دیوار فیلترینگ و محدودیت به قدری بالا رفته که جایی برای نفس کشیدن نگذاشته و خیلی از مشاغل را مختل و کارهای روزمره را با مشکل مواجه کرده است. یکی از پاسخ های وزارت ارتباطات به انتقادها درباره فیلترینگ، دسترسی دادن به افراد خاص یا تخصصی کردن اینترنت و سطح دسترسی متمایز بود. البته این موضوع پیش از این هم مطرح و به طور آزمایشی اجرا شده بود.
اوایل فقط اسم خبرنگارها، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، فعالان حوزوی و پزشکان به میان آمد؛ اما تازگی ها فریلنسرها و اعضای اتحادیه فناوران رایانه هم به آن اضافه شده اند. بعضی از اداره ها و دستگاه های دولتی وابسته به نهادهای حکومتی هم همین حالا با VPNهای خاصی به اینترنت آزاد و پرسرعت دسترسی دارند.
درواقع، آنچه مسئولان به اسم تخصصی کردن و سطح دسترسی متمایز و رفع فیلتر برای گروه های هدف از آن اسم می برند، چیزی است که ما به آن اینترنت طبقاتی می گوییم؛ فرایندی که مهم ترین ویژگی اینترنت، یعنی آزادی دسترسی به اطلاعات را به معیارهایی مثل جایگاه اجتماعی، شغل، تحصیلات و درواقع شخصیت حقوقی کاربرها محدود می کند. این یعنی علاوه بر آن شکاف طبقات ایجادشده در جامعه ازلحاظ اقتصادی و اجتماعی، در دسترسی به اینترنت هم برخی اقشار خاص و برخی اقشار احتمالاً معمولی داریم.
چرا تا این حد با دسترسی متمایز به اینترنت مخالفیم و حتی بعضی از کسانی که اسمشان در فهرست گروه هایی با دسترسی آزادتر به اینترنت وجود دارد هم مخالف اند و آگاهانه از این نوع اینترنت استفاده نمی کنند؟ در این مدت، در زومیت با گروه های مختلفی چون جامعه شناسان، حقوق دانان، استادان دانشگاه، کارشناسان رسانه و فناوری درباره دسترسی متمایز گفت وگو کرده ایم و هر کدام از منظری با این موضوع مخالفت کرده و زنگِ خطر را به صدا درآورده اند.
قانون درباره اینترنت طبقاتی چه می گوید
حقوق دانان تأکید می کنند که اینترنت طبقاتی قانونی نیست. هیچ جا درباره دسترسی به اینترنت برای عده ای و اِعمال محدودیت برای عده ای دیگر در قانون کشور حرفی زده نشده است و دولت هم اختیار قانون گذاری در این زمینه را ندارد. ممکن است مجلس برای این موضوع هم قانون گذاری کند؛ اما نمی تواند قانونی بگذارد که باعث تبعیض یا رشد گروهی در برابر گروه دیگری شود و سلیقه ای برخورد کند. در حقوق عمومی، حقی به اسم «حق برخورداری از خدمات عمومی بدون تبعیض» داریم. تنها جایی که تبعیض محسوب نمی شود، دسترسی به اطلاعات بر مبنای سن به دلیل حفاظت از کودکان است که مطابق با قوانین حقوق بشر و حقوق کودک است.
حقوق بین الملل هم اینترنت طبقاتی را نمی پذیرد. اینترنت طبقاتی مخالف حق دسترسی آزاد به اطلاعات است و اصل نبود تبعیض هم دسترسی نابرابر طبقات مختلف به اینترنت را رد می کند.
بازتوزیع اینترنت فساد ایجاد می کند
اینترنت طبقاتی فساد و رانت ایجاد می کند؛ نوعی بازتوزیع اینترنت که شیوه ی آن دست گروه های خاص است. آن ها تعیین می کنند چه کسی به چه میزان از اینترنت و با چه سرعت و پایداری دسترسی داشته باشد. این مجوز دسترسی معلوم نیست به چه دلیل به بعضی افراد داده می شود؛ چون مرجعیتی برای آن وجود ندارد و ممکن است بازار سیاه دسترسی به اینترنت ایجاد شود.
در این شرایط، کسانی که دسترسی ندارند، مجبور شوند برای داشتن اینترنت طبقاتی هزینه بیشتری بدهند. درست مانند اینکه همه ما داریم در یک فضا تنفس می کنیم؛ اما گروهی می آیند و روی سر هرکدام حبابی می گذارند و اگر پول بدهیم، دریچه ای در این حباب ایجاد می شود. حالا باز کردن این دریچه به کسب و کار برای کسانی تبدیل می شود که توزیع اینترنت را به دست گرفته اند.
اینترنت طبقاتی ناشی از نگاه قیم مآبانه است
زمانی که از اجرای آزمایشی رفع فیلتر برای گروه های خاص سخن به میان آمد، این گروه کسانی معرفی شدند که «گمان می رود با داشتن اینترنت آزاد به سمت استفاده ی نادرست نمی روند». این جمله از نگاه قیم مآبانه خبر می داد. زمانی را به خاطر بیاورید که Safe Search گوگل برای همه مان در ایران به صورت اجباری فعال شد. چه کسی این اجازه را داد که سطح دسترسی بزرگ سال ها به اینترنت آزاد محدود شود و بعد بر اساس معیارهایی بخشی از این دسترسی به گروه خاصی برگردد؟ مراجع فیلترینگ میزان دسترسی گروه ها را طبق معیارهای خودشان متمایز و فرض می کنند که مردم قدرت تشخیص درباره ی نیازهایشان را ندارند.
اینترنت طبقاتی فیلترینگ را عادی می کند
اینترنت طبقاتی به نفع عامه مردم نیست و راه رشد و پیشرفت را می بندد. یکی از راه های رشد تکنولوژی و توسعه اینترنت عادی و روزمره شدن مصرف اینترنت و دسترسی آسان مردم است. همچنین، دسترسی آسان و آزاد به اینترنت یکی از راه های کم شدن فاصله گروه های حاشیه ای و مرکز است و شکاف های دسترسی به امکانات برای رشد را کم می کند. در مقابل، اینترنت طبقاتی شکاف دیجیتال ایجاد می کند و کسانی که در گروه های خاص نیستند، یا اصلاً نمی توانند دسترسی داشته باشند یا باید هزینه بیشتری برای آن بپردازند.
ممکن است با اینترنت طبقاتی فیلترینگ عمومی گسترده تر و حتی عادی شود. وقتی دسترسی گروه های مختلف به اینترنت در سطوح مختلف و متمایز از هم باشد، دیگر چیزی به اسم تجربه عمومی از اینترنت وجود ندارد. وب سایت ها و پلتفرم های مختلف از دسترس عموم خارج و اینترنت بسیار کُند می شود، بدون اینکه در فعالیت حرفه ای بعضی از گروه های خاص مشکلی به وجود بیاید. در این صورت، شاید تشخیص داده شود که عموم مردم به همین سرویس هایی که الان فیلتر نیستند، هم نیازی ندارند و آن ها هم مسدود شوند.
اینترنت طبقاتی می تواند فیلترینگ را عادی و مبارزه برای دسترسی به اینترنت آزاد را پرهزینه تر و سخت تر از امروز کند
احتمالاً در این شرایط از کار انداختن همه ی وی پی ان های خارجی هم با موانع کمتری رو به رو می شود؛ چون همه ی این گروه هایی که قرار است با طرح اینترنت طبقاتی دسترسی آزادتری به اینترنت داشته باشند، گروه های صدادار جامعه هستند و صدایشان به واسطه جایگاهشان بیشتر شنیده می شود. اگر آن ها دسترسی داشته باشند، دیگر متوجه اختلالاتی که عموم مردم با آن رو به رو هستند، نمی شوند و این می تواند مطالبه گری برای دسترسی به اینترنت آزاد را کم رنگ و مبارزه برای دسترسی به اینترنت را پرهزینه تر و سخت تر از امروز کند.
امکان کنترل شدن در اینترنت طبقاتی
اینترنت طبقاتی حتی برای اعضای گروه هایی که می توانند اینترنت آزاد داشته باشند، هم بدون هزینه نیست. یکی از پیش شرط های دسترسی به اینترنت طبقاتی اعتبارسنجی و احراز هویت است و درخواست ها با ارائه هویت بررسی و تأیید می شود. این موضوع کنترل را برای نهادهای فیلترینگ راحت تر می کند و ممکن است حریم خصوصی افراد در استفاده از اینترنت از بین برود.
سطح دسترسی متناسب افراد در دنیا با اینترنت طبقاتی متفاوت است. در آن کشورها، دسترسی به اینترنت برای همه آزاد است؛ اما برخی از گروه های دسترسی گسترده تر و آسان تری به بعضی امکانات دارند
مسئولان و طرفداران اینترنت طبقاتی می گویند هیچ کجای دنیا سطح دسترسی افراد به اینترنت یکسان نیست؛ اما درباره این موضوع توضیح نمی دهند. در اغلب کشورها، شبکه اینترنت وجود دارد و همه می توانند بدون محدودیت به آن دسترسی داشته باشند؛ ولی بر اساس نیازهای شغلی و موقعیت های مکانی سیاست های خاصی دنبال می شود که دسترسی را راحت تر و گسترده تر می کند. برای مثال، اینترنت مدارس بیشتر محتوای مناسب این گروه سنی را دارد و در دانشگاه می توان به بانک های اطلاعاتی و مقالات علمی دسترسی آسان تری داشت یا اینترنت در فروشگاه سرعت پرداخت و امنیت بیشتری دارد.
در این میان، آنچه به عنوان تفاوت سطح دسترسی افراد مختلف قرار است در ایران اجرا شود، فقط در چند کشور اجرا شده که مهم ترینشان چین است. در چین، فقط برخی مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی به سطح خاصی از اینترنت دسترسی دارند و اکثر مردم از آن محروم اند. در کره شمالی هم، فقط مراکز دانشگاهی می توانند به بخش محدودی از اینترنت دسترسی داشته باشند. بنگلادش و هند و روسیه هم در مواردی اینترنت را طبقه بندی کرده اند؛ ولی آن ها هم محدودیت ها را تعریف و دلیلشان را شفاف سازی کرده اند.
مسئولان معمولاً از کودکان مثال می زنند که نباید به همه نوع اطلاعاتی دسترسی داشته باشند. در این موضوع اختلافی وجود ندارد؛ زیرا حفاظت از کودکان در فضای مجازی درنتیجه ی برآیند عقل جمعی ملت ها به وجود آمده است. با این حال، درباره محدودیت هایی که بزرگ سال ها در کشور تجربه می کنند، توافق جمعی وجود ندارد. همین که همه ما دائم به دنبال فیلترشکن هستیم، نشان می دهد که عقل جمعی با این سطح از محدودیت اینترنت موافق نیست و اینترنت طبقاتی نمی تواند نارضایتی ما از این محدودیت ها را رفع کند.
منبع: زومیت.