نویسنده: امیر سرمدی
منبع: سی و ششمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
مراسم اختتامیه دومین دوره جشنواره ملی گامینو که هدف اصلی آن تقدیر از فعالیت های داوطلبانه نابینایان در فضای مجازی بود، روز چهاردهم آذرماه برگزار شد. روزی که مصادف با روز جهانی داوطلب است و به همین بهانه، در این یادداشت، توضیحاتی در خصوص برگزاری دومین دوره جشنواره گامینو و نفرات برتر، ثمرات فعالیت های داوطلبانه نابینایان در فضای مجازی، لزوم توجه سمن های ویژه نابینایان به امور داوطلبانه و اثرات مثبت کارهای داوطلبانه می پردازیم.
ارسال 108 اثر به دومین دوره جشنواره ملی گامینو
انجمن نابینایان ایران از سال 1401 با هدف حمایت فعالیت های داوطلبانه نابینایان در فضای مجازی، اقدام به برگزاری جشنواره گامینو کرد. در سال نخست، تولید محتوای نابینایان در یک بازه 10 ساله (از سال 1391 تا سال 1401) مدنظر قرار گرفت و 206 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. با توجه به اینکه در دومین دوره جشنواره گامینو تنها آثاری مورد داوری قرار می گرفت که از اول شهریور سال 1401 تا 31 شهریور 1403 در بستر فضای مجازی منتشر شده باشند، محتوای تولیدی نابینایان کمتر از سال های قبل بود و به تبع آن، شاهد کاهش آثار ارسالی از نظر کمّی در مقایسه با دوره نخست جشنواره بودیم.
در این دوره، 108 اثر توسط 42 نفر در سه محور آموزشی ـ توانبخشی، فرهنگی ـ اجتماعی و تفریحی ـ سرگرمی به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. هر نفر در این دوره می توانست دو اثر را در سه محور جشنواره شرکت دهد.
در حوزه آموزشی ـ توانبخشی که سرداوری آن بر عهده امید هاشمی بود، 19 نفر شرکت کردند. 35 اثر در این حوزه داوری شد که 22 اثر توانست امتیاز بالای 70 کسب کند و به مرحله دوم راه یابد. در این حوزه، مهدی ضیایی فر به نمایندگی از برنامه از امید تا روشنایی به عنوان شایسته تقدیر انتخاب شد. محمدحسین ملکی مدیر مجموعه مهارت هایی برای نابینایان، آرمین رسولی مدیر کانال آکادمی نابینایان و احمد حیدری، به ترتیب عناوین اول تا سوم را از آن خود کردند.
در حوزه فرهنگی ـ اجتماعی که سرداوری آن بر عهده امیر سپهری بود، 26 نفر شرکت کردند و 39 اثر به دبیرخانه ارسال شد. در این بین، 20 اثر توانست به مرحله دوم داوری راه پیدا کند. در نهایت، مرجان حصاری رئیس هیئت مدیره شرکت کیمیا هنر ماندگار برای درج خط بریل بر روی محصولات سرامیکی این شرکت به عنوان شایسته تقدیر انتخاب شد. موسی عصمتی شاعر برجسته نابینا، اردشیر ایران خواه مدیر کانال یوتیوبی (can we) و شهروز حسینی به ترتیب عناوین اول تا سوم را از آن خود کردند.
در حوزه تفریحی ـ سرگرمی که سرداوری آن بر عهده فاطمه جوادیان بود، 22 شرکت کننده 34 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد که 25 اثر توانست راهی مرحله دوم شود. در این حوزه، گروه جیکو بابت توضیح دار کردن کتاب های تصویری برای کودکان نابینا، کودکان بینا و والدین با آسیب بینایی عنوان شایسته تقدیر را به دست آورد. مسعود طاهریان، احسان مهر جو، میلاد خالص ماسوله، بنفشه کلانتری و غزل فتح اللهی از اعضای این گروه هستند. محسن صالحی مدیر پایگاه اینترنتی محله نابینایان، امیرعلی گل محمد زاده برای اجرا در رادیو بامیکو و محمدجواد فرخ نشاط مدیر مجموعه رادیو بامیک به ترتیب عناوین اول تا سوم را به دست آوردند.
افزایش کیفیت آثار ارسالی به دومین دوره جشنواره گامینو
علی رغم کاهش تعداد آثار ارسالی، شاهد افزایش کیفی تولید محتوای نابینایان در دو سال گذشته بودیم. چرا که معیارهای داوری در هر دو جشنواره تقریباً یکسان بود. در اولین دوره جشنواره گامینو از 206 اثر ارسالی، تنها 70 اثر توانست امتیاز بالای 70 را به دست آورد. این در حالی است که در دومین دوره جشنواره از 108 اثر ارسالی، 67 اثر راهی مرحله دوم شدند که 62 درصد آثار ارسالی را شامل می شود. در دومین دوره جشنواره گامینو، داوران توجه ویژه ای به اقدامات داوطلبانه نابینایان در فضای مجازی داشتند. پنج معیار داوری هر کدام 16 امتیاز داشت. این در حالی است که داوران برای دومین دوره جشنواره، 20 امتیاز را صرفاً برای فعالیت های داوطلبانه در نظر گرفته بودند. لذا در عمل، تنها کسانی به عنوان برگزیده انتخاب شدند که عمده تولیدات آنها در فضای مجازی، داوطلبانه و بی چشم داشت برای همنوعان خود است.
نابینایان فعال در فضای مجازی وظیفه انجمن ها را به دوش می کشند
در سال های اخیر، فعالیت های داوطلبانه نابینایان در فضای مجازی، منشأ کمک های بسیاری به جامعه نابینایان بوده است. از آموزش نرم افزارهای گوناگون که هر کدام به نوعی باعث توانمندی افراد با آسیب بینایی می شود تا افرادی که سعی دارند تخصص خود را با سایرین به اشتراک بگذارند که این امر باعث افزایش توانمندی ها و مهارت های فردی در میان نابینایان شده است. چه بسیار نابینایانی که با آموزش های داوطلبانه همنوعان خود، در جهت یابی و حرکت مستقل شده اند، مهارت های آشپزی و خود آرایی را آموخته اند و در فضای ایجاد شده با همین آموزش ها و مهارت ها، ازدواج کرده یا شاغل شده اند.
بسیاری از این اقدامات وظیفه سمن های ویژه نابینایان است؛ اما با وجود کم کاری های جدی انجمن ها در زمینه خدمات توانبخشی برای اعضای جامعه هدف، این نابینایان مستعد، متعهد و دلسوز در فضای مجازی هستند که با فعالیت های داوطلبانه خود، عملاً وظیفه انجمن ها را به دوش می کشند. خوشبختانه در سال های اخیر، بسیاری از کانال ها و صفحات فعال در فضای مجازی به صورت تخصصی بر روی برخی موضوعات خاص برای نابینایان متمرکز شده اند. این نشان می دهد که فعالیت نابینایان در فضای مجازی، هدفمند تر از گذشته دنبال می شود و روند رو به رشدی دارد.
لزوم افزایش فعالیت های داوطلبانه در سمن های ویژه نابینایان
داوطلبان از جمله ارزشمند ترین فعالان اجتماعی هستند که چه در زمان بروز بحران ها، چه هنگام کارهای عام المنفعه در کنار سازمان های مردم نهاد، مراکز دولتی و غیر دولتی هستند تا بتوانند در پیشبرد امور جامعه سهیم باشند. پنجم دسامبر هر سال برابر با چهاردهم آذرماه، برای قدردانی از انسان های داوطلب، روز جهانی داوطلب نام گرفته است. سازمان ملل متحد ابتدا در سال ۱۹۸۵ یا ۱۳۶۴ شمسی این روز را معرفی کرد. نام کامل این روز، روز جهانی داوطلب در راه توسعه اقتصادی و اجتماعی است.
این روز زمانی برای به رسمیت شناختن تلاش های داوطلبان در تغییر جوامع، اقتصاد و محیط زیست است. در این روز، مردم به مسائل مهم جامعه ی خود نگاهی دوباره می اندازند تا بتوانند جایگاه و نقش خود را در آنها بیابند. هدف رویدادهایی که برای این روز انتخاب می شود، فقط تشویق دیگران به داوطلب شدن یک روزه نیست، بلکه تغییر نگرش و رفتار افراد است تا هر یک از افراد جامعه به عاملی برای تغییر تبدیل شوند و در ساختن دنیایی بهتر مشارکت کنند؛ اما به راستی سمن های ویژه نابینایان تا چه اندازه توانسته اند اقدامات داوطلبانه را به سمت و سوی کارهای خود جلب کنند و از افراد داوطلب کمک بگیرند؟
انجمن نابینایان ایران در کادر اجرایی دفتر مرکزی خود 4 نفر نیروی انسانی دارد که بدون گرفتن دستمزد و به صورت داوطلبانه و تمام وقت، در این انجمن مشغول به کار هستند. برخی دیگر هم به صورت پاره وقت یا بسته به نیاز انجمن در فعالیت های داوطلبانه مشارکت می کنند. گونه دیگری از اقدامات داوطلبانه که انجمن نابینایان ایران از آن بهره می گیرد، همیاری افراد بینا در برنامه های طبیعت گردی و کوهنوردی است که این افراد به عنوان همنورد، در کنار نابینایان قرار می گیرند تا به کمک آنها اعضای انجمن بتوانند در طبیعت پیمایش های طولانی داشته باشند یا موفق به صعود قله های مرتفع شوند. بی تردید، بدون حمایت این افراد اجرای چنین برنامه هایی ممکن نیست.
مبحث دیگری که امسال در روز جهانی داوطلب بر روی آن تأکید شد، انجام کارهای نیمه داوطلبانه است. از آنجا که این روز ها بسیاری از مردم از نظر مالی در مضیقه هستند و با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند، علی رغم میل باطنی خود شاید نتوانند به صورت مستمر در فعالیت های داوطلبانه مشارکت کنند. از این رو، روی به اقدامات نیمه داوطلبانه می آورند و بابت کارهای خود، دستمزدی به مراتب کمتر از عرف جامعه دریافت می کنند. شکل گیری این روند و توجه به آن می تواند برای بسیاری از انجمن ها مفید باشد. به طور کلی، بهره گیری از اقدامات داوطلبانه در سمن های ویژه نابینایان به نسبت سایر انجمن های معلولان بسیار کمتر و کمرنگ تر است.
از آنجا که سمن ها از نظر قانونی امکان فعالیت اقتصادی ندارند و بودجه دولتی نیز به آنها تعلق نمی گیرد، همواره در تأمین منابع مالی مورد نیاز خود دچار مشکل هستند. لذا بهره گیری از افراد داوطلب و فعالیت های داوطلبانه می تواند کمک بزرگی به این انجمن ها کند. امری که در تمام نقاط دنیا متداول است. کار داوطلبانه در بسیاری از کشورهای دنیا مصادیق پرشماری دارد و به یک جا و دو جا و ده جا محدود نمی شود.
بر اساس آمار رسمی، ۴۴ درصد افراد بالای ۱۴ سال آلمان به صورت داوطلبانه در جایی کار می کنند. چیزی که کار داوطلبانه را در این کشور بسیار جالب تر می کند، ساخت یافتگی و نظم آن است؛ به عبارت دیگر، این کار داوطلبانه، موردی یا مقطعی نیست بلکه کاملاً سیستماتیک، جهت دار، قالب دار و برنامه ریزی شده است و این، مدیون فرهنگی است که «مشارکت کردن» و «مشارکت دادن» جزئی از تار و پود آن شده است.
به طور کلی، کار داوطلبانه، بر پایه ی یک نیاز بدیهی در انسان پایه ریزی شده است: همه ی ما به «مفید بودن» نیاز داریم. این نیاز، جزئی جدایی ناپذیر از روح ماست. حتی یک کودک دو ساله به حس «مفید بودن» نیاز دارد و وقتی حس می کند که می تواند برای دیگران کار مفیدی انجام بدهد، به سطح جدیدی از خودباوری و رضایت درونی می رسد، حتی اگر این کار برداشتن یک اسباب بازی از روی زمین و آوردن آن برای مادر باشد. این نیاز، چیزی نیست که با گذشت زمان از بین برود بلکه با افزایش سن پررنگ تر هم می شود فقط گاهی از ضمیر ناخودآگاه بالاتر نمی آید چون به آن اجازه شکوفا شدن نداده ایم یا نداده اند یا نمی دهیم یا نمی دهند.
بدون شک، در کشور ما هم افرادی هستند که به صورت داوطلبانه در کارهای خیر مشارکت می کنند ولی کار داوطلبانه در جامعه ی ما چنانکه باید و شاید نهادینه نشده است یا بهتر است بگوییم، اغلب به برخی حوزه ها (مثل کارهای خیریه ی خاص) یا مقاطع حساس (مثل زمان وقوع فجایع طبیعی) محدود شده اند و تعداد کسانی که به صورت سازمان یافته و منظم و به مدت طولانی در زمینه ای به صورت داوطلبانه فعال باشند، اگر کم نباشد خیلی زیاد هم نیست. چه قدر خوب می شود اگر در کشور ما هم بیشتر روی فرهنگ «مشارکت دادن» و «مشارکت کردن» کار شود: هم از طرف تک تک مردم و هم از طرف نهادها و سازمان های خصوصی و دولتی چون در کار داوطلبانه، مسئولیت پذیری، وظیفه شناسی، «حس تعلق» و نیروی خودجوشی هست که گاهی حتی در یک شغل پرداخت شده وجود ندارد. بی تردید، این همیاری، یکی از اهرم های مهم برای بالا بردن استانداردهای زندگی و پیشبرد امور در جامعه است.