نویسنده: Carlton Anne Cook Walker
مترجم: امین عرب
منبع نسخه ی انگلیسی: Braille Monitor
منبع نسخه ی ترجمه شده: محله ی نابینایان
یادداشت سردبیر
نارسا خوانی به طور گسترده به عنوان یک ناتوانی یادگیری شناخته می شود که بر خوانندگان متون چاپی تأثیر می گذارد. با این حال، بسیاری از والدین و مربیان متوجه نیستند که خوانندگان خط بریل نیز ممکن است نارسا خوان باشند. در این مطلب، کارلتون واکر اطلاعات پایه را در خصوص نارسا خوانی به اشتراک می گذارد و منابعی را برای کمک به خوانندگان خط بریل که با این چالش رو به رو هستند پیشنهاد می کند.
خواندن یک ارتباط نوشتاری دریافتی است. ارتباطی که شما آن را دریافت می کنید. اما نوشتن یک ارتباط نوشتاری بیانی به شمار می رود. خواندن و نوشتن هر دو بر پایه زبان شفاهی است. ابتدا زبان شفاهی به وجود آمده و خواندن و نوشتن کاملاً مبتنی بر ارتباطات شفاهی شکل می گیرد.
یادگیری خواندن برای افرادی که ناشنوا یا نابینا ناشنوا هستند بسیار دشوار است. اگر پایه ای در زبان شفاهی نداشته باشید، یادگیری زبان به شکل نوشتاری بسیار دشوار می شود. زبان نوشتاری انتزاعی است اما زبان شفاهی ساختار ملموس تری دارد.
پدیده خواندن
مهم است که به یاد داشته باشید تسلط بر خواندن و نوشتن برای همه آسان نیست. من نارسا خوان هستم و در تمام زندگیم برای خواندن و نوشتن مبارزه کرده ام. البته در مقایسه با سایر افراد خانواده ام نارسا خوانی بسیار خفیفی دارم. فرزند من نارسا خوانی عمیق دارد.
برای پدرم خیلی سخت بود که مشکل من با خواندن و نوشتن را درک کند. خواندن برای او بسیار آسان بود و وقتی کاری برای شما آسان است، درک دشواری آن برای دیگران سخت به نظر می رسد. من در ریاضی اینگونه ام. ریاضی برای من آسان است و باید به خودم یاد آوری کنم که برای بسیاری از افراد دشوار است.
خواندن و نوشتن برای انسان فعالیت های طبیعی به شمار نمی روند. با اینکه در زندگی مدرن بسیار مفیدند اما برای بقای اساسی ضروری نیستند. خارج از جامعه ساختار یافته، خواندن و نوشتن مزایای بسیار محدودی دارند. این مهارت ها به ما کمک نمی کنند که غذا یا سرپناه به دست آوریم یا در برابر شکارچیان از ما محافظت نمی کنند. توجه به این نکته ضروری است که بیشتر زبان های دنیا هنوز کد نوشتاری ندارند و تنها ۵ تا ۱۰ درصد از همه زبان ها دارای فرم نوشتاری هستند.
از آنجایی که خواندن و نوشتن در اکثر تجربیات بشری برای بقا ضروری نبوده اند، جای تعجب نیست که امروزه درصد بالایی از مردم با این فعالیت ها مشکل دارند. بر اساس برخی مطالعات، نارسا خوانی در حدود ۲۰ درصد از جمعیت رخ می دهد.
کد های قابل مقایسه
خط چاپی و بریل هر دو کد هایی هستند که برای خواندن و نوشتن استفاده می شوند. مانند خط چاپی، بریل نیز برای زبان دریافتی و بیانی مورد استفاده قرار می گیرد و هر دو خط، انواعی از متن به حساب می آیند. یک نوع نوشته از خطوط و منحنی ها استفاده می کند و دیگری از نقاط.
خط چاپی کدی است که در آن شکل حروف صدا ها را نشان می دهد. برای مردم سخت است که خط چاپی را به عنوان یک کد در نظر بگیرند، زیرا ما خیلی به دیدن آن عادت کرده ایم. این خط کدی است که در آن خطوط و منحنی ها حروف را تشکیل می دهند و ترکیب حروف نشانگر کلمات است.
به حرف چاپی A بزرگ فکر کنید. یک خط بلند با زاویه ۷۰ درجه از چپ به راست مایل است. از بالای آن خط یک خط بلند با همان زاویه به سمت راست متمایل می شود. تقریباً در نیمه راه، یک خط افقی از خط مایل چپ شروع می شود و تا رسیدن به خط مایل سمت راست ادامه می یابد. این توصیف باعث می شود نوشتن حرف A بزرگ بسیار پیچیده به نظر برسد.
برای نوشتن A بزرگ در خط بریل به دو خانه نیاز دارید. در خانه اول نقطه ۶ برای نشان دادن حرف بزرگ، و در خانه دوم نقطه ۱ برای حرف A نوشته می شود.
تسلط خط چاپی
چرا خط چاپی خیلی ساده تر از بریل به نظر می آید؟ زیرا برای مردم آشنا است. افراد بینا با خط چاپی خیلی بیشتر از بریل آشنا هستند. ما آنقدر با چاپ آشنا هستیم که می توانیم آن را به اشکال مختلف بخوانیم. ما می توانیم خط شکسته را بخوانیم. می توانیم انواع فونت های کامپیوتری یا سبک های مختلف دستخط را بخوانیم. ما غرق در خط چاپی هستیم.
اکثر نوزادان از تولد تا ۶ ماهگی فقط می توانند چیز هایی را در حدود ۱۰ اینچی خود ببینند، اما قادر به دیدن خط چاپی هستند. آنها حروفی را روی شیشه غذای کودک و جعبه های غلات می بینند. در ۶ ماهگی می توانند نوشته چاپی را از فاصله بسیار دور تری ببینند، مثلاً از روی تخته سیاه یا صفحه نمایش. نوشته های چاپی همه جا وجود دارد.
وقتی کودکان نوپا به حروف چاپ شده دسترسی دارند، کم کم به این درک می رسند که حروف کلمات را تشکیل می دهند. کودکان نابینا در اوایل زندگی به ندرت به خط بریل دسترسی دارند. حتی اگر زود هنگام در معرض آن قرار بگیرند، این مواجهه نسبتاً محدود است. آنها بدون دسترسی به بریل فرصتی برای مرتبط کردن این خط با زبان معنادار ندارند.
خط بریل نیازمند تماس نزدیکتری نسبت به خط چاپی است. ما نمی توانیم بریل را از ۱۰ قدمی بخوانیم. با توجه به اینکه نیاز به لمس شدن دارد، ما باید کاملاً خود خواسته با آن در تماس نزدیک باشیم.
دنیایی از نماد ها
ارتباط نوشتاری پیوند صدا با گرافیک است. به نماد های چاپی یا بریل نویسه می گویند. نویسه ها نماد هایی هستند که صدا ها را نشان می دهند. واج ها صدا های مصوت کوتاه و بلند هستند. در زبان انگلیسی واج ها همیشه با صدا هایی که نشان می دهند مطابقت ندارند. موضوع پیچیده تر می شود وقتی بگوییم که صامت ها گاهی با هم ترکیب می شوند، مانند GH, PH و TH.
ناهماهنگی املای کلمات با تلفظ آنها هم بخش دیگری از این پیچیدگی ها است. به شکل نوشتاری و تلفظ کلمات one, bone و done نگاه کنید. واژه های هم آوا که دیگر هیچ: تلفظ و نوشتار to, two و too را ببینید! هر سه کلمه یکسان تلفظ می شوند، اما نویسه های به کار رفته در آنها متفاوت است.
مشکلات در پردازش
توجه به این نکته مهم است که اشکال در پردازش شنوایی می تواند خواندن و نوشتن را با مشکل مواجه کند. من به خاطر اصالت جنوبی ام کلمات pin و pen را یکسان تلفظ می کنم، زیرا آنها را یکسان می شنوم، اما دیگران کاملاً آنها را متفاوت می شنوند. اگر دو کلمه را یکسان می شنوید، باید تلاش کنید که بفهمید چگونه آنها را متفاوت بنویسید. پردازش شنیداری کلید خواندن و نوشتن است.
یکی از مسائل دیگر مربوط به مشکلات خواندن، حافظه کوتاه مدت است. یک کودک مبتلا به نارسا خوانی عمیق ممکن است بتواند نوشتن بخش های کوچک، شاید دو یا سه حرف را در یک زمان انجام دهد. اما وقتی کودک با رشته های طولانیتری از حروف مواجه می شود، حافظه فعال او برای پردازش آن کافی نیست.
ما نمی توانیم مشکلات پردازش شنیداری را رفع کنیم و احتمالاً نخواهیم توانست حافظه فعال را بهبود ببخشیم. با این حال، می توانیم مهارت های دیگری برای جبران آن کمبود ها به وجود آوریم. ما می توانیم همانطور که جایگزین مانند جهت یابی و تحرک را به دانش آموزان نابینا و کمبینا آموزش می دهیم، تکنیک های جایگزین را به افرادی که در خواندن دچار مشکل هستند نیز آموزش دهیم.
روش های یکسان
همانطور که گفتم، خواندن و نوشتن شامل نمایش رمزی کلمات است. خط چاپی و بریل از این نظر یکسانند و هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. اغلب اوقات تأخیر در خواندن و نوشتن در کودکان نابینا به بریل نسبت داده می شود. برای مثال من می شنوم که مردم می گویند: «آن کودک به خاطر خط بریل املای ضعیفی دارد. بریل خوانان به خاطر استفاده از کوتاه نویسی نمی توانند املای کلمات را یاد بگیرند.» در واقع تحقیقات نشان می دهد که آن دسته از کودکان که کوتاه نویسی را زود یاد می گیرند نسبت به کسانی که برای مدت طولانی از بلند نویسی استفاده می کنند، در املا بهترند. یافته ها به وضوح بیان می کنند که بریل خوانان نخستین نسبت به کسانی که دیرتر خواندن بریل را شروع می کنند، درک و روانی بیشتری در خواندن دارند.
خط چاپی با چشم و خط بریل با انگشتان خوانده می شود. برای مدت مدید مردم تصور می کردند که نارسا خوانی فقط مربوط به خط چاپی است. این دیدگاه به این علت تقویت شد که کودکان نارسا خوان خط چاپی، گاهی اوقات در ریاضیات و موسیقی برتر بودند. برخی فکر می کردند که این موضوع مرتبط با این واقعیت است که اعداد، نماد های ریاضی و نت های موسیقی با چاپ ادبی متفاوتند. حتی زمانی بود که آموزش خط بریل به عنوان راه حلی برای کودکان مبتلا به نارسا خوانی شدید توصیه می شد.
خوشبختانه علم به کمک ما آمد و MRI کارکردی به ما اجازه داد تا ببینیم کدام بخش های مغز در طول یک فعالیت خاص درگیرند. ما آموختیم که وقتی کسی متن را چه با انگشتان و چه با چشمانش می خواند اطلاعات به نقطه یکسانی از مغز می روند. فرقی نمی کند که خط چاپی بخواند یا بریل.
مسیر ریاضی و موسیقی کاملاً متفاوت است. موسیقی و ریاضی به نقاط متفاوتی از مغز می روند. من بریل خوانانی را می شناسم که با خواندن متن مشکل دارند، اما در خواندن اعداد و موسیقی با هیچ مشکلی مواجه نیستند. برخی از دانش آموزان می توانند خواندن کد Nemeth را که برای ریاضی طراحی شده است، تا زمانی که به کلمه ای بر نخورده اند ادامه دهند. و به محض برخورد با کلمه، خواندن را متوقف می کنند. آنها می توانند نت موسیقی را بخوانند، اما متن ترانه را نه.
این پدیده شگفت آور است، زیرا در خط چاپی حروف، اعداد و نت های موسیقی کاملاً متفاوت از هم به نظر می آیند، اما در خط بریل همه از ترکیب همان ۶ نقطه تشکیل شده اند. انگار نشانه هایی وجود دارند که به گونه ای به بریل خوانان می گویند «این یک عدد است»، و باید به بخش ریاضی مغز برود. خط موسیقی بریل نیز شاخص هایی دارد که اعلام می کند «این موسیقی است»، پس باید به بخشی از مغز برود که موسیقی را پردازش می کند. اما در افراد نارسا خوان، حروف نوشتاری به بخشی از مغز می روند که برای آن نوع خواندن مؤثر و کار آمد نیست.
پژوهش ها نشان می دهند که نارسا خوانی یک ناتوانی مبتنی بر زبان است. بریل خوانان می توانند همانند خوانندگان خط چاپی دچار نارسا خوانی شوند. آنها همان الگوی مشکلاتی را نشان می دهند که خوانندگان خط چاپی مبتلا به نارسا خوانی با آن رو به رو هستند.
رویکرد های جایگزین
توجه به این نکته ضروری است که ناتوانی های زبانی مانع خواندن و نوشتن نمی شوند. می توان بر آنها غلبه کرد یا شدتشان را کاهش داد. حتی دانش آموزانی که دچار آسیب شدید در زبان هستند می توانند خواندن و نوشتن را بیاموزند. نارسا خوانی نمی تواند بهانه ای برای نخواندن باشد، اما آموزش به این دسته از دانش آموزان باید متفاوت انجام شود.
یکی از رویکرد های پر کاربرد در آموزش خواندن، کلمه محور نام دارد، اما این شیوه، نیاز های دانش آموزان دارای ناتوانی های مبتنی بر زبان نوشتاری را مرتفع نمی کند. رویکرد قدیمی آوا محور بهتر کار می کند. با این حال این رویکرد حلال همه مشکلات نیست. برخی مهارت های اساسی وجود دارند که می بایست قبل از پرداختن به رویکرد آوا محور وارد عمل شوند. اما رویکرد آوا محور ابزار مهمی به شمار می رود. اگر دانش آموزی با رویکرد کلمه محور با مشکل مواجه است، بیشتر از رویکرد آوا محور استفاده کنید.
یکی از ابزار های مفید برای برخی از بریل خوانان، برنامه سواد آموزی من می توانم است. این ابزار از همان ابتدا روی خواندن به روش کوتاه نویسی تمرکز دارد و برای خوانندگان کاربردی بریل بسیار مؤثر واقع می شود. خوانندگان کاربردی بریل به کسانی اطلاق می شود که همزمان دچار کم توانی هوشی و نابینایی هستند. آنها می توانند خواندن بریل به صورت کوتاه نویسی را یاد بگیرند. هرچه دانش آموز حروف بیشتری را بخواند، از حافظه کاری بیشتر استفاده می شود. کوتاه نویسی کلمات را کوتاهتر و درک آنها را آسانتر می سازد.
آموزش به روش چند حسی برای دانش آموزان مبتلا به نارسا خوانی به شدت توصیه می شود. این روش مشکلات حافظه کاری کوتاه مدت را رفع نمی کند، اما می تواند برای غلبه بر این مشکلات به مغز کمک کند.
یکی از برنامه های مبتنی بر رویکرد چند حسی، سیستم خواندن ویلسون نام دارد. سیستم ویلسون به طور مستقیم و نظام مند ساختار زبان انگلیسی را آموزش می دهد. دانش آموزان مهارت هایی را به دست می آورند که آنها را قادر می سازد کاملاً روان عملیات رمز گشایی و رمز گذاری اطلاعات را انجام دهند. این ابزار به خط بریل در چاپ خانه آمریکایی نابینایان در این آدرس اینترنتی قابل خریداری است: https://www.aph.org/product/wilson-reading-system-iii-student-reader-one-braille-kit
مدارس می توانند آن را با استفاده از صندوق های سهمیه فدرال خریداری کنند. تنها ۳ سطح اول برنامه در چاپخانه آمریکایی نابینایان در دسترس است در حالی که این برنامه ۱۲ سطح دارد.
ویلسون تنها سیستم برای آموزش دانش آموزان مبتلا به نارسا خوانی نیست، اما یکی از بهترین سیستم ها به شمار می رود. با اینکه کمی خشک است، اما کار می کند. دستورالعمل ها باید با دقت فراوان دنبال شوند. ویلسون به طور کلی جلسات ۴۵ دقیقه ای را پیشنهاد می کند. اگر مدارس جلسات را ۳۰ دقیقه ای تشکیل دهند، برنامه را به طور مؤثر اجرا نمی کنند. همچنین اجرای این برنامه بر عهده متخصصان دارای گواهی نامه است. اینکه برنامه را بردارید و سعی در اجرای آن داشته باشید توصیه نمی شود. مدارس باید هر آنچه را که ناشر ضروری می داند انجام دهند.
آموزش دستخط بخش مهمی از برنامه های چند حسی است. اصطلاح دستخط به نحوه تشکیل حروف با دست ها اشاره دارد. من با بعضی از طرفداران این سیستم که بریل خوانان را کنار می گذارند کشمکش هایی داشته ام. آنها ادعا می کنند که بریل خوانان را نمی توان آموزش داد مگر اینکه حروف خط چاپی را با دست بنویسند. من مدعی ام که خط بریل مبتنی بر دستخط است. وقتی خط بریل را با استفاده از پرکینز یا لوح و قلم می نویسیم، از حالت انگشتان و حرکات دست استفاده می کنیم. وقتی حروف را به صورت چاپی می نویسیم، مجموعه ای از جهت ها را دنبال می کنیم. ما یک فرایند دستخطی را برای نوشتن یک حرف چاپی طی می کنیم، و یک فرایند دستخطی نیز برای حروف بریل وجود دارد.
تشخیص نارسا خوانی در کودکان نابینا
برای تعیین اینکه آیا یک دانش آموز نابینا نارسا خوان است یا خیر، می توانیم از همان تست هایی استفاده کنیم که برای کودکان نابینا به کار می روند. یکی از ابزار های مناسب برای غربالگری، نامگذاری خودکار سریع (RAN) نام دارد. بعضی از ابزار های RAN ممکن است دسترس پذیر نباشند، اما بسیاری از بخش های آن کاملاً مفیدند. نامگذاری خودکار می تواند کاستی هایی را در حافظه کاری نشان دهد که می تواند زنگ خطر تلقی گردد. RAN یک ابزار غربال گری عالی و ارزان است.
ابزار دیگر، رمزگشایی کلمات قلابی یا رمز گشایی کلمات بی معنا است که می تواند نشان دهد که آیا کودک مطالب را درست می شنود یا خیر.
تست روان نویسی حروف الفبا، نوشتن حروف در سریعترین زمان ممکن است.
مقیاس هوش وکسلر برای کودکان که یک نسخه بزرگسال نیز دارد برای نابینایان حنجار یابی نشده، اما نسخه بریل و چاپ درشت خط آن موجود است. وکسلر به مهارت های اولیه خواندن نگاه می کند و بیشتر آزمون شفاهی است. این مقیاس برای تشخیص ناتوانی های پردازش شنیداری بسیار مفید واقع می شود.
برای تشخیص نارسا خوانی باید به روانشناس آشنا با این حوزه و سایر مسائل یادگیری مراجعه کنید. ممکن است روانشناس چیزی در مورد خط بریل و نابینایی نداند، اما در صورت همکاری با متخصصان مسائل نابینایان می تواند اثر گذار باشند. متخصص مسائل نابینایان باید درک درستی از مشکلات خواندن داشته و لازم نیست حتماً در هر دو زمینه کارشناس باشد. تعداد کمی از متخصصان در هر دو زمینه گواهی نامه دارند. اگر بتوانید فردی ماهر را در زمینه روانشناسی و آموزشی بیابید و نیز شخصی دیگر را که از نحوه خواندن و نوشتن بریل آگاه است، بهترین ترکیب از افراد را خواهید داشت.
مبارزه برای خواندن می تواند موجب تضعیف روحیه شود. ممکن است این احساس را به فرد بدهد که از عهده کار بر نمی آید. روش خواندن چه با خط چاپی باشد و چه بریل، ابزار های مؤثری برای کمک به افراد مبتلا به نارسا خوانی وجود دارد که بتوانند تسلط خود را بر خواندن بالا ببرند و در طول مسیر اعتماد به نفس خود را نیز افزایش دهند.