نویسنده: امید هاشمی
منبع: بیست و یکمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در این شماره ابتدا با یک نویسنده و کنشگر قدیمی در حوزۀ افراد با آسیب بینایی آشنا خواهیم شد. سپس به سراغ صفحه خوان محبوب جاز خواهیم رفت که امکانی تازه و کاربردی را در اختیار کاربران نسخۀ آینده اش گذاشته است و در پایان هم دو فناوری تازه را بررسی خواهیم کرد که به نابینایان در خرید کردن و مدیریت مایحتاج منزل کمک می کند.
دسترس پذیری در نوک انگشتان شماست
جملۀ بالا، در پیشانی صفحۀ اصلی وبگاه شخصی خانم «جودی دیکسن» حک شده است. او که در نهمین روز از تولدش نابینا تشخیص داده شده، از قدیمی های کنشگری در حوزۀ آموزش به نابینایان در ایالات متحده است. جودی تقریباً چهل سال است که در زمینۀ آموزش بریل، جهت یابی و حرکت و فناوری های جدید به افراد با آسیب بینایی فعالیت می کند. او از کنشگران قدیمی در زمینۀ دسترسی پذیری اینترنت برای نابینایان هم محسوب می شود. جودی ازجمله معدود نابینایانی است که در آغازین روز های انفجار اینترنت، لزوم دسترسی نابینایان به این امکان را به درستی تشخیص داد و برای این کار تلاش های فراوانی هم انجام داد.
بهانۀ ما برای گفتن از جودی دیکسن، حضور او در یکی از آخرین شماره های پادکست هفتگی «آیز آن ساکسِس» است. دامنۀ فعالیت های جودی آن قدر گسترده است که این، هفتمین باری است که پیت و نانسی او را برای حضور در پادکست نیم ساعته شان انتخاب می کنند. آنها این بار او را دعوت کرده اند تا دربارۀ آخرین کتابی که منتشر کرده است گفتگو کنند. جودی دربارۀ موضوع های گوناگون مرتبط با مسائل نابینایان کتاب می نویسد و تابه حال هفده کتاب با این موضوع ها منتشر کرده است. او اخیراً دو کتاب در مورد چگونگی استفاده از مایکروسافت ورد و پاورپوینت منتشر کرده است. شاید بگویید انتشار راهنمای استفاده از ورد و پاورپوینت برای کاربران نابینا، اتفاق ویژه ای به حساب نمی آید، اما رویکرد جودی به این موضوع کمی با بقیه فرق می کند. او دربارۀ تفاوت کتاب هایش با بقیۀ کتاب های موجود، به طور مفصل برای شنوندگان این پادکست توضیح می دهد.
جودی معتقد است کتاب هایی که تابه حال منتشر شده است، همگی جنبه های فنی ورد را مورد نظر قرار داده اند؛ این در حالی است که اهمیت جلوه های دیداری هم کم از ابعاد فنی نیست. او در این باره این طور توضیح می دهد که وقتی یک فرد نابینا در فضایی کار و زندگی می کند که با افراد غیر نابینا تعامل و همکاری دارد، فایل های مکتوبی که در اختیار سایرین می گذارد، یکی از مهم ترین ابزار های تعامل او با سایرین محسوب می شود. کاربر بینا وقتی یک پروندۀ ورد را باز می کند، ناخودآگاه اولین چیزی که به آن توجه می کند، وضع ظاهری آن فایل است. پس از این او شروع به خواندن محتوای فایل می کند. وضع ظاهری فایل می تواند در ذهن سایرین نسبت به ما و محتوایی که نوشته ایم، پیش داوری ایجاد کند؛ بنابراین ما باید به درستی جلوه های دیداری را بشناسیم و مفهوم و معنای هرکدام از اصطلاحات را بدانیم تا بتوانیم بدون نیاز به مراجعه به دیگران، بر مبنای متنی که می نویسیم و شخصی که قرار است متن را بخواند، جلوه های بصری را روی نوشته مان اِعمال کنیم. او توضیح می دهد که مثلاً بسیاری از منابع آموزشی ویژۀ نابینایان، به مخاطب می آموزند که چطور باید فونت مورد نظرشان را انتخاب و اندازه را تنظیم کنند، اما هیچ گاه توضیح نمی دهند که تفاوت بین فونت ها از چه چیزی ناشی می شود و برای مثال فرق بین یک فونت سنتی با فونت مدرن در چیست.
پاورپوینت، دیگر سوژه ای است که جودی آن را دستمایۀ تألیف و تدوین کتاب کرده است. او خود ازجمله نابینایانی است که عادت داشته مطالبی را که می خواهد در قالب اسلاید نمایش دهد، به شکل ورد در اختیار همکاران بینا بگذارد و از آنها بخواهد تا آنها را وارد پاورپوینت کنند، اما حالا خودش کتابی نوشته است که به نابینایان آموزش می دهد چطور باید از جلوه های پاورپوینت استفاده کنند تا اسلاید هایشان چشم نواز تر باشد. او در این باره هم آموزش می دهد که کجا باید از جلوه های بصری بیشتری استفاده کرد و در چه شرایطی کمتر باید به سراغ این جلوه ها رفت. او توضیح می دهد که تفاوت در رنگ بندی اسلاید ها چه کمکی به تعمیق یادگیری و جلب توجه مخاطب می کند. خلاصه از این دست موضوع ها در کتاب قدرت پاورپوینت فراوان یافت می شود.
جودی غیر از همۀ اینها، ورزشکاری حرفه ای و گنجینه دار نیز هست. او دو گنجینه را در خانه اش نگهداری می کند؛ یکی گنجینه ای از انواع لوح و قلم و سایر ادوات نوشتن بریل و دیگری ماکت هایی از ساختمان ها یا افراد معروف سراسر جهان. در نسخۀ صوتی پیشخوان راجع به افتخارات ورزشی جودی و انجمنی که او سالیان سال است در هیئت مدیره اش عضویت دارد و به نابینایان اسکی کردن می آموزد خواهیم گفت و به علاوه به سراغ گنجینه اش هم خواهیم رفت و توضیح خواهیم داد که او چه جور لوح و قلم هایی از کدام کشور های دنیا در این گنجینه نگهداری می کند.
مدیریت دوربین در رایانه به کمک یک قابلیت خلاقانه در جاز
قرنطینه های کرونایی به ما آموختند که می توان کار ها را به شکل برخط هم پیش برد. می توان در خانه نشست و به جای صرف وقت و هزینه برای شرکت در یک جلسۀ حضوری، جلسه ای برخط را با بهترین امکانات برگزار کرد. دو سال قرنطینۀ خانگی باعث شد پیشرفت های چشمگیری در زمینۀ امکانات برگزاری جلسات برخط به وجود آید، البته در این میان، ما نابینایان با چالش های جدی رو به رو بودیم و هستیم. یکی از مشکلاتی که تا به امروز حل نشده است، اما به زودی به مدد یک قابلیت تازه در صفحه خوان جاز حل خواهد شد، مدیریت وِبکَم یا دوربین رایانه مان است. اغلبمان به خاطر اینکه نمی توانیم دوربین رایانه را مدیریت کنیم، ترجیح می دهیم حضوری صرفاً صوتی در جلسات داشته باشیم، اما حالا جاز قرار است در نسخۀ ۲۰۲۴ امکان مدیریت دوربین رایانه را در اختیار ما بگذارد.
برِت لویس در آخرین شماره از پادکست «اف اس کَست» توضیح می دهد که کاربران می توانند در نسخۀ ۲۰۲۴ اطلاعات ارزشمندی دربارۀ آنچه دوربین لپ تاپ در حال مخابره به جلسه برخط است، دریافت کنند؛ به عنوان مثال ما می توانیم بفهمیم که صورتمان در کجای تصویر قرار دارد؛ مرکز یا چپ و راست. همچنین میزان نور محیط هم به ما اطلاع داده می شود. افزون بر این، صفحه خوان می تواند ما را راهنمایی کند که سر یا تنمان را به کدام سمت حرکت دهیم تا در زاویۀ درستی قرار بگیریم. حتی این امکان هم در نظر گرفته شده است که به محض خروج کاربر از کادرِ صحیح، هشداری برای او پخش شود و صفحه خوان او را راهنمایی کند تا به کادر درست برگردد.
یکی دیگر از مشکلات نابینایان در حضور های تصویری این است که نمی دانند دوربین در حال حاضر غیر از خودشان، چه چیز های دیگری را برای حاضران در جلسۀ برخط مخابره می کند. این نگرانی همیشه وجود دارد که نکند چیزی در پس زمینه باشد که نمایشش در جلسۀ برخط به صلاح نیست. به این منظور هم امکانی در نظر گرفته شده که صفحه خوان، گزارشی از آنچه غیر از خودِ فرد، در تصویر دیده می شود، به او می دهد؛ به این ترتیب کاربران می توانند با خیالی آسوده تر در جلسه های برخط، حضوری تصویری داشته باشند. چنانچه شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، نمونه ای صوتی از چگونگی کار کردن با این قابلیت و پیغام هایی را که صفحه خوان به کاربر می دهد خواهید شنید.
آسان تر شدن خرید کردن نابینایان با فناوری تازه
یکی از مشکلاتی که اروپا این روز ها با آن دست به گریبان است، موضوع پیری جمعیت است. جمعیت که پیر می شود، مشکلات جانبی به وجود می آید، ازجمله تعداد افراد با آسیب بینایی افزایش می یابد؛ افرادی که دولت ها باید برای تسهیل زندگی شان فکری بکنند. در حال حاضر چیزی حدود سی میلیون فرد با آسیب بینایی در اروپا زندگی می کند و پیش بینی می شود این تعداد تا ۲۰۵۰ دو برابر شود. این آمار در انگلستان، حدود دو میلیون نفر است؛ به همین دلیل هم «آر ان آی بی» بسیار تلاش می کند تا مشکلات فراوان این افراد را حل کند.
دسترسی به اطلاعات روی بسته های غذایی و بهداشتی، همیشه از چالش های بزرگ نابینایان بوده است. حالا کمپانی انگلیسی به نام «زَپار» در همکاری با آر ان آی بی سعی کرده است به کمک یک اپلیکیشن بارکدخوان، این مشکل را برطرف کند. مشتری نابینا می تواند اپلیکیشنی موسوم به «زَپویژِن» را روی گوشی نصب کند و با اسکن بارکد، اطلاعات دقیقی مربوط به قیمت، تاریخ انقضا و سایر جزئیات محصولات را دریافت کند. تاکنون برند های معروفی به کمپین زاپار پیوسته اند و روز به روز هم تعدادشان زیاد تر می شود.
«نَویلِنز» نام شرکت دیگری است که در همین زمینه با آر ان آی بی همکاری می کند. این شرکت بارکد هایی را طراحی کرده که دوازده بار بزرگ تر از بارکد های معمولی هستند و برای شناسایی شان نیاز نیست دوربین حتماً دقیقاً روی بارکد متمرکز باشد. این برنامه می تواند بارکد ها را حتی از زاویۀ ۱۶۵ درجه شناسایی کند. طراحان این فناوری مدعی شده اند که می توان این برنامه را به ۳۶ زبان مختلف استفاده کرد و این نرم افزار کاربردی قادر است اطلاعات بیش از پنج میلیون محصول را در اختیار کاربران نابینا بگذارد. نویلنز در موقعیت های دیگری هم استفاده شده است که در نسخۀ صوتی پیشخوان به تفصیل درباره اش گفتگو خواهیم کرد.