نویسنده: امیر سرمدی
سخن از شروع یک راه پرفراز و نشیب است. راهی که از دی ماه سال 99 و در بحبوحۀ شیوع کرونا در کشور آغاز شد. با حمایت انجمن نابینایان ایران و همراهی چند نفر از هم نوعان صاحب دغدغه مان، انتشار مجلۀ الکترونیکی نابینایان ایران (مانا) را در قالب یک ماهنامه آغاز کردیم. هدف گذاری اولیۀ ما انتشار نسخۀ صوتی و الکترونیک مجلۀ مانا بود؛ اما همواره در تلاش بودیم تا این نشریه به خط رسمی نابینایان (بریل) هم به دست آن ها برسد.
بروکراسی اداری برای اخذ مجوز
برای رسمیت بخشی به هدفی که دنبال می کردیم، از همان روز های نخست اقدام به اخذ مجوز از معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کردیم. فرایندی که برخلاف انتظارمان، قریب به یک سال به طول انجامید و نشریه ای که پیش رویتان است، در آذرماه 1400 با شماره ثبت 89184 و با نام «نسل مانا» پروانه انتشار گرفت. این مجوز با موضوع نشریۀ فرهنگی-اجتماعی و در قالب ماهنامۀ سراسری فارسی و به خط بریل صادر شده است.
بروکراسی پیچیدۀ حاکم بر نهاد های مرتبط با ارائۀ مجوز هم، از آن قصه های تأمل بر انگیز در ایران است؛ در حالی که مقامات بلند پایۀ کشورمان همواره فرهنگ را بذر هویت یک ملت و از ارکان توسعۀ جوامع قلمداد می کنند، در دیگر سو، مرجعی که مسئول صدور مجوز یک نشریۀ فرهنگی، آن هم برای آسیب دیدگان بینایی است، آن قدر این فرایند را به تأخیر می اندازد که دیگر انگیزه ای برای فعالان این عرصه باقی نمی ماند. هرچند ما در راهی که انتخاب کرده ایم، ثابت قدم تر از آن هستیم که با این سنگ اندازی ها دل سرد شویم؛ اما وزارت ارشاد می بایست در ساز و کار صدور مجوز ها تجدید نظر کرده و سریعاً برای اصلاح و به روز رسانی سامانۀ جامع رسانه های کشور اقدام کند؛ سامانه ای که مبنای بسیاری از اطلاعات بارگذاری شده در آن، قوانین سال های قبل است و مدیران این وزارتخانه، زحمت به روز رسانی قوانین را به خود نداده اند.
مراکزی که همدل نبودند
بعد از صدور مجوز، بلافاصله برای چاپ این ماهنامه به خط بریل اقدام کردیم. حجم مطالب و کثرت موضوعات در نسل مانا باعث می شود این نشریه در مقایسه با اندک موارد مشابه در سال های اخیر، مسیری به مراتب دشوار تر برای چاپ بریل پیش رو داشته باشد. نسل مانا قرار است با 13 تا 15 عنوان در هر شماره و در 110 صفحۀ بریل به چاپ برسد، حال آنکه هیچ کدام از نشریات ویژۀ نابینایان تاکنون در این حجم منتشر نشده اند. برای تأمین زیرساخت چاپ بریل، با برخی از مراکز بزرگ چاپ و نشر بریل در کشور مذاکره کردیم. با توجه به اینکه تا به حال تجربه ای در این زمینه نداشته ایم، از
بزرگان مان انتظار حمایت و همدلی بیشتری داشتیم؛ اما ظاهراً تصورمان از این مراکز که عمده آن ها با بودجۀ دولتی نیز اداره می شوند، اشتباه بود و کار فرهنگی، از نظر برخی دست اندر کاران، به قدر ادعایی که می کنند، ارزشمند نیست و در دنیای امروز، حتی با مایه هم فطیر است. هزینۀ چاپ بریل را به گونه ای با شما حساب می کنند که گویی قرار است این نشریه در سراسر کشور روی دکه های روزنامه فروشی و با قیمت های آن چنانی به فروش برسد و صاحب امتیاز نشریه، با یک برنامۀ اقتصادی پر بازده، قدم در این مسیر گذاشته است. ماجرا آنجایی تأسف برانگیز تر می شود که مدیران برخی از این مراکز، خود نیز از هم نوعان مان هستند. شاید یکی از عوامل عدم توسعه و پیشرفت این مراکز در سال های اخیر، حضور چنین مدیرانی باشد. در نهایت، با رویکرد مثبت روح الله رنجبر، از نابینایان منصف و همدل در استان یزد، قرار است این نشریه به خط بریل در این استان چاپ و در سراسر کشور توزیع شود. تهیۀ کاغذ بریل که یکی از چالش های اصلی دست اندرکاران نسل مانا برای انتشار نسخۀ بریل بوده است، برطرف شده و نسخۀ چاپی نسل مانا، از این پس روی کاغذ های مرغوب، چاپ شده و به دست مخاطبان خواهد رسید.
فرسودگی زیرساخت های چاپ بریل در ایران
چاپ یک ماهنامه به خط بریل، همان طور که در بالا اشاره شد، مشکلات خاص خود را دارد. یکی دیگر از معضلات پیش روی ما در این راه، فرسودگی چاپگر های بریل وارداتی و قیمت بالای نمونه های تولید داخل است. چاپگر هایی که ظرف دو دهۀ اخیر وارد ایران شده اند،
عمدتاً دچار خرابی قطعات و فرسودگی شده اند و قیمت نمونه های داخلی که همین دو سال پیش، 75 میلیون تومان بود، در سال جاری به حدود 300 میلیون تومان افزایش یافته است؛ به همین خاطر، تجهیز یک چاپخانۀ مجهز برای چاپ و نشر بریل، هزینه های هنگفتی دارد و حمایت سازمان های متولی را می طلبد. روزنامۀ ایران سپید نیز در سال های اخیر همواره با این معضل دست به گریبان بوده است و برای رفع آن باید اقدامات عاجلی از طرف نهاد های مرتبط صورت گیرد.
انتشار نسخۀ بریل سازمانی از شمارۀ نخست
با توجه به محدودیت های منابع مالی، در ابتدا، نسخۀ بریل ماهنامۀ نسل مانا در مراکز کتابخانه ای و انجمن های فعال ویژۀ نابینایان توزیع خواهد شد. در آغاز راه، مجله برای مراکزی ارسال می شود که نابینایان، رفت و آمد بیشتری به آن ها دارند. اسامی و راه های ارتباطی این مراکز روی پایگاه اینترنتی نسل مانا قرار
گرفته است. شرایط و نحوۀ دریافت اشتراک شخصی هم موضوعی است که در طول ماه بهمن، از طریق نسل مانا و سایر پایگاه های اینترنتی ویژۀ نابینایان، به اطلاع عموم خواهد رسید. تلاش می کنیم زیرساخت ها را به گونه ای فراهم کنیم که بتوانیم توزیع غیر سازمانی نسل مانا را از اسفند سال جاری یا حد اکثر فروردین ۱۴۰۱ آغاز کنیم. قدر مسلّم آنکه پرداخت معادل هزینۀ تمام شدۀ هر نسخه، برای اغلب متقاضیان غیر سازمانی امکان پذیر نخواهد بود و از همین رو ما هم تلاش می کنیم تمهیدی بیندیشیم که این گروه از متقاضیان
بتوانند با پرداخت بخش کوچکی از قیمت تمام شده، این ماهنامه را دریافت کنند.
لزوم حمایت سازمان ها از انجمن نابینایان ایران
انتشار هفته نامه، ماهنامه و به طور کلی، نشریات تخصصی برای نابینایان در کشورهای توسعه یافته، بیش از یک سده سابقه دارد. مسئله ای که سازمان های مردم نهاد در ایران تاکنون نسبت به آن توجه چندانی نداشته اند. مبادرت به انتشار نشریه در سازمانی مردم نهاد مثل انجمن نابینایان ایران، صرفاً اقدامی در جهت ارتقای سطح فرهنگی و علمی افراد آسیب دیدۀ بینایی است و پر واضح است که اقداماتی از این نوع نمی تواند دستاویزی برای سودآوری مالی در نظر گرفته شود؛ بنابراین، چنانچه سازمان ها، شرکت ها و به طور کلی، بنگاه های اقتصادی از این پروژه حمایت نکنند، تداوم آن امکان پذیر نخواهد بود. همکاری بیست نفر از نابینایان صاحب قلم و اندیشه در تیم تحریریۀ نسل مانا که
به تدریج با اسامی و محتوای سرویس های شان آشنا خواهید شد، به این اقدام فرهنگی، ابعادی بسیار فرا تر از
توان مدیریتی و اقتصادی یک سازمان مردم نهاد در ایران بخشیده است.
توجه ویژه به جنبه های بصری
اعتقاد غالب در میان تولیدکنندگان یا تهیه کنندگان محصولات ویژۀ آسیب دیدگان بینایی این است که با توجه به نابینایی کاربران، مباحث زیبایی شناختی و ظرافت های دیداری این محصولات اولویت چندانی ندارند. رویکرد مدیران و دست اندرکاران نشریۀ نسل مانا نسبت به این انگاره کاملاً متفاوت است؛ از این رو، تصمیم گرفتیم برای لوگو، رو جلدی و پشت جلدی نسخۀ بریل مجله، تمامی عناصر زیبایی شناختی را مد نظر قرار دهیم. اعتقاد داریم جامعۀ نابینایان لایق بهترین ها و زیبا ترین ها است. هرچند مخاطبان این نشریه عمدتاً از میان معلولان با آسیب بینایی هستند؛ اما سعی شده است ماهنامۀ نسل مانا از نظر صفحه بندی و صفحه آرایی، تمامی استاندارد های نشریات کثیر الانتشار را رعایت کند. مخلص کلام آنکه، پس از یک سال تلاش بی وقفه توانستیم چاپ یک نشریۀ تخصصی برای نابینایان را به خط بریل آغاز کنیم. افراد زیادی در تحقق این رؤیا سهیم هستند و امیدوارم ثمرۀ انتشار این ماهنامه، افزایش آگاهی بخشی اعضای جامعۀ هدف و تولید محتوای دست اول برای قشری باشد که از نظر دسترسی به منابع مطالعاتی روز دنیا به خط بریل، به شدت در مضیقه هستند.
منبع: ماهنامه ی نسل مانا.