نویسنده: امید هاشمی
منبع: بیست و پنجمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
نخستین شمارۀ پیشخوان در سال سوم نسل مانا را با بریل آغاز خواهیم کرد؛ و چه شروعی مناسب تر از این مخلوق دوست داشتنی بشر! روز جهانی بریل را به تازگی پشت سر گذاشته ایم. به همین بهانه، در دنیا گشتی خواهیم زد و از ویژه برنامه ها و رویداد هایی که به مناسبت بریل برگزار شده است، گزارشی خواهیم داد. در ادامه، به سراغ دوربین های عکاسی و فیلم برداری مناسب برای استفادۀ نابینایان خواهیم رفت و یک رویداد موسیقایی ویژۀ نابینایان را بررسی خواهیم کرد و به این بهانه، مروری خواهیم داشت به فعالیت های برخی مراکز تخصصی آموزش موسیقی به نابینایان در کشور ایالات متحدۀ آمریکا.
یک جهان آگاهی زیر انگشتان نابینایان
از سالروز تولد لویی بریل عزیز ما، تنها کمی بیش از دو هفته گذشته است؛ مردی که ۲۱۵ سال پیش در فرانسه به دنیا آمد و گرچه کوتاه زیست، اما در همان حیات کوتاه، یادگاری چنان گران سنگ از خود به جای گذاشت که هنوز هم با گذشت دو قرن، کاخ بلندی که بنا نهاد، بی گزند باد و باران، برجا ایستاده و مأمن نابینایانی است که قدم در جادۀ علم آموزی می گذارند. چهارم و ششم ژانویه، برای نابینایان دنیا روز هایی بااهمیت هستند؛ اولی روز تولد لویی بریل است و دیگری روز مرگ او. پنج سالی می شود که سازمان ملل، روز تولدش را به عنوان «روز جهانی آگاهی بخشی در خصوص بریل» به تقویم دنیا اضافه کرده است و هرساله رویداد های مرتبط با دسترسی نابینایان به بریل به همین مناسبت در کشور های مختلف برگزار می شود.
امسال در کشور ما خبری از این قبیل رویداد ها نبود و به جز یکی دو خبرگزاری، جایی نامی از لویی عزیز ما برده نشد. در نبود رویداد های داخلی، شاید بد نباشد سری به آن سوی مرز بزنیم و ببینیم چشم رنگی های هم نژاد لویی تولدش را چطور گرامی داشته اند.
استیوی واندِر، خواننده و آهنگساز نابغۀ آمریکایی، یکی از کسانی است که از دل و جان برای ترویج بریل و هر آنچه به تسهیل زندگی نابینایان کمک می کند مایه می گذارد. وبگاه سازمان ملل به مناسبت روز جهانی بریل، سری به بایگانی خود زده و تکه ای از سخنرانی استیوی واندر را که در سال ۲۰۱۶ به مناسبت دهمین سال تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت در محل این سازمان ایراد کرده، بازنشر کرده است. او که در سال ۲۰۰۹ به عنوان «سفیر صلح سازمان ملل» با تمرکز بر امور معلولین انتخاب شده، در این سخنرانی، بر حق دسترسی برابر نابینایان به منابع مطالعاتی تأکید و به این نکته اشاره می کند که در حال حاضر نابینایان در کشور های پیشرفته فقط به 5درصد از منابع مطالعاتی عمومی دسترسی دارند و این عدد در کشور های درحال توسعه، حتی از این هم کمتر است. او اجرای معاهدۀ مراکش را راه حل مناسبی برای رفع این فقر و فاقه می داند و می گوید تا اجرای تمام و کمال این معاهده از پا نخواهد نشست. استیوی واندر ازجمله نابینایانی است که هیچ فرصتی را برای آشنا کردن جهانیان با نیاز های نابینایان از دست نمی دهد. او با طبع طنزی که دارد، حتی صحنۀ جایزۀ گِرَمی را هم به مکانی برای تبلیغ بریل تبدیل کرده است.
جایزۀ گرمی معادل اسکار در موسیقی است و بزرگ ترین صحنۀ موسیقایی دنیا محسوب می شود. واندر از این صحنه برای جلب توجه میلیون ها تماشاچیِ این رویداد نسبت به اهمیت خط بریل برای نابینایان استفاده کرده است. اگر شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، می توانید شرح ماجرا و اسناد صوتی مربوط به این اتفاق را بشنوید؛ افزون بر این از یک وکیل نابینا خواسته ایم راجع به معاهدۀ مراکش و الزاماتش برایمان توضیح دهد و برایمان بگوید که ما را چه می شود که علی رغم اینکه جمهوری اسلامی یکی از امضاکنندگان این معاهده است، مفادش در ایران اجرا نمی شود؟! به این بهانه، یکی از ترانه های محبوب استیوی واندر را هم خواهیم شنید.
شاید بد نباشد سری هم به مقصد این روز های بسیاری از ایرانیان، یعنی کشور کانادا بزنیم و از حال و هوای روز جهانی بریل در این کشور بیشتر بدانیم. «مؤسسه ملی نابینایان کانادا» در زمینۀ فعالیت های رسانه ای عملکردی کاملاً حرفه ای دارد؛ تا جایی که یک شبکۀ رادیویی،تلویزیونی و اینترنتی با عنوان «اِی اِم آی» را راه اندازی کرده است تا انواع برنامه های مورد نیاز نابینایان را تولید کند. دو نفر از برنامه ساز های کارکشتۀ این شبکه به مناسبت روز بریل، برنامۀ زندۀ دو ساعته ای را روی آنتن بردند و در طول برنامه با چندین نابینا از کشور های انگلیسی زبان، صحبت و زوایای مختلف دسترسی نابینایان به بریل را بررسی کردند. موضوع هایی چون چگونگی آموزش بریل، نقش فناوری ها در دسترسی به محتوای بریل و منابع اینترنتی آموزش بریل، ازجمله بخش های این برنامۀ مفصل بود. معرفی یک صفحه کلید با قابلیت تایپ بریل هم از دیگر بخش های برنامه بود؛ صفحه کلیدی که به گوشی اندروید یا آیفون متصل می شود و کار با گوشی را برای نابینایان تسهیل می کند. یکی دیگر از بخش های جذاب برنامه، ترانه ای بود که جمعی از نابینایان آن را به صورت مجازی و در بستر نرم افزار زوم اجرا و ضبط کرده بودند. شما می توانید این ترانۀ فرح انگیز را که با مضمون اثرات بریل در زندگی نابینایان تولید شده است، در نسخۀ صوتی پیشخوان بشنوید.
دنیای بی مرز صفحه خوان ها: این بار دوربین دیجیتال
دامنۀ پشتیبانی صفحه خوان ها حالا دیگر از گوشی و رایانه فراتر رفته است و سایر ابزار های رایج را هم در بر می گیرد. سونی یکی از شرکت هایی است که تلاش می کند در بیشتر محصولات دیجیتالی اش امکان استفاده از صفحه خوان ها را در اختیار کاربران نابینا قرار دهد. بعد از تلویزیون های هوشمند سونی، این بار نوبت به دوربین های دیجیتال این شرکت رسیده است که با افزودن یک صفحه خوان، قفل ورود نابینایان به دنیای عکاسی و فیلم برداری هم شکسته شود.
دربارۀ دوربین های سری آلفای شرکت سونی، قبلاً هم در همین سلسله نوشته ها چیزکی نوشته بودیم. این بار هم مثل دفعۀ قبل، سَم سیوی، یوتیوبر نابینا، به سراغ نسل تازۀ این دوربین ها رفته تا عملکرد صفحه خوان را در آنها بررسی کند. به گفتۀ سم، نسخۀ جدید صفحه خوان که حالا روی دوربین های سری آلفا نصب شده است، در مقایسه با صفحه خوان قبلی، به مراتب پشتیبانی بهتری را ارائه می کند. حالا کاربران امکان تغییر تنظیمات صفحه خوان نظیر میزان سرعت یا پرگویی را در اختیار دارند. همچنین صفحه خوان حالا می تواند بیشتر فهرست امکانات و تنظیمات دوربین را بخواند؛ افزون بر این گزینه های موجود در صفحۀ نرم افزار پخش کنندۀ دوربین مثل پخش، مکث، حرکت به جلو و عقب هم حالا به وسیلۀ صفحه خوان خوانده می شوند؛ به علاوه کاربران نابینا حالا به اطلاعات و آمار های دقیقی در خصوص لنز دوربین دسترسی دارند که می توانند بر مبنای آن تا حدودی ویژگی های تصویری را که می خواهند ثبت کنند، شخصی سازی کنند. در کل هنوز صفحه خوان در برخی بخش های دوربین ساکت است، اما با تغییراتی که در امکانات آن به وجود آمده است، به خصوص کاربران کم بینا با سهولت بیشتری قادر خواهند بود از امکانات دوربین های سری آلفا استفاده کنند. با من در نسخۀ پیشخوان همراه شوید تا نمونۀ صدای صفحه خوان دوربین های دیجیتال سونی را بشنوید.
جشنوارۀ جهانی نوازندگی برای نابینایان
بنیاد غیر انتفاعی موسیقی بلّا برای نابینایان، در نیوجرسی آمریکا، از سال ۲۰۱۹ به نابینایان فعال در زمینۀ موسیقی خدمات رسانی می کند. برگزاری رویداد سالانۀ مسابقۀ نوازندگی، یکی از فعالیت های این بنیاد است. این مسابقه در ژانر موسیقی کلاسیک و در سه گروه سنی ۱۰ تا ۱۹، ۲۰ تا ۳۰ و بالای ۳۱ سال برگزار می شود و روال کار به این ترتیب است که ابتدا نوازندگان نابینا فیلمی از نوازندگی خود را به عنوان قطعۀ ورودی برای این بنیاد ارسال می کنند و در ادامه داوران آثار را بررسی و برندگان را اعلام می کنند. برندگان این مسابقه، از این شانس برخوردار می شوند که ضمن دریافت جایزۀ نقدی و یک بستۀ کامل نرم افزار نت نویسی دَنسینگ داتس، سفری هم به نیوجرسی داشته باشند و به عنوان سولیست ارکستر، در کنار ارکستر سمفونیک بنیاد نوازندگی کنند؛ فرصتی که کمتر ممکن است برای یک نوازندۀ نابینا فراهم باشد. امسال قرار است برندگان این مسابقه، در روز ۲۸ آوریل ۲۰۲۴ برای دریافت جایزه و اجرا در سالن معتبری که به همین منظور در نیوجرسی در نظر گرفته شده است، گرد هم آیند.
حمایت های این بنیاد غیر انتفاعی از موسیقی دانان نابینا به این رویداد سالانه خلاصه نمی شود. این بنیاد بار ها در طول این چهارسال فعالیتش، امکان برگزاری کنسرت را برای نوازندگان نابینا از سراسر دنیا فراهم کرده است. گرد آوری اطلاعات در خصوص منابع و مراکز آموزش موسیقی به نابینایان نیز از دیگر فعالیت های بنیاد بلّا است. در نسخۀ صوتی پیشخوان، با سایر فعالیت های بلّا بیشتر آشنا خواهیم شد. از مرکز دیگری هم سراغ خواهیم گرفت که با حمایت مالی «جاش گروبان»، یکی از نامدار ترین خوانندگان حال حاضر آمریکایی برای نابینایان علاقه مند به موسیقی خدمات رسانی می کند. «آکادمی موسیقی برای نابینایان» بیش از بیست سال است که در شهر لس آنجلس به جوانان و نوجوانان نابینا خدمات آموزشی ارائه می کند. این مرکز اخیراً امکان ارائۀ آموزش های برخط را هم برای نابینایان آمریکایی در سراسر دنیا فراهم کرده است. دربارۀ جزئیات آموزش های برخط این آکادمی بیشتر خواهیم شنید.