نویسنده: رویا بابایی
منبع: سیزدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
بیش از چهار ماه است کشور درگیر اعتراضات مردمی است. قیمت ارز، دلار و سکه سر به فلک گذاشته و کمر مردم زیر بار تورم لجام گسیخته خرد شده است؛ قیمت همه اجناس و اقلام ضروری زندگی چندین برابر شده و مدام هم در حال افزایش است. در این میان صدای خرد شدن استخوان های اقشار آسیب پذیر به ویژه معلولان و نابینایان از همه طرف به گوش می رسد؛ اما کو گوشی که این صدا ها را بشنود! نوسانات قیمت در جامعه آن قدر سرعت گرفته که حتی مجال مقایسه دخل و خرجمان بین ریال و دلار را نمی دهد. چند روزی است می خواهم بنویسم 546 هزار تومان مستمری که سازمان بهزیستی برای نابینایان و البته همۀ گروه های معلولین پرداخت می کند، معادل چند دلار است؛ اما این مبلغ هر روز و گاهی روزی چند بار تغییر می کند و هر بار از دفعه قبلی کمتر می شود.
اگر بخواهیم آخرین قیمت دلار را مبنا قرار دهیم، مستمری سازمان بهزیستی به گروه های هدف از 13 دلار کمی بیشتر است؛ البته مشروط بر اینکه قیمت دلار ثابت بماند.
اما هر لحظه که مستمری بهزیستی آب می رود و کم ارزش تر می شود، قیمت تجهیزات مورد نیاز نابینایان و اقلام دارویی که مورد نیاز طیفی از آنهاست و کاملاً تحت تأثیر نوسانات ارزی قرار دارد، چندین و چند برابر افزایش می یابد و همزمان با آن قدرت خرید و قدرت تأمین وسایل توانبخشی برای همۀ معلولان از جمله افراد کم بینا و نابینا به شدت کاهش پیدا می کند.
فرار از انجام وظیفه
سازمان بهزیستی متولی امور معلولان در کشور است و وظیفه دارد به همۀ ابعاد زندگی آنان رسیدگی کند. یکی از وظایف این سازمان، تهیه و تأمین تجهیزات توانبخشی و کمک توانبخشی افراد دارای معلولیت است. در تمام سالیان گذشته این وظیفه به طور نسبی و با کمی تأخیر انجام می شد؛ اما اخیراً بهزیستی در این زمینه سنگ تمام گذاشته است.
نابینایان و کم بینایان یکی از گروه هایی هستند که به جز تجهیزات کمک توانبخشی، در حوزه آموزش یا حتی گذران سیکل طبیعی زندگی نیز به اقلام متعددی نیاز دارند. این افراد برای راه رفتن ساده به عصای سفید و برای آموزش به ذره بین، به دید، تبلت های هوشمند، وویس رکوردر، نوتیکر یا همان برجسته نگار هوشمند و لوازمی از این دست نیاز دارند و طبیعتاً وظیفه تأمین آن با سازمان بهزیستی است.
اما این سازمان اخیراً با توسل به یک روش خاص، راه میان بُری برای فرار از انجام این وظیفه ذاتی خود پیدا کرده است.
بهزیستی به جای سینه سپر کردن در چنین وضعیتی و به جای دفاع از معلولان و شفاف سازی آنچه بر معلولان می گذرد، به مجریان و اداره کنندگان کشور؛ در یک حرکت عوام فریبانه، مسئولیت تأمین تجهیزات مورد نیاز نابینایان و کم بینایان را از سر باز کرده و با اعطای چند مورد محدود به انجمن های نابینایان، متقاضیان این تجهیزات را به راحتی از خود رانده و آنان را به انجمن ها حواله می دهد.
به این صورت که بهزیستی از هر یک اقلام مورد نیاز طیف نابینایان، چند مورد محدود تهیه و در اختیار انجمن های این حوزه قرار داده و سپس متقاضیانی که برای تهیه تجهیزات کمک آموزشی به بهزیستی مراجعه می کنند را با این عنوان که «تجهیزات، تهیه و در اختیار انجمن ها قرار گرفته»، آنها را راهی انجمن ها می کنند.
این درحالیست که هر یک از این انجمن ها چندهزار عضو نابینا و کم بینا دارند و تجهیزات محدودِ دریافت شده از بهزیستی حتی در صورت واگذاری امانی و کوتاه مدت نیز امکان پاسخگویی به نیاز همه این افراد را ندارد مگر آنکه متقاضیان برای چند روز کار با هر یک از آن تجهیزات، ماه ها یا سال ها در نوبت امانت گیری بمانند.
اما آیا نام این روش، تأمین تجهیزات مورد نیاز نابینایان و توانبخشی آنهاست؟ آیا نام این روش، ارائه خدمت به معلول است؟
این روش انحرافی آشکار است که هم فرد نابینا را به توانمندی نمی رساند و هم سیستم توانمند سازی بهزیستی را به یک ادعای بی اثر تقلیل می دهد و هم مراجع فرادستی از جمله شاکله اصلی دولت را در ارائه خدمت به این قشر می فریبد. تمامی موارد فوق در شرایطی رخ می دهد که سازمان بهزیستی بیش از سه ماه است که هنوز یکی از مهمترین معاونت هایش، یعنی معاونت توانبخشی، مدیری ندارد و همین امر اوضاع را اسفناک تر کرده است.
آیا یک دانش آموز یا دانشجوی نابینا و کم بینا با تجهیزات امانی که برای دریافت همان هم مدت ها در صف انتظار مانده و بابتش چندین میلیون تومان سفته و تضمین داده است، می تواند آموزش اثربخشی داشته باشد؟ آیا می توان چنین دانشجویانی را به دانشگاه فرستاد و از فراگیری درس های آنان آسوده خاطر بود؟
آیا وظیفه سازمان بهزیستی، به کارگیری همه امکانات برای نیل به هدفِ «توانمندسازی و توانبخشی کامل افراد نابینا» نیست؟ پس چرا مدیران این مجموعه این وظیفه مهم را به رفع تکلیف های ناشی از بی مسئولیتی سوق می دهند و در برابر آموزش و توانبخشی فرد دارای معلولیت، با بی تعهدی رفتار می کنند؟
در حال حاضر بیش از 200 هزار نفر از افراد کم بینا و نابینا تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار دارند که به گفته مسئولان این سازمان ۷۳ هزار نفر از این جمعیت را زنان و ۱۳۰ هزار نفر را مردان تشکیل می دهند.
این آمار که البته همۀ جمعیت نابینایان و کم بینایان کشور نیست، تا حدود زیادی گویای ظلمی است که به این گروه روا داشته می شود؛ یعنی تجهیزات مورد نیاز 200 هزار نفر، به تهیه موردی و محدود تجهیزات خلاصه شده و اعطای آن به انجمن ها به منظور روانه کردن نابینایان به سوی این مراکز، خیانت بزرگی است که هم در حق نابینایان می شود و هم در حق انجمن های آنها.
ادای خدمت و فرار از مسئولیت
بنابراین می توان نتیجه گرفت که سازمان بهزیستی در یکی از سخت ترین برهه های اقتصادی و تنگناهای اجتماعی، نابینایان را به حال خود رها کرده و با فریب و تقلب ادای خدمت گزاردن درمی آورد و از مسئولیت های سازمانی خود فرار می کند؛ وگرنه همه می دانیم نابینایان در بین انواع گروه های معلولیت، از بیشترین نرخ بیکاری برخوردار هستند و این یعنی آنها فاقد درآمدی هستند که بتوانند به آن تکیه کنند و از حمایت دولت بی نیاز باشند. از طرف دیگر بر همگان عیان است که مستمری ای که بهزیستی به این افراد می پردازد، در حدی نیست که این گروه با اتکا به آن، تجهیزات مورد نیاز خود را تهیه کنند و به سراغ بهزیستی نروند. 546 هزار تومان مستمری که البته از دو ماه پیش با 20 درصد افزایش به این مبلغ رسیده، به زحمت از عهده تأمین هزینه چند روز ایاب و ذهاب این افراد برمی آید و حتی قادر نیست بخش اندکی از هزینه های جدی زندگی را به دوش بکشد؛ اما گویا سازمان بهزیستی انتظار دارد نابینایان و کم بینایان با دریافت این مبلغ به زندگی خویش سامان دهند و برای هیچ منظور دیگری مزاحم آنان نشوند.
نکته جالب اینجاست که سازمان بهزیستی از طرف دولت مأموریت دارد به امور افراد دارای معلولیت رسیدگی کند؛ اما این سازمان در انجام وظایف خود به قدری به انحراف رفته و عنان کار را از دست داده که حالا باید انجمن ها و فعالان این حوزه، خطاهای این سازمان را به خودش و البته به جامعه گوشزد کنند.