نویسنده: فاطمه جوادیان
منبع: سی و یکمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در دنیایی که از طریق تصاویر معنا می یابد، افراد نابینا با اتکا به حواس دیگر، مسیری منحصر به فرد برای درک و تجربه زندگی خود می سازند. در این میان، حضور راهنمای بینا به مثابه دستی یاریگر، نوری روشن در تاریکی و پل ارتباطی بین دنیای بصری و دنیای لامسه، نقشی محوری در ارتقای کیفیت زندگی این افراد ایفا می کند.
راهنمای بینا، چه از جنسِ صمیمیتِ خانواده و دوستان باشد و چه از جنس تعهدِ متخصصانِ آموزش دیده، یاریگری دلسوز و همراهی همیشگی است که در هر قدم از مسیر زندگی، در کنار فرد نابینا حضور دارد. از خیابان های شلوغ شهر گرفته تا محیط های شلوغ و نا آشنا، از خریدهای روزمره تا انجام امور اداری، از همراهی در کلاس های درس تا مشارکت در برنامه های اجتماعی، راهنمای بینا با صبر و حوصله، اطلاعات لازم را به گونه ای منتقل می کند که فرد نابینا بتواند با اتکا به حواس لامسه و شنوایی، درک کاملی از محیط اطراف خود داشته باشد و با اعتماد به نفس، در آن گام بردارد. نقش راهنمای بینا فراتر از صرفِ ارائه اطلاعات است. او با ایجاد فضایی امن و حمایتی، به فرد نابینا کمک می کند تا بر چالش های پیش رو غلبه کند و استقلال و اعتماد به نفس خود را ارتقا دهد. راهنمای بینا با درک نیازها و علایق فرد نابینا، او را در انتخاب بهترین مسیر و انجام فعالیت های مختلف یاری می کند و در عین حال، حریم شخصی و استقلال او را حفظ می کند
حضور راهنمای بینا در عرصه های مختلف زندگی
* محیط های عمومی: عبور از خیابان، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، حضور در اماکن عمومی مانند فروشگاه ها، سینماها، رستوران ها و…
* امور اداری: انجام کارهای بانکی، مراجعه به پزشک، حضور در ادارات و سازمان ها و…
* خرید: خرید مواد غذایی، پوشاک، لوازم منزل و…
* آموزش: همراهی در کلاس های درس به عنوان همکلاسی، همراهی در انجام تکالیف، همراهی در امتحانات به عنوان منشی و…
* فعالیت های اجتماعی: حضور در مهمانی ها، رویدادهای فرهنگی و ورزشی، فعالیت های داوطلبانه و…
ویژگی های یک راهنمای بینا
* صبر و حوصله: راهنمای بینا باید بپذیرد که فرد نابینا برای درک و پردازش اطلاعات به زمان بیشتری نیاز دارد؛ بنابراین، شایسته است پیش از گذر از موانع یا پله ها، راهنما از سرعت خود بکاهد تا فرد نابینا خود را با موقعیت موجود تطبیق دهد.
* مهارت های ارتباطی: برقراری ارتباط واضح، مختصر و گویا با استفاده از کلمات و جملات ساده و قابل فهم برای فرد نابینا ضروری است. به عنوان مثال نیازی نیست در یک فضای عمومی مانند سینما تمام جزئیات فیلم را برای فرد نابینا توضیح دهید. هر جا که لازم باشد، او آرام به بازوی شما می زند و شما با دقت و مهارت در جمله هایی کوتاه اما واضح موضوع تصویر را برایش بازگو می کنید.
* آشنایی با علائم و نشانه ها: آشنایی با علائم و نشانه های مختلف محیطی مانند پله ها، موانع، تابلوهای راهنمایی و… برای راهنمایی دقیق فرد نابینا الزامی است. در چنین مواردی راهنما به فرد نابینا می گوید که به پله های متحرک یا ثابت نزدیک می شویم. یا قرار است چند پله پایین یا بالا برویم. یا وقتی صدای جوی آب می آید به او بگوید که از روی پل گذر می کنیم تا نگران نشود.
* احترام به استقلال: راهنمای بینا باید به استقلال فرد نابینا احترام بگذارد و از انجام کارهایی که او می تواند به تنهایی انجام دهد، خودداری کند. بعضی کارها هستند که دامنه حرکتی وسیعی ندارند. گاهی اوقات راهنمای بینا تصور می کند در فضایی مانند رستوران باید کارهای شخصی فرد نابینا را هم انجام دهد. مانند، باز کردن ظرف ماست، بسته کره و حتی در ظرف نوشیدنی. تا مبادا فرد نابینا زمان باز کردن این موارد لباسش را کثیف کند. این در حالی است که ممکن است فرد نابینا به موقع از باز بودن ظرف نوشیدنی آگاه نشود. البته طبیعی است که فرد نابینا نداند روی میز دستمال کاغذی، نمکدان یا ظرف قاشق و چنگال وجود دارد یا اگر هست جای دقیق آن کجاست که با پرسشی ساده از راهنما و دریافت پاسخی ساده تر، این مسئله هم به راحتی حل می شود.
* تعهد و مسئولیت پذیری: راهنمای بینا باید در انجام وظایف خود متعهد و مسئول باشد و در قبال امنیت و سلامت فرد نابینا احساس مسئولیت کند. وقتی در گذر از عرض خیابان فرد راهنما پایش را از این سوی جدول به آن سوی جدول بگذارد، نه اختلاف سطحی پیش می آید نه پرشی اتفاق می افتد که فرد نابینا از تغییر وضعیت بدن راهنما متوجه چیزی شود. اگر مکث کوتاهی صورت نگیرد یا راهنما وجود جدول را اطلاع ندهد، بی تردید هوش فرد نابینا هم به کمک او نخواهد آمد و پایش به لبه جدول گیر می کند و می شود آنچه نباید بشود. چه بسیارند نابینایانی که به همین دلیل از ناحیه پا و زانو دچار آسیب شده اند. راهنما می بایست به وجود موانعی مانند شاخه درختان، جدول، رهگذران و بسیاری موارد دیگر بر سر راه فرد نابینا دقت و امکان عبور از این موانع را برایش ایجاد کند.
راهنمای بینا کیست؟
راهنمای بینا می تواند از افراد نزدیک مانند اعضای خانواده و دوستان باشد یا از طریق سازمان ها و مراکز تخصصی مربوط به افراد نابینا معرفی شود. در هر دو حالت، انتخاب راهنمای بینا باید با دقت و ظرافت انجام شود تا فرد نابینا از همراهی یاریگری دلسوز، صبور و قابل اعتماد بهره مند شود.
نقش خانواده و جامعه در حمایت از افراد نابینا
خانواده و جامعه نقشی اساسی در حمایت از افراد نابینا و ارتقای کیفیت زندگی آن ها دارند. ایجاد فرصت های برابر برای آموزش، اشتغال و مشارکت اجتماعی، ترویج فرهنگ صبر و احترام در قبال افراد نابینا و حمایت از سازمان ها و مراکز فعال در این حوزه از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است.
با اتکا به تعامل سازنده و همدلانه بین افراد نابینا، راهنمایان بینا و جامعه، می توان دنیایی را رقم زد که در آن نابینایی مانعی برای دستیابی به آرزوها و شکوفایی استعدادها نباشد. دنیایی که در آن، دست های یاریگر راهنمایان بینا، مسیری روشن به سوی استقلال و خودباوری برای افراد نابینا باشد.
روزهایتان پر از شوق زندگی