چهارم ژانویه روز گرامیداشت خط بریل بود؛ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با هدف افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت خط بریل در زندگی و استقلال افراد نابینا و کم بینا، از سال ۲۰۱۸ این روز را به عنوان روز جهانی خط بریل معرفی کرده است و دلیل این نام گذاری در تاریخ چهارم ژانویه، در واقع گرامیداشت و یادآوری زادروز «لویی بریل»، خالق فرانسوی خط بریل است. سیستم خواندن و نوشتنی که همچنان یکی از ابزارهای مؤثر ارتباطی برای کمک به تحقق حقوق بشر در زندگی افراد دارای اختلال بینایی محسوب می شود.
خط بریل در مسیر تکامل
با وجود زندگی در عصر تکنولوژی های صوتی، نسل جدید گوشی های هوشمند، افزایش تعداد کتاب ها و محتواهای شنیداری، خط بریل برای افراد نابینا و کم بینا، هنوز هم یکی از امکانات مؤثر دسترسی به منابع اطلاعاتی محسوب می شود.
امکانات بریل در سال های اخیر همگام با پیشرفت فناوری های دیجیتال دچار تحولاتی شده و امکاناتی نظیر نمایشگرهای بریلی که به کامپیوتر، تبلت و گوشی ها متصل می شوند، نوشته ها را در قالب بریل نشان داده و امکان نوشتن به خط بریل را فراهم می کنند.
خط بریل و کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت
سیستم خط بریل در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت و کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل گنجانده شده است.
کشورهایی که مانند ایران این کنوانسیون را پذیرفته اند، براساس ماده ۹ این کنوانسیون، موظف هستند برای توانمندسازی افراد دارای معلولیت، برخورداری آنها از یک زندگی مستقل و مشارکت کامل در تمام جنبه های زندگی، اقدامات مناسبی انجام دهند تا نابینایان دسترسی برابری به امکانات و منابع داشته باشند.
این دسترسی شامل محیط فیزیکی، حمل ونقل و اطلاعات است و استفاده از خط بریل هم یکی از این اقدامات به شمار می آید.
در عین حال «منصور شادکام»، قائم مقام انجمن نابینایان ایران، با بیان این دغدغه که نباید اجازه داد نقش و ضرورت کاربرد خط بریل در زندگی نابینایان کم رنگ شود، تأکید می کند: «با توسعه تکنولوژی در سال های اخیر و دسترسی نابینایان به منابع مطالعاتی متعدد، آشنایی با خط بریل، سواد یک فرد نابینا محسوب می شود، به همین دلیل سازمان ملل متحد در گزارش سالانه بر اجراشدن کنوانسیون جهانی افراد دارای معلولیت تأکید فراوانی کرده است. در همین چارچوب دولت ها نسبت به حمایت از این خط و تکنولوژی های نوظهور مرتبط مکلف شدند».
تحمیل دیدگاه های غیرکارشناسی در حوزه نابینایان
قائم مقام انجمن نابینایان ایران با بیان اینکه توجه به خط بریل مطابق با قوانین بالادستی از نکات مورد توجه انجمن در سال های گذشته بوده و در این زمینه خطاب به مسئولان تأکیدهای فراوانی شده است، می افزاید: «متأسفانه افرادی که حتی جایگاه حساسی نیز در جامعه نابینایان دارند، از روی ناآگاهی، عدم تسلط یا در بعضی موارد به صورت مغرضانه خط بریل را منسوخ دانسته و با ارائه نظرات غیرکارشناسی از اهمیت آن کاسته و دیدگاه نادرست خودشان را بر سایر نابینایان تحمیل می کنند.
در مواردی هم در این زمینه مشاوره های نادرستی به مسئولان و تصمیم سازان می دهند که این اقدام با هدف کم رنگ کردن جایگاه خط بریل در زندگی افراد نابینا، خیانتی آشکار به جامعه نابینایان است».
نقش بریل در زندگی نابینایان به همان اندازه حائز اهمیت است که حروف الفبای بینایی برای مردم جامعه اهمیت دارد. اگر کسی بتواند یادگیری الفبای بینایی برای دانش آموزان بینا را نفی کند، می توان نافی یادگیری خط بریل برای نابینایان هم شد.
این فعال حوزه نابینایان با اعتقاد به اینکه یادگیری و کاربرد خط بریل برای افراد نابینا ضرورتی آشکار است، یادآور می شود: «شخصا بینایی ام را در آستانه 40سالگی از دست داده و دیر نابینا هستم به همین دلیل مانند بسیاری از افراد دیرنابینای دیگر که امکان تقویت حس لامسه را ندارند با خط بریل آشنایی چندانی ندارم، اما با این حال انجمن نابینایان ایران در راستای اعتقاد بر لزوم ترویج خط بریل در میان نابینایان، نسبت به تولید ماهنامه ای تخصصی برای نابینایان با عنوان «نسل مانا» اقدام کرده است.
انتشار «ماهنامه «نسل مانا» به خط بریل
قائم مقام انجمن نابینایان ایران با اعلام این خبر که ماهنامه مزبور علاوه بر انتشار به دو فرمت صوتی و الکترونیک، به خط بریل نیز منتشر می شود، می گوید: «ماهنامه «نسل مانا» با حمایت انجمن نابینایان در اختیار انجمن های فعال در حوزه نابینایان، بخش نابینایان نهاد کتابخانه های عمومی کشور و مراکز مرتبط با نابینایان قرار گرفته و علاوه بر این افراد نابینا نیز می توانند به صورت شخصی و اختصاصی حق اشتراک ماهنامه را خریداری و آن را به خط بریل مطالعه کنند».
توسعه بریل الکترونیک در دنیا
«سال های سال است که بریل الکترونیک در دنیا جایگزین بریل کاغذی و چاپی شده است و بریل نوت تیکرها جای ماشین های تایپ بریل سنتی را گرفته اند.
در ایران نیز یک شرکت دانش بنیان اقدام به تولید برجسته نگار هوشمند همراه در قالب تبلتی ویژه نابینایان (تبلت بریل) کرده اما متأسفانه سهم سازمان های دولتی در حمایت از این ابزار کارآمد و به روز بسیار کم است».
این نکات را «شادکام» فعال حوزه نابینایان مطرح کرده و یکی از عوامل کاهش استقبال نابینایان کشور از خط بریل را نظام آموزشی کشور می داند؛ «با توجه به اینکه نابینایان بیش از 10 سال از دوران تحصیل خود را در مدرسه با منابع صوتی پیش رفته اند و به آن عادت کرده اند، حالا به خواندن کتاب های بریل تمایل چندانی نداشته و به مرور زمان از آن گریزان می شوند. از طرفی دیگر، زیرساخت های خط بریل در اختیار نابینایان کشور نیست و چنانچه افرادی بخواهند از خط بریل برای مطالعه منابع خود استفاده کنند، عملا امکان آن را ندارند و دولت نیز اهتمامی به این امر ندارد. دلسوزان، کارشناسان و فعالان اجتماعی لازم است با برگزاری میزگردهای تخصصی این مسائل را آسیب شناسی کنند.
منبع: شرق.