نویسنده: امید هاشمی
منبع: سی و دومین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در این شماره از پیشخوان ابتدا یک عصای سفید را معرفی کرده ایم که قابلیتی تازه و کاربردی را در اختیار نابینایان قرار می دهد. در ادامه به سراغ جاز، صفحه خوان قدیمی و آشنا رفته ایم و درباره قابلیت های این صفحه خوان که بعد از توسعه هوش مصنوعی در دسترس قرار گرفته توضیحی داده ایم. در پایان هم، سراغی گرفته ایم از یکی از قدیمی ترین پایگاه های اینترنتی ویژه کاربران نابینای اپل که به زودی قرار است از دسترس کاربران خارج شود.
آغاز عصر جدید جهت یابی با طراحی یک عصای تازه
این روز ها همه آن قدر محو فناوری های پیشرفته شده اند و تشنه طراحی همه چیز بر مبنای این فناوری ها هستند که فراموش کرده اند، می توانند ابزاری طراحی کنند که نیازی به اتکا به تکنولوژی ندارد، اما می تواند تغییری قابل توجه در کیفیت زندگی کاربرانشان ایجاد کند. اما دِیو، نابینای اهل آریزونای آمریکا این طور فکر نمی کند. او که پیش از نابینا شدنش همه جور اتفاق هیجان انگیز را از خلبانی گرفته تا غواصی و آتش نشانی در حیاط وحش تجربه کرده، بعد از نابینایی، همه این هیجانات را از دست داده؛ به جز یکی که به گفته خودش می توانسته آن را در دنیای نابینایی هم همچنان ادامه دهد. این علاقه، چیزی نبوده مگر پیاده روی. او در این باره می گوید: «عادت به انجام پیاده روی های طولانی داشتم اما از آنجا که عصاهایی که در اختیار داشتم هیچ کدام برای پیاده روی طولانی طراحی نشده بودند، کار برایم سخت می شود. روح کاوشگر و ذهن خلّاقی که داشتم مرا بر آن داشت تا خودم دست به کار طراحی عصایی شوم که پیاده روی های طولانی را برای من و سایر نابینایان آسان تر کند».
دِیو برای پیدا کردن بهترین فرمول برای ساخت عصا، از توانایی اش در زمینه مهندسی معکوس استفاده کرد. چشمش در بازار به دنبال عصاهای مختلف بود. فرقی نمی کرد عصا مخصوص کوهنوردان یا اسکی باز ها باشد یا نابینایان، او آن را خریداری می کرد و دل و روده اش را می شکافت و با افزودن قابلیت های جدید سعی می کرد آن را برای استفاده نابینایان متناسب کند. در این مسیر، دوستان نابینایی هم داشت، هر از گاهی که عصای جدیدی طراحی می کرد، آن را در اختیارشان می گذاشت که آزمایش کنند و درباره اش بازخورد بدهند. چندین عصا طراحی کرد و آن را در کوه و در و دشت در اختیار رفقای نابینایش گذاشت تا بالاخره به فرمول مورد نظرش رسید.
دِیو چهار سالی می شود که یک شرکت طراحی و عرضه عصا تأسیس کرده و در این شرکت کار طراحی را انجام می دهد و طرح ها را به کارخانه ها برای تولید می سپارد. او تا به حال دو عصا روانه بازار کرده است. درباره اولی، پیشتر هم در پیشخوان نوشته بودیم. حالا اما به تازگی عصای دیگری روانه بازار کرده که اشکالات عصای اولش را برطرف کرده است.
عصای «اِربن اِکسپلورِر» که به اختصار آن را «یو اِکس» هم می نامند، یک ویژگی بارز دارد و آن هم این است که اندازه آن قابل تنظیم است. این عصا در چهار سایز کوچک، متوسط، بزرگ و خیلی بزرگ عرضه می شود که هر کدام از این سایز ها، یک کمینه و یک بیشینه طول دارند. مثلاً طول بزرگ ترین عصای یو اکس بین ۵۸ تا ۶۴ اینچ قابل تنظیم است. این امر به کاربران امکان می دهد در زمان هایی که می خواهند سریع تر حرکت کنند، طول عصا را افزایش دهند و هر جا که دقت بیشتری لازم بود از طول آن بکاهند. همچنین جنس عصا هم از آلومینیوم تقویت شده است و کاربر حتی می تواند در مناطق جنگلی و صخره ای به عنوان تکیه گاه هم از آن استفاده کند.
دسته یو اکس از فوم فشرده ساخته شده که هم به کاربر حس راحتی می دهد و هم در مواقعی که عصا در جایی گیر می کند و با بدن کاربر برخورد می کند، آسیب چندانی وارد نمی کند. همچنین این عصا از نوک استوانه ای یا گنبدی ـ به دلخواه کاربرـ بهره می برد که به گونه ای طراحی شده که برخلاف سایر انواع سریِ عصا، بر روی سطوح صیقلی سُر نمی خورد. اگر نسخه صوتی پیشخوان را بشنوید، درباره سایر ویژگی های عصا و تفاوتش با نوع قدیمی تر آن و همچنین قیمت این عصا به تفصیل توضیح داده ایم.
تمرکز ویسپِرو همچنان بر روی هوش مصنوعی
در ماه نوامبر ۲۰۲۲ وقتی اُپن اِی آی اولین نسخه از مدل های بزرگ زبانی مبتنی بر هوش مصنوعی را معرفی می کرد، به هیچ روی تصورش را هم نمی کردیم که کمپانی های تولید کننده محصولات ویژه افراد با آسیب بینایی این سان به سرعت بتوانند خود را با این نو آوری تازه مطابقت دهند و محصولات جدید خود را بر مبنای این امکان نوظهور توسعه دهند. حالا نابینایان هم مثل سایر گروه ها دیگر فهمیده اند که چه طور می توانند از هوش مصنوعی کار بکشند تا بتوانند زندگی را برای خودشان به کمک این ابزارها تسهیل کنند.
یکی از مجموعه هایی که به خوبی توانسته خود را با این انقلاب همراه کند، کمپانی ویسپِرو یا آن طور که قدیمی ها می شناسند، فریدم ساینتیفیک است. قبلاً هم درباره قابلیت تشخیص تصاویر در جاز صحبت کرده بودیم. قابلیتی که به کاربران امکان می دهد انواع عکس ها را در محیط های مختلف رایانه به دست جاز بسپارند و قابلیت «پیکچِر اسمارت» آن را برایشان توصیف کند. در شماره ۲۴۷ از پادکستی که این شرکت تولید می کند، «محمد لاچیر»[3] مدیر محصول هوش مصنوعی جاز، درباره پیشرفت هایی می گوید که در این حوزه در جاز به وجود آمده. او از تغییری می گوید که در رابط کاربری بخش هوش مصنوعی جاز ایجاد شده؛ به طوری که حالا دیگر لازم نیست کاربران، انبوهی از دستورات و میانبر ها را به خاطر بسپارند و صرفاً همین که میانبر هدست و کلید فاصله و به دنبال آن دکمه حرف پی را بفشارند، بر اساس موقعیتی که این کلید فشرده شده، هوش مصنوعی خودش تشخیص می دهد که کاربر چه چیزی لازم دارد و همان کار را برایش انجام می دهد. مثلاً اگر این میانبر بر روی یک فایل با پسوند جِی پی جی ـ پسوند رایج برای عکس هاـ فشرده شود، هوش مصنوعی می فهمد که کاربر لازم دارد آن عکس برایش توصیف شود. یا چنانچه این میانبر در متن یک خبر در یک وب سایت فشرده شود، می فهمد که کاربر احتیاج دارد عکسی که ذیل آن خبر دیده می شود توصیف شود.
یکی دیگر از قابلیت ها این است که حالا هوش مصنوعی می تواند کاربر را راهنمایی کند که چه طور تصویر را به شکلی واضح تر در اختیار جاز بگذارد. مثلاً اگر در یک صفحه اینترنتی کاربر تقاضای توصیف تصویر را اعلام کند و اندازه صفحه به گونه ای باشد که نیمی از تصویر قابل دیدن باشد، هوش مصنوعی به کاربر خواهد گفت که برای وضوح بیشتر، لازم است قابلیت تمام صفحه را فعال کند. دامنه قابلیت های هوش مصنوعی در جاز به این موارد خلاصه نمی شود و اتفاقاتی خیره کننده تر در راه خواهد بود. ما هم در نسخه صوتی کوشیده ایم بخشی از این اتفاقات را برایتان بازگو کنیم. همچنین میزبان پادکست مذکور هم از این شماره عوض شده که میزبان تازه هم در نوع خودش قصه زندگی جالبی دارد و ما در نسخه صوتی، این قصه را هم برایتان روایت کرده ایم.
عبور اپِلویس از خط پایان
گسترش دانش در حوزه نابینایان تا حد قابل توجهی مدیون فعالیت های داوطلبانه ای است که کسانی از میان خودِ جامعه افراد با آسیب بینایی اقدام به انجام آنها می کنند. «دیوید گودوین» یکی از همین نابینایان داوطلب است که از سال ۲۰۱۰ به مدت 14 سال بدون دریافت دستمزد، یکی از قوی ترین و مفید ترین پایگاه های اینترنتی در حوزه نابینایان را نگهداری کرده است. صحبت از پایگاه اینترنتی «اپِلویس»[5] است که امکان ندارد کسی نابینا و کاربر محصولات اپل باشد و بارها گذرش به این پایگاه نیفتاده باشد. مجموعه قدرتمندی که از آموزش گرفته تا نقد و تحلیل، همه نیاز های کاربران نابینای اپل در آن برطرف می شد. محتوایی که در قالب های متن یا پادکست، در اختیار مخاطبان نابینا قرار می گرفت و همه می توانستند، ذیل نوشته های وب سایت یا در تالار های گفتگویی که به همین منظور طراحی شده بود، به تبادل تجربه و نظر بپردازند. ارتباط این پایگاه با تیم دسترسی پذیری اپل هم چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد و چه بسیار ایده ها و تغییرات مثبتی که از دل پست ها و گفتگو های همین وب سایت در این تیم رخنه کرده و به سر انجام رسیده است. حالا اما دیوید در یک پست وبلاگی اعلام کرده که دوره شکوه این پایگاه به سر آمده و به دلایل شخصی دیگر قادر نیست به اداره اپلویس ادامه دهد. او جزئیاتی را هم در خصوص این عدم امکان ادامه فعالیت مطرح کرده است. از جمله اینکه بعد از ۱۴ سال کار شبانه روزی، حالا دیگر وقت آن رسیده که برای خود و خانواده اش وقت بگذارد و به خاطر حفظ سلامتی اش از حواشی مرسوم جوامع نابینایی دور بماند. طبق اعلام وب سایت اپلویس، این پایگاه به حالتِ فقط خواندنی تغییر یافته و حالا دیگر نه امکانی برای ثبت نام در آن وجود دارد و نه کسی قادر است ذیل پست های وب سایت نظری ثبت کند. همچنین کاربران تا پایان ماه اوت فرصت دارند هرچه را که می خواهند از اپلویس بردارند؛ چه این وب سایت از آن تاریخ به بعد رسماً خاموش خواهد شد. درباره علت تعطیلی اپلویس در نسخه صوتی پیشخوان به تفصیل توضیح داده ایم. همچنین از یکی از نابینایانی که از سال های دور با محصولات اپل آشنا بوده، خواسته ایم تا درباره این وب سایت بیشتر برایمان توضیح بدهد.