از کودکی با نابینایی دست و پنجه نرم کرده و محدودیت ها را به جان خریده است. چند سال در فضای اینستاگرام آنلاین شاپ کوچکی برای افراد دارای معلولیت به راه انداخته بود که حالا با فیلترشدن این فضا، کسب وکار کوچکش را از دست داده است.
«مریم» می گوید: «لباس های باکیفیت بچگانه و زنانه می فروختم. تولیدی ها با مجموعه من همکاری خوبی داشتند. افراد نابینا بیشتر از کار و محصولات مان استقبال می کردند؛ اما با فیلترشدن اینستاگرام میزان فروش مجازی به صفر رسید. اگر در گذشته چند مشتری در طول روز داشتم، حالا در ماه به تعداد انگشت شمار هم مشتری ندارم.
اصلا نمی توانم وارد اینستاگرام شوم. باز هم شکر خدا تولیدی کارها را پس گرفت؛ وگرنه با این همه جنس و لباس مانده چه می کردم؟ دوستانی دارم که محصولات شان را داخل مترو و کنار فروشگاه ها بساط می کنند و می فروشند؛ اما من به خاطر محدودیت بینایی چنین فرصتی ندارم. از طرف دیگر دلم نمی خواهد مسافرها و مشتری ها از روی ترحم یا دلسوزی خرید کنند. ما نابینایان هم مشکلات زیادی داریم. با وجود یک عصا که نمی توانیم کار دست فروشی کنیم. امرار معاش سخت شده و از زمان بسته شدن اینستاگرام راه درآمدی دیگری پیدا نشده است…».
محدودشدن فضای مطالبه گری
تبعات هر اتفاقی که در سطح جامعه رخ می دهد، برای افراد با نیازهای ویژه، شدید، پرحاشیه تر و مشکل سازتر است. مثل بحران کرونا که افراد دارای معلولیت بحران های بیشتری را تجربه کردند. سایر افراد راه هایی برای برطرف کردن مشکلات و نیازهای شان پیدا می کنند؛ اما افرادی که با معلولیت دست و پنجه نرم می کنند، با محدودیت و موانع بی شماری مواجه هستند. مسئله فیلترینگ یکی از مهم ترین چالش های فعلی است که برای افراد نابینا به صورت خاص تر موانع بی شماری ایجاد کرده است.
فضای مجازی باعث شد برخی اتفاقات تلخ در حوزه های افراد دارای معلولیت و به طور ویژه نابینایان پیگیری و در رسانه ها به مسئله مهمی تبدیل شود. اخباری مانند سقوط و فوت نابینایی در یکی از ایستگاه های مترو و… باعث شد مسئله ضرورت مناسب سازی فضاهای شهری برای افراد با نیازهای ویژه و سایر مطالبات شان در جامعه مطرح و افکار عمومی در این زمینه حساس شود که با فیلترینگ این فضا برای انعکاس مشکلات، نیازها و مطالبات شان و عمل به قوانین از دسترس خارج شد.
نامناسب بودن فضای اپلیکیشن های داخلی برای نابینایان
«فضای اینستاگرام، تلگرام و واتس اپ ازجمله فضاهای مورد استفاده برای نابینایان بود که به واسطه فعالیت در آنها فضای کسب وکار و فعالیت اقتصادی کوچکی فراهم شده بود؛ اما با فیلترینگ آنها، این فرصت و امکان برای درآمدزایی و استقلال نابینایان از بین رفت. بسیاری از افراد می توانند با دورزدن فیلترینگ، اقدام به نصب فیلترشکن جدید، مناسب و… کرده و مثل قبل از این فضاها استفاده کنند؛ اما این امکان به سادگی برای افراد نابینا فراهم نیست».
این نکات را «ابوذر سمیعی» متخصص سیاست گذاری فرهنگی با گرایش مطالعات معلولیت که خودش با مسئله نابینایی نیز مواجه است، می گوید: «افراد دیگر علاوه بر استفاده از فیلترشکن می توانند از راه های دیگری مثل استفاده از اپلیکیشن های داخلی و ایرانی امرار معاش کنند، دست فروشی، رانندگی یا مشاغل دیگری را انجام دهند؛ اما به دلیل محدودیت های فیزیکی و نامناسب بودن فضاهای شهری، چنین فرصت هایی برای نابینایان فراهم نیست. اپلیکیشن های داخلی مثل «ایتا» یا «شاد» برای نابینایان مناسب سازی نشده و زمینه های لازم برای حضورشان فراهم نیست. با آنکه بیش از سه سال از طراحی و بهره برداری اپلیکیشن شاد می گذرد؛ اما هیچ امکانی برای آموزش در حوزه مدارس برای افراد نابینا تولید نشده است».
نابینایان؛ محصور در فضای اجتماعی فیلترشده
«سمیعی»، کارشناس فرهنگی حوزه معلولان، تأثیر فیلترینگ بر اشتغال معلولان از جمله نابینایان را بسیار منفی و چالش زا می داند و یادآور می شود: «هزینه زندگی و معیشتی نابینایان، مسائل و مشکلات درمانی یا توان بخشی آنها و… بالا است و آن دسته از نابینایان که در فضای مجازی کسب وکاری فراهم کرده بودند، با مشکلات زیادی رو به رو شدند.
آنها برای راه اندازی کسب وکار و رسیدن به استقلال در فضاهای فیلترشده فعلی بسیار بیشتر از سایر افراد تلاش کرده بودند و حالا آسیب های ناشی از این محدودیت برای نابینایان بسیار شدیدتر است، امکان مهاجرت آنها به پیام رسان های داخلی و استفاده از فیلترشکن یا وی پی ان های متنوع برای نابینایان بسیار دشوار است».
این فعال حوزه اجتماعی افراد با نیازهای ویژه، کندی سرعت اینترنت را مسئله چالش زایی در زندگی نابینایان دانسته و یادآور می شود: «نرم افزارهایی که نابینایان در گذشته استفاده می کردند، مثل «چشمان من باش» و نرم افزارهای کاربردی دیگر برای جهت یابی و مسیریابی، برای حفظ استقلال، انتقال تجربه و کسب آموزش کمک زیادی به افراد نابینا می کرد که با کندشدن سرعت اینترنت امکان استفاده از آن مثل گذشته فراهم نیست. با کندشدن سرعت اینترنت نمی دانیم که برنامه و اپلیکیشن ها در گوگل پلی فیلتر هستند یا نه. حتی نمی دانیم که گوگل استور هم فیلتر شده یا مثل قبل فعال است. کندی سرعت اینترنت، دسترسی به این فضای مهم برای نابینایان را بسیار دشوار کرده است».
انزوا و افسردگی نابینایان را تهدید می کند
«سمیعی»، متخصص سیاست گذاری فرهنگی، با انتقاد از تأثیرات روحی و روانی محدودشدن فضاهای ارتباطی برای نابینایان و افراد با آسیب بینایی می افزاید: «با این محدودیت ها دسترسی به فضای مجازی برای نابینایان بسیار غیر ممکن شده است. امکان حضور در گروه های تخصصی یا متفرقه واتس اپی- تلگرامی که امکان گفت وگو و آموزش های مؤثری را برای افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان و ناشنوایان فراهم می کرد، وجود ندارد؛ بسیاری از این افراد به سختی فضایی امن برای ارتباط و آموزش مفید به دست آورده بودند، فضایی برای به اشتراک گذاشتن مشکلات، پرس وجو درباره مسائل مشترک اجتماعی و… که تمام این ارتباطات و فضاها با محدودیت های اعمال شده اخیر از بین رفت؛ این محدودیت ها در کنار مشکلات اقتصادی و ناامنی های مالی، برای بسیاری از افراد با نیازهای ویژه باعث ایجاد چالش های فراوان و مضاعفی از جمله انزوا و افسردگی شده است. بسیاری از افراد عادی امکان حضور فیزیکی و برقراری ارتباط حقیقی بعد از فیلترینگ نیز برایشان فراهم است؛ اما با توجه به برخی ناامنی ها این امکان به صورت خاص برای نابینایان وجود ندارد».
محدودیت در اطلاع رسانی درباره نیازهای معلولان
گروهی در اینستاگرام برای اطلاع رسانی در حوزه افراد دارای معلولیت فعال بود. ادمین پیجی درباره راه های کمک به افراد نابینا در فضاهای مجازی اطلاع رسانی می کرد. به سایر افراد آموزش های کاربردی ارائه می داد تا مثلا بدون کسب اجازه از فرد عصا به دست یا ویلچرسوار، برای کمک اقدام نکنیم. باعث دردسر یا ناراحتی افراد دارای معلولیت نشویم یا سؤالات شخصی و خصوصی از افراد با نیازهای ویژه نپرسیم. آنها را با دست و اشاره نشان ندهیم. با ترحم و دلسوزی به آنها خیره نشویم و اطلاعات مفید دیگری که دانستن و آموزش آنها برای همه ما لازم است.
گروهی دیگر با ساختن صفحه ای مجازی درباره چگونگی تولید یا بهره برداری برخی از اطلاعات برای افراد نابینا محتوایی می ساختند و افراد دیگری به اندازه توان و اطلاعاتشان در این حوزه فعالیت داشتند که حالا با فیلترشدن اینستاگرام، امکان تولید محتوا و دسترسی به آموزش های این چنینی هم از بین رفته است… درعین حال «امید هاشمی»، کنشگر حوزه افراد دارای معلولیت نیز با انتقاد از عملکرد صداوسیما و رسانه های دیگر در حوزه افراد با نیازهای ویژه می گوید: «رسانه در حوزه افراد با نیازهای ویژه و اطلاع رسانی یا فرهنگ سازی در حوزه مسائل معلولان مسئولیت هایی دارد اما در شرایطی که رسانه در این زمینه به وظایفش عمل نمی کند، فضای مجازی مثل واتس اپ، اینستاگرام و… حدود یک دهه در این راستا فعال بوده و کمبود یا خلأهای زیادی را جبران می کرد، فعالان زیادی در حوزه نابینایان و سایر گروه های معلولان در توییتر، اینستاگرام، فیس بوک و… تریبون هایی برای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی داشتند که متأسفانه دسترسی و امکان استفاده از تمام این فضاها محدود شد».
پیگیری ضعیف مطالبات با فیلترشدن فضای مجازی
«امکان تشکیل کمپین و پیگیری بسیاری از مطالبات و حقوق اساسی و مهم تر از همه ضرورت پاسخ گویی مسئولان در حوزه مشکلات افراد دارای معلولیت با فیلترشدن فضای مجازی از بین رفت. این فضاها بزرگ ترین امکان و شانس برای افراد با آسیب بینایی و دارای معلولیت بود که در مواقع نقض قوانین مثل بدرفتاری با نابینایان که نمونه آن در یکی از پروازهای داخلی هم صورت گرفت یا حواشی یکی از ویژه برنامه های نوروزی شبکه سوم سیما که در حوزه نابینایان محتوای اشتباهی تولید شد که امکان مطالبه گری و پیگیری حقوق ازدست رفته را فراهم می کرد، همگی از بین رفتند».
این نکات را «هاشمی» فعال حوزه نابینایان مطرح کرده و یادآور می شود: «وقتی درباره آسیب های فیلترینگ بر نابینایان صحبت می شود، عده ای انتقاد کرده و اعتراض را وارد نمی دانند که می توانید از پلتفرم و اپلیکیشن های داخلی استفاده کنید درحالی که این اظهارنظر پایه علمی ندارد و این فضاهای داخلی هیچ دسترسی و امکاناتی برای افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان و ناشنوایان فراهم نکرده اند، درحالی که پلتفرم ها و اپ های خارجی با استانداردهای دسترس پذیری ارتقا پیدا کرده اند».
بهزیستی از اشتغال و بی کاری نابینایان حمایت نمی کند
این فعال اجتماعی که خودش نیز نابیناست، با اشاره به از بین رفتن ثمره تلاش و فعالیت چندین ساله افراد دارای معلولیت در فضای مجازی برای تولید محتوای مؤثر و انجام خدمت اجتماعی – فرهنگی به نفع افراد با نیازهای ویژه و ابهام در شرایط دسترسی به اینترنت پرسرعت تصریح می کند: «حدود 10 سال عمر، زمان و هزینه برای تولید محتوا در حوزه های مورد نیاز معلولان صرف شد، کسب وکارهای مورد نیاز شکل گرفت. آموزش هایی در این حوزه ارائه شد و حالا هیچ مسئولی هم در این حوزه پاسخ گو نیست.
سازمان بهزیستی به عنوان متولی امور و مسائل افراد دارای معلولیت در حوزه اشتغال این افراد اقدام قابل دفاعی نداشته و در راستای محدودیت های فیلترینگ برای معلولان و نگرانی های آنها موضع گیری و اطلاع رسانی نداشته است. این سازمان حتی سراغ افرادی را نمی گیرد که می داند بقا و زندگی شان به اینترنت وابسته بوده و هیچ دغدغه یا راهکاری برای آنها ندارد؛ بهزیستی از شاغلانی که به صورت خودجوش و با خون دل خوردن اقدام به برپایی شغل و بازاری کرده و جایگاهی برای خودشان به دست آورده اند، حمایتی از نظر روحی یا مادی نمی کند؛ شخصا به فراخور شغلی که دارم نگران آینده و سرنوشت اینترنت هستم که با ملی شدن به چه وضعیتی منجر می شود، دسترسی به منابع و سایت های خارجی با چه شرایطی امکان پذیر است و تمام این ضرورت ها مبهم است».
نابینایان بی بهره از خدمات و امکانات درآمدزایی و توانبخشی
«هاشمی»، روزنامه نگار و مترجم با بیان اینکه اینترنت برای افراد نابینا حکم ابزار توان بخشی را دارد و از ابزارها یا امکانات مفید برای این قشر محسوب می شود، ادامه می دهد: «نابینایان زیادی در این مدت بدون حضور در خیابان های نامناسب شهری از نظر عمرانی و فضای اجتماعی با تمام محدودیت ها و موانع بی شمارش، در فضای مجازی مشغول کسب دانش، مهارت، امرار معاش، انتقال تجربیات مؤثر به صورت رایگان و… بودند، ارتباطات گسترده ای با نابینایان سایر کشورها داشتند، آخرین یافته ها و نتایج علمی را از آنها به دست می آوردند و مطلع می شدند تا زندگی و کیفیت زندگیشان تا حدی متحول و به روز شود اما حالا معلولان از این گنجینه بزرگ برای برقراری ارتباط و کسب دانش یا مهارت محروم شده و از مبهم بودن سرنوشت اینترنت، کاهش سرعت و فیلترینگ آسیب می بینند. نابینایان حالا باید به شیوه دیگری و از صفر شروع کنند؛ درحالی که نه امکاناتی موجود است و نه امید و انگیزه تازه ای دارند».
«هاشمی» کنشگر حوزه افراد دارای معلولیت در ارتباط با کمبودهای پیش روی نابینایان به دلیل کاهش سرعت اینترنت و فیلترشدن اپلیکیشن های کاربردی و استاندارد برای افراد با نیازهای ویژه می گوید: «افراد دارای معلولیت با ازدست دادن ابزار تسهیلگری مثل فضای مجازی، در شرایط فعلی فضای امیدوارکننده و مشخصی ندارند، شغل ثابت و منبع درآمد پایداری نداشته و با توجه به گرانی و مشکلات اقتصادی دلسرد شدند. در درجه بعدی و خطرناک تر دچار یأس، خشم و ناامیدی شدند.
مثل اینکه یک فرد با داشتن قدرت بینایی یک وسیله مهم زندگی اش را از دست می دهد و بدون آن به سختی می تواند ادامه دهد. نداشتن فضای ارتباطی و امرار معاش برای نابینایان نیز به همین اندازه چالش زا شده است. به جای آنکه نابینایان امکان سفر به شهر یا کشورهای دیگر را داشته و بتوانند از یافته ها و آخرین تحولات به روز کشورهای دیگر در حوزه های مختلف علمی، درمانی و مسائل تخصصی شان استفاده کنند، گرانی دلار، ارز و…آنها را خانه نشین کرده و در صورت توانایی تنها می توانند از فیلترشکن های متعدد استفاده کرده و با کندی اینترنت زمان بیشتری را به بطالت تلف کنند.
منبع: سلامت نیوز.