نویسنده: محمد نوری
منبع: بیست و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
یکی از روش های انتقال تجربه و دانش، تدوین زندگی نامۀ بزرگان و مشاهیر است. زندگی نامۀ شخصیت ها تأثیر چشمگیر در پیشرفت فرهنگی و اجتماعی دارد. جامعۀ نابینایان هم از این قاعده مستثنا نبوده و کسانی به تدوین زندگی نامۀ نابینایان فعال و مؤثر پرداخته اند و در بسیاری از جوامع، کتاب هایی دربارۀ آنان عرضه شده است.
اولین زندگی نامۀ نابینایان را مورخ مشهور، صلاح الدین صفدی، نوشت. او دو کتاب به نام های نکت الهمیان فی نکت العمیان و الشعور بالعور در سدۀ هشتم قمری تألیف و صدها نابینا و کم بینا را معرفی نمود.
بعدها چند کتاب هم در ایران دربارۀ شخصیت های نابینا تألیف و منتشر شد. درصدد هستم این آثار را در چند مقاله در همین مجله معرفی کنم، اما اولین کتاب دربارۀ نابینایان که از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شد کتابی با این مشخصات است:
زندگی کوران، پیر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، 1338، 128ص.
این کتاب نخستین اثری است که با معرفی جمعی از اروپاییان نابینا، آنها را به ایرانیان معرفی و از این طریق الگوسازی کرده است. زندگی کوران هفتاد و چهار سال قبل ترجمه و در ایران منتشر شده و هنوز مطالبش مهم و قابل مطالعه است. برای شناخت این کتاب و نویسندۀ آن به بررسی برخی جنبه های آن می پردازم.
لازم است یادآوری کنم در گذشته، مردم ایران به جای «نابینا» از واژه «کور» استفاده می کردند. برای حفظ اصالت کتاب، عین نوشتۀ نویسنده را آورده ام.
زندگی کوران کتابی دربارۀ وضع اجتماعی، فرهنگی و حقوقی نابینایان است. پییر هانری یا هنری، نویسندۀ فرانسوی، نابینا و متولد 1899 بود. او چند عنوان کتاب دربارۀ نابینایی و نابینایان نوشت و دکترای ادبیات از دانشگاه سوربن داشت. زندگی نامه و آثارش مهم و قابل مطالعه است.
متن فرانسوی کتاب زندگی کوران با مشخصات زیر چاپ شده:
La vie des aveugles, Paris, universitaires de France, 1948.
متن فرانسۀ این اثر حدود 75 سال پیش منتشر شده و دو سال بعد توسط احمد شیمی (1294 ـ 1392) از پزشکان و دانشمندان پُرکار ایرانی، به فارسی ترجمه و در سال 1328ش برای نخستین بار در تهران با مشخصات زیر منتشر شد:
زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، امیرکبیر، 1328، 128ص .کتاب چاپ دوم هم با این مشخصات دارد:
زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی علمی، 1341، 128ص. ژرژ دو هامل (1884 ـ 1966)، مدیر آکادمی فرانسه، بر آن مقدمۀ کوتاهی نوشته که نکات ارزشمندی است. در شماره های بعد، مطلب مستقلی در این باره خواهم نوشت.
انتشارات «مؤسسۀ مطبوعاتی علمی» آثار مهم را در مجموعه ای به نام «چه می دانیم»، چاپ می کرد. این کتاب هم یکی از این مجموعه است و شامل پنج فصل و این مباحث می شود:
فصل اول (طفولیت و زندگی تحصیلی کوران) شامل این مباحث: آمار، لزوم تربیت در دوران کودکی، سهم فرانسه در تعلیم و تربیت کوران، تقویت قوای دِماغی و برنامۀ دروس در مدارس کوران، موضوع زمان و اهمیت آن در تربیت کوران.
فصل دوم زندگی روحی کوران و روان شناسی آنها شامل این مباحث: متفاوت بودن وضع روحی در افراد و علل آن، امکان حصول رشد فکری طبیعی ـ «جایگزینی»، علاقه و نفرت ـ زیباپرستی.
فصل سوم (زندگی شغلی و حرفه ای) شامل این مباحث: کوران مفید، کوران و موسیقی، تعمیر و میزان کردن پیانو، کارهای دستی، ارزش کوران در صنایع جدید.
فصل چهارم (زندگی خانوادگی و اجتماعی): شرایط عمومی ازدواج، مرد خانه و رئیس خانواده، کدبانوی خانه و مادر کور، عمل (جایگزینی) و زندگی خانوادگی.
فصل پنجم (کمک اجتماعی و قوانینی که در کشور فرانسه برای جبران کوری وضع گردیده) شامل پنج مبحث است: تشویق به کار، فعالیت یک مؤسسۀ بزرگ، گدایی و نابینایان بنگاه کنزون، قوانین مربوط به کمک به نابینایان و جبران کوری و جلوگیری از کوری.
این کتاب نخستین اثری است که ایرانیان را با تحقیقات و اندیشه های جدید و مدرن دربارۀ مسائل اجتماعی و فرهنگی نابینایان آشنا می سازد. متأسفانه به دلایل مختلف، انتقال تجربه ها و دستاوردهای دنیای پیشرفته به ایران با موانع و مشکلات مواجه بوده و کتاب ها یا مقاله های اندکی هم که درصدد معرفی راهکارهای مدرن برآمده، مثل همین اثر کمتر معرفی شده و مغفول و ناشناخته مانده اند.
اطلاعات ما دربارۀ زندگی پییر هانری بسیار کم است. هانری در سوربن، در رشتۀ ادبیات تحصیل کرد و با تلاش و پشتکار دکترا گرفت که این موضوع در تاریخ نابینایان جایگاه مهمی دارد. او علاوه بر تدریس به روزنامه نگاری و همکاری با مؤسسه ملی جوانان نابینا پرداخت و در دهۀ پنجاه میلادی، در این مؤسسه، به عنوان استاد و مدرس افتخاری مشغول بود. او بیشتر با روزنامه کُرِس پوندَنت کار می کرد.
پییر هانری با تمام وجود به فرهنگ سازی برای جامعۀ نابینایی باور داشت و از جوانی به خاطر اینکه خودش نابینا بود، شروع به بررسی مسائل مهم و حاد نابینایان و تدوین مقاله و کتاب و انتشار آنها کرد. رویکرد او شخصیت نگاری و معرفی شخصیت های نابینا به عنوان الگو بود؛ از این رو چند کتاب در این زمینه نگاشت. اکنون به صورت مختصر به معرفی آثارش می پردازم:
ـ زندگی و کار لویی بریل، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1952، 154ص.
ـ والنتین هاوی، نخستین مؤسسۀ نابینایان، پاریس، مؤسسۀ والنتین هاوی، 1952، 31ص.
ـ انطباق افراد کم بینا با زندگی اجتماعی و حرفه ای؛ پایان نامۀ تکمیلی برای دکتری ادبیات، دفتر آمار دانشگاه، سرویس دهی اسناد و مدارک بررسی، 1957، 110ص.
ـ زندگی نابینایان، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1948. تجدید چاپ 1962.
ـ نابینایان و جامعه: کمک به روان شناسی اجتماعی نابینایی، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1958، 465 ص (این کتاب تکمیل پایان نامۀ دکتری پییر هنری است).
ـ زندگی و فعالیت والنتین هاوی، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1984، 208ص.
این شش عنوان کتاب در کارنامۀ او آمده است. هانری مقاله هایی هم دارد.
از این آثار فقط کتاب زندگی نابینایان به فارسی ترجمه و با عنوان زندگی کوران در تهران منتشر شده است.
هانری در سال 1986 درگذشت. او از مدافعان بهزیستی فرهنگی بود و باور جدی داشت که نابینایان فقط از طریق فرهنگ و اقدام فرهنگی به زندگی بهتر و رفاه می رسند.
منابع
ـ زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی علمی، 1341.
ـ«چه می دانیم، زندگی کوران»،
www.antiquestore.ir
ـ «زندگی کوران»، www.lib.ir
ـ «زندگی کوران»، www.esam.ir