نویسنده: جوادسقا
منبع: بیست و نهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
بینندگان نابینا و کم بینا مخاطبان هدف اولیۀ توصیف صوتی هستند، اما در پروژۀ انگلیسی،اروپایی اودتل و اعضای گروه ادلب تأکید می کنند که «علاوه بر این افراد، AD توسط گروه بزرگی از بینندگان بینا به دلایل مختلف استفاده می شود. به گفتۀ پوژول و اوررو این راهبرد نه تنها کمک کننده به مخاطب کم بینا و نابیناست، بلکه برای افرادی که دسترسی به محتوا ندارند مفید است». اگرچه «نابینا» به افرادی گفته می شود که بینایی خود را به طور کامل از دست داده اند، اما افراد بسیاری هم اختلال بینایی دارند و مانند افراد بینا قادر به دیدن نیستند. عامل اختلال بینایی می تواند از دست دادن بینایی مرکزی به دلیل دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکۀ زرد، دید تونلی در مواردی مانند گلوکوم شدید، یا لکه دار شدن و تاری ناشی از آب مروارید، جداشدگی شبکیه یا رتینوپاتی دیابتی یا سایر بیماری های چشم باشد. ماهیت دقیق ناتوانی در دید، هرچه باشد، بدیهی است که علاوه بر نابینایان، بیشتر بینندگان کم بینا نمی توانند تمام صفحه نمایش را ببینند یا ژست ها و حرکات ظریفی را که برای درک و لذت برنامۀ حیاتی هستند دنبال کنند. بررسی های انجام شده پروژه های مختلف، ازجمله ادلب 2014، ادلب 2017، کنسرسیوم اودتل و پژوهش های پژوهشگران مختلف نشان داد که توصیف ها بیشتر در درام ها و فیلم ها و پس از آن برنامه های حیات وحش و سپس مستندها کاربرد دارند، اما اخبار و برنامه های نمایشی و ورزشی دارای محتوای گفتاری کافی برای پیگیری، آسان در نظر گرفته می شوند. بسیاری از افراد کم بینا، به طور خاص، به تفسیرهای ورزشی اشاره کردند که به طور کلی آنها را کاملاً بی فایده می دانستند، زیرا این تفسیرها برای تقویت کنش بصری در نظر گرفته شده است. چون هیجان انگیزترین پوشش ورزشی مربوط به رویدادهای زنده است، تلاش برای افزودن توضیح های دقیق تر به سخنان یک مفسر زنده عملی نیست. تنها راه حل عملی، ارائۀ توضیح های جداگانه است؛ مشابه آنچه در حال حاضر از طریق رسانۀ رادیویی در دسترس است. بیشتر اشکال ناتوانی بینایی از طریق انحطاط تدریجی بینایی رخ می دهد و با حافظۀ بینایی همراه است؛ بنابراین تجربۀ این افراد با کسانی که بدون بینایی به دنیا آمده اند و هیچ حافظۀ بصری برای استفاده از آنها ندارند بسیار متفاوت است. برخی که از بدو تولد نابینا بوده اند، علاقۀ چندانی به مفهوم زیبایی، رنگ مو یا توصیف لباس ندارند؛ با این حال اینها دقیقاً جزئیاتی هستند که بینندگان نیمه بینا با حافظۀ بصری مایل هستند در توصیف صوتی آورده شود. یکی از افراد کم بینا می گوید: شاید جزئیات برای من اهمیت چندانی نداشته باشد، اما ممکن است برای فردی دیگر معنادار باشد. توصیف مردی که پیراهن سفید و شلوار تیره پوشیده، نشان دهندۀ فردی مرتب است. اگر او کراوات هم داشته باشد نشان دهندۀ آراستگی و جدیت او است.
مخاطبان پیشینه های متنوع و متفاوتی دارند که باید در نظر گرفته شود. برخی تلویزیون و فیلم را کاملاً به یاد می آورند و ممکن است با اصطلاحات سینمایی آشنا باشند. دیگران هیچ تجربه ای از رسانه ندارند و ممکن است توصیف کننده را صرفاً به عنوان یک داستان سرا در نظر بگیرند. برای بسیاری، عباراتی مانند نمای نزدیک، حرکت در عرض، وسط عکس، عکس جرثقیل و…ممکن است معنایی نداشته باشد، اما درک این نکته مهم است که چرا یک کارگردان تصمیم گرفته است سکانسی را به روشی خاص فیلم برداری کند و اگر شرایط مهیا باشد، آن را با عباراتی توصیف کند که برای بیشتر افراد قابل درک باشد؟ توضیح های صوتی توجه را به عناصر بصری کلیدی صحنه های تلویزیونی جلب می کنند و مشخص شده است که در شفاف سازی محتوای برنامه برای افراد مسن بینا که توانایی های شناختی رو به کاهشی دارند و احتمالاً افراد جوان با مشکلات یادگیری مفید هستند.
در مطالعه ای در اودتل، یک درام پلیسی برای 62 سوژۀ مسن نمایش داده شد که برای درک بهتر داستان و لذت بردن از برنامه، توضیح های صوتی به آن اضافه شد، اما عکس العمل های آنها به توصیف صوتی مشخص نبود. این احتمال وجود داشت که توصیف باعث حواس پرتی آنها باشد یا با گفتگوی اصلی برنامه اشتباه گرفته شود یا منابع شناختی بیننده را تحت تأثیر قرار دهد؛ به طور خلاصه برخی از افراد به توضیح های صوتی بسیار تکیه می کنند، درحالی که برخی دیگر فقط از آن به عنوان راهنما استفاده می کنند. نیازها و خواسته های افراد کم بینا به اندازۀ هر مخاطب بینا متفاوت است؛ به طور کلی بیشتر مشارکت کنندگان در پژوهش می خواستند در توضیح های صوتی بیشترین جزئیات ممکن ارائه شود، اما برخی از بینندگان مسن در پژوهش های اودتل پس از توضیحات طولانی خسته می شدند و دیگر توجه دقیقی نداشتند و کاملاً مشخص بود که باید تعادل برقرار شود. افراد جوان، به ویژه در سنین بین پانزده تا بیست سال، احساس استقلال بیشتری می کنند و می گویند نمی خواهند با آنها متفاوت از بقیۀ افراد جامعه رفتار شود. توضیح ها برای آنها باید کوتاه و دقیق باشد. با توجه به آنچه در مورد تنوع مخاطبان AD گفته شد، توصیف کنندگان صوتی باید بسته به مخاطب هدف و نیازها یا ترجیح های آنها، زبان را انتخاب کنند.
زابروکا (2018) می گوید: برای اینکه هنر AD بتواند تمام اطلاعات لازم را برای درک نابینایان در مقایسه با یک فیلم در سطح برابر با بینایان ارائه دهد، توصیف کنندۀ صوتی باید فرم مناسب AD را انتخاب کند و سطح مشکلات باید با سن، مهارت ها و انتظار های افراد گروه هدف تنظیم شود.