شادکام، قائم مقام انجمن نابینایان ایران با تاکید بر این که بیشتر صحبت ها درباره تسهیل شرایط استخدام افراد نابینا در دستگاه های دولتی و عمومی، کلیشه ای و شعاری است، گفت: در حال حاضر نابینایان کشورمان نمی توانند از بسیاری از خدمات اینترنتی که به عموم مردم ارائه می شود، استفاده کنند؛ مثلا یک فرد نابینا نمی تواند هیچ بلیتی، اعم از بلیت اتوبوس، قطار، هواپیما و … برای خود از طریق اینترنت تهیه کند، زیرا در حال حاضر هیچ کدام از سایت های فروش بلیت برای نابینایان دسترس پذیر نیست و نمی توانند از آن استفاده کنند.
نابینایان نسبت به سایر معلولان با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم می کنند، زیرا نه تنها بسیاری از معابر و زیرساخت های شهری و امکانات عمومی برای استفاده آن ها مناسب سازی نشده است، بلکه آن ها به دلیل مشکلات فراوان دسترسی به اینترنت، تقریبا نمی توانند از هیچ کدام از خدماتی که در دنیای مدرن، عموم مردم و حتی دیگر افراد دارای معلولیت از آن ها بهره می برند، استفاده کنند. این در حالی است که جمعیت حدود ۲۵۰ هزار نفری نابینایان کشورمان نیز مانند سایر معلولان تمایل دارند که از حقوق و امکانات برابر با سایر افراد جامعه چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی بهره مند باشند.
در این میان، با وجود این که مطالبه گری درباره حقوق نابینایان، به تسهیل شرایط حضور این افراد در جامعه کمک می کند، اما افراد نابینا نیز مانند دیگر افراد دارای معلولیت دوست ندارند که با حس ترحم به آن ها نگاه شود، به همین دلیل است که «منصور شادکام»، قائم مقام انجمن نابینایان ایران تاکید دارد که «نابینایان خیلی دوست دارند که درباره آن ها از همان کلمه «نابینا» استفاده شود، نه «روشن دل»، البته مردم لطف و محبت دارند و می خواهند نابینایان را بزرگ کنند و به همین دلیل، آن ها را با لفظ «روشن دل» خطاب قرار می دهند، اما اگر عزیزان خطاب به نابینایان از همان واژه «نابینا» استفاده کنند، خیلی بیشتر از آن ها ممنون هستیم.»
اجرا نشدن قانون حمایت از حقوق معلولان؛ مهمترین مشکل نابینایان
شادکام به مناسبت «روز جهانی عصای سفید» به تشریح برخی از مهمترین مشکلات جامعه نابینایان کشور پرداخت و توضیح داد: اجرا نشدن قانون حمایت از حقوق معلولان، بیشترین مساله ای است که نابینایان را مانند سایر افراد دارای معلولیت رنج می دهد. این قانون در سال ۹۶ به تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان رسید و در سال ۹۷ به دولت ابلاغ شد، ولی متاسفانه از آن زمان تا امروز، هر سال تنها ۲۰ تا ۲۵ درصد از بودجه لازم برای اجرای این قانون، توسط دولت اختصاص پیدا می کند که این اعتبارات، به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای جامعه هدف این قانون یعنی افراد دارای معلولیت نیست.
وی افزود: در قانون حمایت از حقوق معلولان، برای حل تمام مشکلاتی مثل اشتغال، بیمه، مسکن و دیگر مسائلی که معلولان با آن دست و پنجه نرم می کنند، راه حل هایی پیشنهاد داده شده است و اگر این قانون اجرا می شد، حتما تا امروز بخش زیادی از مشکل اشتغال معلولان نیز حل می شد، زیرا در قانون حمایت از حقوق معلولان آمده است که دستگاه های دولتی و عمومی مکلف هستند که ۳ درصد از سهمیه های استخدامی خود را به معلولان اختصاص بدهند، ولی متاسفانه این بخش از قانون حمایت از حقوق معلولان نیز مانند دیگر بخش های آن، به طور کامل اجرا نمی شود و اگر هم در برخی دستگاه ها اجرا شود، سهم افراد نابینا، نادیده گرفته می شود.
آموزش و پرورش با رد کردن نابینایان در مصاحبه استخدامی، روحیه آن ها را نابود می کند
شادکام همچنین از بی توجهی وزارت آموزش و پرورش نسبت به استخدام نابینایان انتقاد کرد و گفت: به تازگی در آزمون های استخدامی برخی دستگاه های دولتی و عمومی به ویژه آموزش و پرورش، آزمون های مربوط به استخدام معلولان از دیگران جدا شده است، یعنی بخش خاصی از سهمیه های استخدامی را به افراد دارای معلولیت اختصاص می دهند، اما در این میان، نابینایان را کاملا کنار گذاشته اند و این در حالی است که افراد نابینا از نظر هوش و استعداد از سایر افراد دارای معلولیت در رده بالاتری قرار دارند؛ به نحوی که در هر سال که نتایج کنکور سراسری اعلام می شود، از بین صد نفر اول کنکور، معمولا بین ۱۰ تا ۱۴ نفر از میان افراد نابینا هستند. این مساله نشان می دهد که نابینایان از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار هستند و با این وجود، آموزش و پرورش حاضر نیست که آن ها را به کارگیری کند.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران ادامه داد: در حال حاضر آموزش و پرورش اجازه شرکت کردن نابینایان در آزمون استخدامی بخش معلولان را می دهد، ولی حتی اگر افراد نابینا نمره بالایی را نیز کسب کنند، در مصاحبه آن ها را صرفا به دلیل نابینا بودن رد می کنند. مسئولان وزارت آموزش و پرورش باید به این سوال پاسخ دهند که چرا در دفترچه آزمون استخدامی نوشته اند که افراد معلول می توانند در بخش جداگانه ای در این آزمون شرکت کنند و بعد هم به نابینایان اجازه شرکت در این آزمون را می دهند، ولی وقتی افراد نابینا نمره قبولی را کسب می کنند، آن ها را در مصاحبه رد می کنید؟ مسلما با چنین برخوردی، روحیه نابینایان نابود می شود. البته ما در حال رایزنی با مسئولان دولتی هستیم تا با اجرای کامل قانون حمایت از حقوق معلولان، از بار مشکلاتی که روی دوش افراد نابینا قرار دارد، کاسته شود.
وی همچنین خاطرنشان کرد: امیدواریم روزی برسد که هم دولتی ها به وظیفه قانونی خود عمل کنند و هم شرکت های غیردولتی و خصوصی از منظر مسئولیت های اجتماعی به اشتغال نابینایان و دیگر افراد دارای معلولیت کمک کنند. البته لازمه رسیدن به این هدف، این است که مسئولان دولت و بخش خصوصی، واقعا معلولان و نابینایان را باور کنند و حرف های آن ها شعاری و کلیشه ای نباشد، نه این که هر سال در «روز جهانی عصای سفید»، همه از ظرفیت بالای نابینایان و استعداد زیاد آن ها در شغل شان تعریف کنند، ولی زمانی که پای استخدام می رسد و قرار است یک نابینا را در جایی مشغول به کار کنند، کارشکنی می کنند. این رویه ها نشان می دهد که مسئولان در عمل اعتقادی به لزوم حمایت از نابینایان و استخدام آن ها ندارند.
بسیاری از خدمات اینترنتی برای نابینایان مناسب سازی نشده است
شادکام ضمن انتقاد از مناسب نبودن معابر شهری برای تردد نابینایان نیز گفت: یکی از مهمترین مفاد قانون حمایت از حقوق معلولان، لزوم مناسب سازی و دسترس پذیری معابر و مبلمان شهری برای عبور و مرور همه افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان است، اما متاسفانه در بخش مناسب سازی معابر، اگرچه وضعیت ما نسبت به کشورهای جهان سوم بد نیست، ولی نسبت به کشورهای پیشرفته خیلی عقب هستیم؛ زیرا اگرچه در سال های اخیر اقداماتی در این حوزه توسط شهرداری ها انجام شده، اما روند انجام اقدامات بسیار کُند بوده است.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران ادامه داد: سال ها است شعار دولت الکترونیک در کشورمان داده می شود و قرار بوده که بسیاری از خدمات عمومی به ویژه برای معلولان از طریق اینترنت انجام شود که نیاز به تردد در داخل شهر نداشته باشند، ولی متاسفانه بسیاری از وزارتخانه ها و دیگر دستگاه های دولتی و عمومی، با وجود این که قانون آن ها را مکلف کرده است که سایت خود را برای نابینایان مناسب سازی کنند، اما این کار را انجام نداده اند و بنابراین، نابینایان نمی توانند از خدمات اینترنتی آن ها استفاده کنند. فرض کنید یک نابینا بخواهد مانند سایر شهروندان از طریق اینترنت یک بلیت تهیه کند، در حال حاضر هیچ کدام از سایت های فروش بلیت برای نابینایان دسترس پذیر نیست و نمی توانند از آن استفاده کنند.
نابینایان نمی توانند هیچ بلیتی از اینترنت تهیه کنند
شادکام در توضیح بیشتر درباره نحوه استفاده افراد نابینا از سایت های اینترنتی گفت: یک نرم افزار توسط یک شرکت مشاور طراحی شده است که سایت هایی اینترنتی را به صورت گویا می خواند تا نابینایان بتوانند از سایت ها استفاده کنند. این نرم افزار خدماتی را که برخی سایت های اینترنتی دستگاه های دولتی، عموم و خصوصی ارائه می دهند، به صورت مرحله به مرحله می خواند و افراد نابینا بر این اساس می توانند خدمات خود را دریافت کنند. البته در جاهایی از سایت که مربوط به عکس می شود و کاربران باید یک عکس را ببینند، اگر خود سایت ها برنامه نویسی و کدگذاری درستی داشته باشند، این نرم افزار می تواند سایت ها را برای نابینایان دسترس پذیر کنند، ولی متاسفانه هیچ کدام از سایت های فروش بلیت اعم از بلیت قطار، اتوبوس، هواپیما و… برای نابینایان دسترس پذیر نیست و به همین دلیل است که افراد نابینا نمی توانند از هیچ سایتی بلیت تهیه کنند.
وی با تاکید بر لزوم دسترس پذیر شدن سایت های اینترنتی برای افراد نابینا، اظهار داشت: اگر شرایط فضای مجازی کشورمان به گونه ای شود که نابینایان بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند، نه تنها افراد نابینا خدمات اینترنتی را بهتر دریافت خواهند کرد، بلکه حتی می توانند در این فضا برای خودشان اشتغالزایی کنند. البته در داخل کشورمان نرم افزارهایی برای دسترس پذیر شدن بخش هایی از فضای مجازی فارسی زبان برای نابینایان طراحی شده است، اما این نرم افزارها حتما باید مشابه نمونه های جهانی آن ارتقا یابد تا نابینایان هم بتوانند مانند دیگران از خدمات و مزایای اینترنت بهره مند شوند.
بانک ها تجهیزات مخصوص نابینایان را جمع کرده اند
شادکام با تاکید بر این که باید خدمات حضوری و غیرحضوری به شکلی به افراد نابینا ارائه شود که کرامت انسانی آن ها حفظ شود، گفت: نابینایان می خواهند شرایط چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی، طوری باشد که بتوانند به صورت مستقل کارهای خود را خودشان انجام دهند، نه این که دائما از دیگران بخواهند که در انجام کارها به آن ها کمک کنند. به طور مثال، وقتی یک نابینا به یک بانک مراجعه می کند، اولا باید محیط فیزیکی بانک مناسب سازی شده باشد، ثانیا بانک ها باید از تجهیزات روز دنیا استفاده کنند تا وقتی یک نابینا به شعبه آن ها مراجعه می کند، خودش بتواند کار خود را انجام دهد.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران ادامه داد: حدود سال های ۹۱ و ۹۲، بعضی از بانک ها دستگاه های ویژه نابینایان را در برخی شعبه های خود قرار دادند، ولی متاسفانه خیلی زود آن ها را جمع کردند، چون دیدگاه بانک ها دیدگاه اقتصادی است و اگر تجهیزاتی را به شعبه های خود اضافه کنند، نگاهشان به آن از منظر اقتصادی است، نه اجتماعی، یعنی این وظیفه را برای خود قائل نیستند که شرایط را برای تمام معلولان از جمله نابینایان فراهم کنند که وقتی به شعبه آن ها مراجعه می کند، خودش بتواند کار خودش را انجام دهد.
وی در ادامه یادآور شد: طبق قانون، کارمندان بانک نمی توانند فرم ها و فیش های مربوط به مشتریان را خودشان پر کنند، حتی اگر آن مشتری نابینا باشد؛ در چنین شرایطی، وقتی یک نابینا به بانک می رود و مثلا می خواهد یک فیش را پر کند و مبلغی را از بانک بگیرد یا به شخص دیگری بدهد، به چه کسی می تواند اعتماد کند؟ در این صورت، یک نابینا حتما باید یکی از اطرافیان را همراه خود به بانک ببرد، خب این کار با کرامت انسانی فرد نابینا در تضاد است که ناچار است حتی برای پر کردن یک فیش ساده هم به یک نفر دیگر زحمت بدهد.
عدالت حکم می کند که معلولان حقوق برابری با دیگران داشته باشند
شادکام با تاکید بر این که استفاده دستگاه ها و مراکز خدماتی از فناوری های روز دنیا می تواند تا حد زیادی به تسهیل شرایط برای انجام امور روزمره و اداری توسط نابینایان کمک کند، عنوان کرد: اگر همه دستگاه های دولتی، عمومی و خصوصی ما به ویژه دستگاه هایی که به شهروندان خدمات ارائه می دهند، از امکانات و تجهیزاتی که در سطح جهان برای مناسب سازی ارائه خدمات به افراد نابینا و دیگر افراد دارای معلولیت ساخته شده است، استفاده کنند، دیگر نابینایان و سایر معلولان، احساس نمی کنند که شهروند درجه ۲ جامعه ما هستند.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران خاطرنشان کرد: ایران جزو کشورهای عضو سازمان ملل متحد است و مجمع عمومی این سازمان، مصوبه ای دارد مبنی بر این که دولت ها مکلف هستند شرایطی را برای معلولان فراهم کنند که از فرصت برابر برخوردار باشند. علاوه بر این، جمهوری اسلامی براساس اسلام اداره می شود و یکی از پایه های اسلام عدالت است؛ طبیعتا عدالت در شرایطی برقرار می شود که معلولان هم مانند سایر افراد بتوانند از فرصت هایی که در کشور وجود دارد، استفاده کنند و اگر حقوق و امکانات پایین تری نسبت به سایرین برای افراد دارای معلولیت وجود داشته باشد، این عین بی عدالتی است.
صدا و سیما و رسانه ها در زمینه فرهنگ سازی درباره حقوق نابینایان کم کاری کرده اند
شادکام در پاسخ به این سوال که افراد جامعه چگونه باید با نابینایان برخورد کنند که آن ها احساس کنند مورد ترحم قرار نمی گیرند، توضیح داد: درباره فرهنگ سازی در سطح جامعه درباره نحوه مواجهه افراد با نابینایان، اولا خود ما انجمن ها کم کاری کرده ایم؛ ثانیا صدا و سیما، خبرگزاری ها و دیگر رسانه ها نیز در این زمینه کوتاهی داشته اند. در قانون آمده است که صدا و سیما باید برنامه هایی را به موضوع معلولان اختصاص دهد و طبیعتا نابینایان نیز بخشی از افراد دارای معلولیت هستند و باید سهمی از صدا و سیما داشته باشند، ولی در تلویزیون ما، در ۲۴ ساعت شبانه روز آگهی های گوناگون پخش می شود، در حالی که صدا و سیما می تواند لابه لای این همه تبلیغات، تیزرهای کوتاهی را نیز پخش کند که در جهت فرهنگ سازی برای توجه عموم مردم به حقوق همه معلولان از جمله نابینایان باشد.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران ادامه داد: صدا و سیما می تواند برنامه هایی را تولید کند که در آن ها به مردم آموزش داده شود که مثلا «عصای سفید» یا «خط بریل» و چه افرادی و به چه نحوی از آن استفاده کنند. بسیاری از مردم با مسائل مربوط به افراد نابینا آشنا نیستند و حتما صدا و سیما می تواند در این زمینه ورود پیدا کند و فرهنگ سازی انجام دهد. البته لازم است که خود ما انجمن ها نیز بیشتر از شرایط کنونی به موضوع فرهنگ سازی ورود پیدا کنیم و از طریق صدا و سیما و رسانه ها، نکات لازم را به مردم آموزش دهیم. البته همین «روز جهانی عصای سفید» فرصت خوبی است که ما در کنار یکدیگر قرار بگیریم، اگرچه لازم است در طول سال نیز صدا و سیما و دیگر رسانه ها به مقوله نابینایان ورود پیدا کنند و مثلا به مردم آموزش دهند که اگر یک فرد نابینا را در خیابان دیدند، چگونه باید با او برخورد کنند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: به هر حال، صدا و سیما رسانه ملی است و برخی مواقع توانسته است فرهنگ سازی هایی را انجام دهد که مساله برای عموم مردم جا بیفتد، مثلا در موضوع لزوم بستن کمربند ایمنی توسط سرنشینان خودرو، فرهنگ سازی صدا و سیما بود که باعث شد مساله برای عموم مردم جا بیفتد.
ایجاد فرصت برابر برای معلولان در جامعه، نیاز به عزم ملی دارد
شادکام با اشاره به برخی مفادی که در مقررات راهنمایی و رانندگی برای حمایت از حقوق نابینایان در نظر گرفته شده است، عنوان کرد: براساس آیین نامه راهنمایی و رانندگی، اگر یک فرد نابینا بخواهد از خیابان عبور کند، وقتی عصای خود را بالا می آورد، این کار در حکم چراغ قرمز است و خودروها حتما باید توقف کامل کنند. ولی بسیاری از رانندگان این موضوع را نمی دانند و رعایت هم نمی کنند، حتی بیشتر رانندگان اگر ببینند که یک نابینا، عصای خود را بالا آورده است، سرعت خود را بیشتر می کنند تا سریع تر رد شوند. اصلاح این رفتارها نیاز به فرهنگ سازی دارد که ما انجمن ها باید از طریق صدا و سیما و خبرگزاری ها تلاش کنیم و خود رسانه ها نیز باید در این زمینه وقت بگذراند و البته مردم عادی نیز این موضوعات را مطالبه کنند.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران ادامه داد: در بحث مناسب سازی معابر شهری، شهرداری ها موظف هستند که در پیاده روها از موزاییک های برجسته استفاده کنند تا نابینایان بتوانند به راحتی عبور و مرور داشته باشند. ولی متاسفانه در خیابان هایی که مغازه های زیادی وجود دارد، بیشتر فروشندگان بخشی از وسایل خود را جلوی درب مغازه می گذارد یا ارتفاع سایبان مغازه را کم می کند که باعث دشوار شدن تردد برای نابینایان می شود. یا در برخی پیاده روها خود شهرداری ها موانعی برای جلوگیری از عبور موتورسیکلت ها ایجاد کرده اند یا میله های U شکل قرار داده اند که این ها هم باعث می شود عبور و مرور برای نابینایان بسیار دشوار شود. بارها پیش آمده است که افراد نابینا در هنگام تردد در پیاده روها با این موانع برخورد کرده اند یا خیلی مواقع پیش آمده است که نابینایان در چاله هایی که شهرداری یا اداره های آب، برق، گاز یا مخابرات برای ایجاد یکی از تاسیسات شهری حفر کرده اند، افتاده اند، به دلیل آن که محل حفر آن چاله پوشش مناسب نداشته است.
وی در پایان گفت: قبلا در پل های عابر پیاده پیش آمده است که به دلیل ایمن نبودن شرایط، نابینایان از بالا سقوط کرده و فوت کرده اند یا حتی در مترو هم در سال های اولیه فعالیت آن، بر اثر اتفاقات مشابه تلفات داده ایم. البته شرایط ایمنی و مناسب سازی معابر برای عبور نابینایان نسبت به قبل بهتر شده است، اما هنوز روند به کندی پیش می رود، باید تلاش خودمان را مضاعف کنیم، یعنی دولت و شهرداری ها هم باید همت بیشتری کنند و البته خود مردم نیز باید همراه شوند و در مجموع باید یک عزم ملی وجود داشته باشد که نابینایان بتوانند در جامعه از فرصت برابر با سایر افراد استفاده کنند.
منبع: رکنا