آیا نابینایان باید مستمری دریافت کنند

نویسنده: امین عرب

منبع: بیست و هفتمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا

دانلود نسخه ی صوتی نوشته

یکی از مهم ترین مشکلات زندگی افراد با آسیب بینایی، مسائل معیشتی و دسترسی به منابع مالی است. محدودیت های ناشی از آسیب بینایی و موانع فراوانی که به صورت فیزیکی یا اجتماعی بر سر راه اشتغال این قشر وجود دارد، مانع از آن است که آنان بتوانند نیاز های اقتصادی خود را برطرف کنند. نرخ بیکاری در تمامی کشور های دنیا در جمعیت با آسیب بینایی نسبت به عموم جامعه بالاتر است و همین موضوع سبب شده است که سیاست های حمایتی متفاوتی برای بهبود این شرایط در پیش گرفته شود. برخی معتقدند پرداخت کمک هزینه از منبع درآمد های دولتی می تواند راهی برای جبران فرصت های نابرابر اشتغال افراد دارای معلولیت، ازجمله آسیب دیدگان بینایی باشد. گروهی دیگر با پرداخت هرگونه کمک هزینه مخالف اند و باور دارند که بهتر است این مبالغ را صرف ایجاد شرایط برای اشتغال این قشر کرد. هدف ما در این جستار این است که ابعاد مثبت و منفی هریک از راهکار های حمایتی ذکر شده را بررسی و ابعاد گوناگون آن را روشن تر کنیم.

پرداخت کمک هزینه: گونه ای از تبعیض مثبت

حامیان پرداخت کمک هزینه معتقدند که تبعیض های موجود در جامعه موجب می شود افراد با آسیب بینایی نتوانند حضور مؤثری در جامعه داشته  باشند، چون امکان تحصیل آنها در بسیاری از زمینه ها فراهم نیست، دسترسی پذیری لازم در محیط های کاری برای آنان وجود ندارد و بسیاری از کار فرمایان حاضر به استخدام کارمند با این ویژگی نیستند؛ درنتیجه شانس اشتغال برای این گروه از متوسط جامعه کمتر است. به منظور دسترسی افراد با آسیب بینایی به حداقل رفاه اجتماعی، لازم است این تبعیض مثبت در خصوص آنان اعمال شود و کمک هزینه ای برای حمایت از آنها در نظر گرفته شود. همچنین هزینۀ زندگی افراد با آسیب بینایی نسبت به متوسط جامعه بیشتر است. آنان برای بهره مندی از یک زندگی معمولی به وسایل توان بخشی، تجهیزات ویژه، شیوه های حمل و نقل خاص و دیگر ابزار های رفاهی نیازمندند؛ بنابراین به منظور جبران این هزینه ها لازم است حمایت هایی در قالب پرداخت نقدی و غیرنقدی در نظر گرفته شود. این حمایت ها حتی در صورت اشتغال فرد نیز می بایست انجام شود تا هزینه های مازاد زندگی این قشر را جبران کند.

در نقد موافقان

گروهی علی رغم پذیرش تبعیض هایی که در خصوص افراد با آسیب بینایی در جامعه وجود دارد، دلایل موافقان را به چالش می کشند. آنان معتقدند که هرچند پرداخت کمک هزینه می تواند به صورت موقت بخشی از مشکلات معیشتی افراد با آسیب بینایی را برطرف کند، نمی تواند در بلند مدت به ایجاد فرصت های برابر منجر شود. ایجاد شرایط اشتغال نیازمند توسعۀ زیرساخت ها است که پرداخت کمک هزینه کمکی به آن نمی کند.

علاوه بر آن برای کاهش هزینه های زندگی افراد با آسیب بینایی می توان تدابیر دیگری اندیشید، مثلاً دسترسی پذیر کردن وسایل حمل و نقل ارزان می تواند این گروه را تا اندازۀ زیادی از اتکا به تاکسی و حمل و نقل گران قیمت بی نیاز کند، پس ایجاد زیر ساخت می تواند اثر گذاری بیشتری داشته  باشد. وسایل توان بخشی را نیز می توان خرید و پس از نیاز سنجی دقیق به دست مخاطبان رساند؛ بنابراین پرداخت پول نقد برای این موضوع نیز لازم نیست.

کمک هزینه: عاملی برای از بین رفتن انگیزۀ اشتغال

برخی پرداخت کمک هزینه به افراد با آسیب بینایی را بازگشت به عقب و اعمال سیاست های شبه خیریه می دانند. آنان معتقدند حمایت های نقدی موجب می شود افراد انگیزۀ خود را برای اشتغال از دست بدهند و به دریافتی حداقلی قانع باشند که این شیوه از پیشرفت آنها جلوگیری می کند. در این صورت این قشر که نیاز بسیاری به داشتن شغل احساس نمی کنند، تلاشی برای ایجاد زیرساخت های اشتغال نخواهند کرد. از بین رفتن مطالبات موجب می شود که دولت ها نیز ایجاد بستر اشتغال را در اولویت قرار ندهند و درنتیجه تلاشی برای از بین بردن تبعیض ها به آن میزان که شایسته است صورت نگیرد. مقایسۀ کشور های حوزۀ اسکاندیناوی به عنوان پرداخت کنندگان کمک هزینه با کشور های کاپیتالیستی مثل ایالات متحده بیانگر این موضوع است.

در ضمن آنان صرف هزینه برای ایجاد زیرساخت های اشتغال را راه مناسب تری می دانند. به باور این گروه، کشور هایی که پرداخت کمک هزینه را در دستور کار خود دارند، ماهانه مبلغ گزافی را به صورت نقدی به جیب افراد سرازیر می کنند، حال آنکه می توان با این مبلغ گام های مهمی برای ایجاد بستر اشتغال برای افراد با آسیب بینایی برداشت؛ برای مثال برنامه های مهارت آموزی و آگاهی کار فرمایان را نسبت به ظرفیت های افراد با آسیب بینایی در فضای کار اجرا کرد. شرایط روان شناختی را نیز نباید نادیده گرفت. پرداخت کمک هزینه می تواند نوعی از احساس وابستگی را به افراد القا کند و به ایجاد باور های غلطی چون من کاملاً ناتوانم منجر شود.

در نقد مخالفان

از سوی دیگر برخی دلایل مخالفان را زیر سؤال می برند. آنان معتقدند که کمک هزینه اگر به میزان مناسب و با وجود ساز و کار درست پرداخت شود، انگیزۀ کار را آن چنان از بین نمی برد. اگر مبلغ کمک هزینه در حدود حداقل دستمزد یا کمتر باشد، افراد برای دستیابی به شغل و درنتیجه درآمد بالاتر تلاش می کنند.

همچنین انجام طرح  های زیر ساختی زمان بر است و حذف کمک هزینه می تواند به از بین رفتن کسانی زیر چرخ دنده های اقتصاد منجر شود. برخی از افراد با آسیب بینایی، حتی در صورت بهبود زیرساخت ها قادر به فعالیت شغلی نیستند، زیرا محدودیت های آنان با شرایط دیگری مثل معلولیت مضاعف تشدید شده  است؛ بنابراین طرح های زیرساختی می بایست در کنار پرداخت کمک هزینه پیش بروند. شرایط روان شناختی افراد نیز در صورت عدم دسترسی به حداقل نیاز هایشان، بیشتر ممکن است تهدید شود تا با پرداخت کمک هزینه.

در ایران کدام سیاست اجرا می شود؟

بنا بر قانون حمایت از حقوق معلولان، میزان مستمری پرداختی به افراد دارای معلولیت می بایست به میزان حداقل دستمزد سالانه باشد. همچنین ایجاد بستر اشتغال در مواد مختلفی از این قانون مورد توجه بوده  است. وضعیت کنونی نشان می دهد که هیچ یک از این دو رویکرد به درستی در ایران اجرا نمی شود. مبلغ مستمری از آنچه در قانون آمده بسیار کمتر است و بیشتر سیاست های منجر به ایجاد زیرساخت اشتغال به درستی اجرا نمی شود؛ بنابراین شاید شرایط ایران برای بررسی کارایی این دو سیاست مناسب نباشد. به منظور بررسی این دو دیدگاه می توان سیاست دولت های رفاه اجتماعی را با دولت های سرمایه داری مقایسه کرد.

کدام سیاست کارآمد تر است؟

ریشۀ چالش طرح شده در تاریخ اقتصاد سر دراز دارد. بررسی دیدگاه های راست و چپ در اقتصاد به روشنی این تفاوت را نشان می دهد. حال پرسش اینجا است که با توجه به اجرای این دو سیاست در کشور های مختلف، کدام یک موفق تر بوده اند؟ آیا می توان پژوهش نظام مندی برای بررسی دقیق تر ابعاد این موضوع انجام داد؟ اگر امکان بهبود شرایط حمایتی در ایران فراهم شود، کدام یک می تواند مفیدتر باشد؟ آیا ترکیبی از هردو دیدگاه می تواند به کار گرفته شود؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

4 × 3 =

لطفا پاسخ عبارت امنیتی را در کادر بنویسید. *