نویسنده: امید هاشمی
منبع: سی و سومین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
تحویل سال تحصیلی باعث شده این شماره از پیشخوان هم رنگ و بوی علمی به خود بگیرد. در ابتدای پیشخوان، به معرفی یک اقیانوس شناس نابینا پرداخته ایم که از تجربیاتش و چگونگی ورود نابینایان به دنیای علم برایمان گفته است. در ادامه، یک متخصص فناوری اطلاعات از این موضوع صحبت کرده که چطور می توان به عنوان یک دانش آموز نابینا از محتوای علمی در رشته هایی نظیر ریاضیات استفاده کرد. از جاز و پشتیبانی این صفحه خوان قدیمی از محتوای مربوط به رشته ریاضیات برایتان گفته ایم و با فرا رسیدن زنگ تفریح، مکعب روبیک مخصوص نابینایان را برای گذران ساعت تفریح در اختیارتان گذاشته ایم.
۲۰ هزار فرسنگ زیر دریا با اقیانوس شناس نابینا
از زمان های قدیم در مدارس ویژه دانش آموزان با آسیب بینایی رسم بر این بوده که نظام آموزشی به دلیل نبود امکانات و ساز و کار های مناسب آموزشی، این دانش آموزان را از دروسی نظیر علوم تجربی و فیزیک و ریاضیات، دور نگه می داشته است. فرقی نداشت یک نابینا اهل ینگه دنیا باشی یا ساکن در قلب خاورمیانه، همین که نابینا بودی معنایش برای بسیاری از متولیان آموزشی این بود که تو توانایی فهم مفاهیم پیچیده علوم پایه و تجربی را نداری. در این بین اما بودند موارد استثنا که می کوشیده اند خلاف مسیر آب شنا کنند و زمینه ساز ورود نابینایان به دنیای علوم تجربی شوند. «اِمی بُوِر»، یکی از همین چهره هاست. او یک اقیانوس شناس نابیناست و طبیعیست که شنا در جهت خلاف رودخانه برایش بسیار ساده باشد.
امی دکترای اقیانوس شناسی فیزیکی دارد. در یک منطقه ساحلی متولد شده و در مقطع دبیرستان که درس می خوانده، حضور در یک اردوی شش هفته ای بر روی اقیانوس، او را به دنیای زیر آب علاقه مند کرده است. امی در دانشگاه به خاطر علاقه به فیزیک و همزمان تعلق خاطر به اقیانوس، رشته اقیانوس شناسی فیزیکی را برای ادامه تحصیل برگزیده و تا مقطع دکترا هم این رشته را ادامه داده است.
بزرگ ترین چالش زندگی امی زمانی رخ نمود که او دانشجوی سال سوم دکترا بود. نقطه ای تیره در چشمان او شناسایی شد و چشمپزشک اینطور تشخیص داد که امی به اختلال آرپی مبتلا شده و همین هم باعث خواهد شد که به زودی بینایی اش را از دست بدهد. این، نقطه عطفی در زندگی امی محسوب می شود. جایی که معالجش به او پیشنهاد کرد به جای فعالیت های پژوهشی، با توجه به فقدان بینایی و محدودیت های ناشی از این اتفاق، بهتر است به سمت کارهای مدیریتی برود. او اما در برابر این پیشنهادِ چشمپزشک که احتمالاً می توانست یک زندگی آسوده و کم چالش را برایش به ارمغان بیاورد مقاومت کرد و تصمیم گرفت به فعالیت های پژوهشی خود ادامه دهد.
امی در ادامه به مؤسسه اقیانوس شناسی «وودز هول» پیوست که یکی از معتبرترین های این حوزه محسوب می شود. او در سفرهای بسیاری در دل اقیانوس های هند و اطلس با کشتی ها و زیردریایی های وودز هول همراه شد. امی در این سفرها بر روی امواج صوتی مربوط به جریان های زیر اقیانوس تحقیق کرده و می کند. بهانه ما برای نقل قصه زندگی امی، سخنرانی او در کنوانسیون سالانه فدراسیون ملی نابینایان آمریکا است. جایی که او بر این نکته تأکید می کند که نابینایی نباید مانع از پرداختن دانش آموزان به علاقه مندی هایشان باشد. با تلاش و کوشش، این دانش آموزان می توانند در هر حوزه ای که تمایل دارند، به تحصیل و تحقیق ادامه دهند.
امی خود از جمله کسانی است که به تحقق رؤیاهای علمی نابینایان بسیار کمک کرده است. او به همراه «کِیت فرِیزِر»، معلم علوم مدرسه پرکینز، وب سایتی با نام «اوشِن اینسایت» را راه اندازی کرده و در این وب سایت، تمام تجربیاتش از سفرهای پژوهشی در دل اقیانوس را برای دانش آموزان نابینا حکایت می کند و سعی دارد مفاهیم پیچیده فیزیک و اقیانوس شناسی را با زبانی ساده و در قالب تجربیات شخصی برای کودکان تعریف کند. او از بازگویی اتفاقات هیجان انگیز شغلش هم غافل نمی شود. مثلاً در وب سایتش روایت جالبی از گرفتار شدن تیم تحقیقاتی وودز هول در تله دزدان دریایی بازگو کرده و اینکه چطور توانسته اند از چنگ این افراد مسلح به سلامت فرار کنند. درباره زندگی و کار امی بُوِر در نسخه صوتی پیشخوان بیشتر خواهید شنید.
باز آمد، بوی ماه مدرسه
تا از فضای مباحث علمی دور نشده ایم، خوب است نگاهی هم به برخی امکانات و ابزارها بیندازیم که حضور نابینایان در مجامع علمی را تسهیل می کند. این امکانات را دکتر «دِنیس اِم رابینسون» برایمان معرفی می کند. او این ماه مهمان آخرین شماره از پادکست اِف اِس کَست بوده است. پیش از بازگویی نکاتی که رابینسون مطرح کرده، خوب است با خود این شخص کمی آشنا شویم.
این معلم دانش آموزان با آسیب بینایی که در زمینه فناوری اطلاعات مدرک دکترا دارد، در کنار شغل معلمی، تمام حم و غم خودش را معطوف ایجاد فرصت های برابر آموزشی برای کودکان با آسیب بینایی کرده است. از ظرفیت های مختلف استفاده می کند تا این کودکان را به انواع ابزارها مجهز کند تا آنها بتوانند مراحل تحصیل را با موفقیت پشت سر بگذارند و در درس هایی مثل علوم و ریاضیات و جغرافیا که مبتنی بر اشکال هندسی و تصاویر است، از گردونه رقابت با سایر دانش آموزان جا نمانند.
رابینسون در این مصاحبه بر این نکته تأکید می کند که می توان با بهره گیری از ترکیب صفحه خوان، بریل و هوش مصنوعی، امکانات لازم جهت بهره مندی دانش آموزان از دروس علوم تجربی و علوم پایه را فراهم آورد. او معتقد است معلمانی که در دوران مدرسه تدریس دروسی از این دست را عهده دار می شوند حتماً باید به این ابزارها تسلط کامل داشته باشند و استفاده از آنها را به دانش آموزان نابینا یاد بدهند. رابینسون درباره دانشگاه اما برعکس فکر می کند و بر این باور است که مدرسان دانشگاه در قبال دانشجویان نابینا وظیفه ویژه ای به دوش ندارند و این، خودِ دانشجوی نابینا است که باید تا اندازه ای بر امکانات و ابزارها تسلط داشته باشد که بتواند همسو با سایر دانشجویان، در کلاس ها شرکت کند. رابینسون همچنین معتقد است معلم دانش آموزان با آسیب بینایی حتماً باید ویژگی سختگیری و همدلی را توأمان در خود داشته باشد. جالب اینکه انگار در آمریکا هم مثل ایران برخی معلمان معتقدند باید در خصوص بعضی درس ها نسبت به دانش آموزان نابینا سهلگیر باشیم. چه رابینسون در جایی اشاره می کند که نابینایان از نظر مهارت یادگیری، فرقی با سایرین ندارند و اینکه تأکید بر سختگیر بودن معلم می شود هم ناظر بر همین نکته است که معلم نباید با تصور اینکه دانش آموز نابینایش نمی تواند چیزی را یاد بگیرد، از آموختن مفاهیم پیچیده به او صرفنظر کند.
رابینسون همچنین وب سایتی را که در همین راستا راه اندازی کرده با شنونده های پادکست به اشتراک می گذارد. او وب سایت و کمپانی «تِکویژِن» را با هدف به اشتراک گذاشتن آموزش های رایگان با کودکان نابینای سراسر دنیا تأسیس کرده است. او که مدیر این مجموعه است، به همراه ده دوازده نفر از همکارانش، چندین ویدئوی آموزشی تولید کرده اند و طی این ویدئو ها می کوشند چگونگی استفاده از ابزارهای مختلف مبتنی بر هوش مصنوعی و صفحه خوان ها و سیستم عامل ها را با هدف تسهیل فرایند یادگیری دروسی مثل ریاضی به کودکان نابینا بیاموزند.
مهمان دیگر این پادکست، «اولگا اسپینولا»، از اعضای تیم توسعه دهنده صفحه خوان جاز بود که درباره پیشرفت های جاز در زمینه پشتیبانی از علائم و فرمول های ریاضی، نکات جالب توجهی را مطرح کرد که ذکر این نکات را به نسخه صوتی پیشخوان وامی گذاریم.
مکعب استاندارد روبیک برای نابینایان
«حل کردن مکعب روبیک مزایای فراوانی دارد. این ابزار می تواند به تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، توسعه حساسیت لمسی، مهارت های حرکتی دقیق و توانایی حل مسئله کمک کند. این مهارت ها برای افرادی که در دنیای مدرن و پرشتاب امروز زندگی می کنند بسیار ارزشمند است. علاوه بر این، مکعب روبیک یک فعالیت آرامش بخش و مدیتیشن طور است که به تمرکز ذهنی و تقویت سیستم عصبی و حافظه عضلانی کمک می کند.» این حقایق را «پل مارتز» با ما در میان می گذارد. او که یک برنامه نویس بازنشسته و وبلاگ نویس است و داستان های علمی-تخیلی می نویسد، در مطلبی راجع به همکاری فدراسیون نابینایان آمریکا با کمپانی «اسپین مَستر» که نتیجه اش تولید یک مکعب روبیک مخصوص روبیک باز های نابینا است برایمان توضیح می دهد. این روبیک ۱۲ دلاری به شکلی طراحی شده که هر وجه آن از یک پوشش خاص برخوردار است که بازیکن نابینا می تواند با لمس آن، به سادگی رنگ آن وجه را تشخیص دهد. پیش تر هم تلاش هایی در این راستا به شکل پراکنده صورت گرفته بود اما این مکعب از استاندارد قابل قبول و استحکام مطلوبی برخوردار است. با این مکعب نابینایان می توانند با سایر افراد هم مسابقه بدهند. پل که خود از علاقه مندان این بازی است و رکورد یک دقیقه و هفده ثانیه را برای خودش ثبت کرده معتقد است کمبود منابع آموزشی مختص نابینایان یکی از اشکالات در زمینه مکعب گردانی نابینایان است. او می گوید همه آموزش هایی که در اینترنت یافت می شود بر مبنای تصویر و نمودار طراحی شده اند اما نابینایان احتیاج دارند از آموزشی استفاده کنند که صرفاً بر پایه متن باشد. او خود این مسؤولیت را به عهده گرفته و قرار است به زودی کتابی را در زمینه چگونگی حل مکعب روبیک به خط بریل و برای استفاده نابینایان منتشر کند. در نسخه صوتی پیشخوان راجع به مکعب روبیک، فعالیت های پل مارتز و بسیاری موضوعات دیگر سخن رانده ایم.