ترفند: پنج ترفند جالب در کار با NVDA

پیش از پرداختن به این ترفند پر کاربرد، این نوید را به همراهان خود می دهیم که شرکت پکتوس هم زمان با اولین سالگرد افتتاح وبسایت ویژه نابینایان خود که یک پایگاه تخصصی در حوزه نابینایان و فناوری اطلاعات است، قصد دارد یک کتابچه آموزشی بسیار ارزشمند  که نمونه ی آن تا به حال در هیچ یک از سایت های ویژه نابینایان وجود نداشته است را تولید کند.
محتوای آموزشی مورد نظر برای این کتابچه، به یکی از نابینایان کاربلد در حوزه آیتی سفارش داده شده و ضبط این مجموعه شروع شده است.
انشا الله از تاریخ شنبه 31 تیر لغایت چهارشنبه چهارم مرداد ماه، بخش های مختلف این کتابچه آموزشی در همین پایگاه منتشر خواهد شد.
منتظر پست های ویژه ی ما هم زمان با اولین سالگرد افتتاح این پایگاه باشید.

توجه شما را به خواندن این ترفند جالب جلب می کنیم.

حالا که صفحه خوان NVDA تا این اندازه در میان کاربران نابینا و کم بینای رایانه محبوب شده بد نیست علاقمندان و کاربران این صفحه خوان هم کارزاری را آغاز کنند که ترفند‌ها و نکاتی را که از این برنامه می‌دانند با یکدیگر به اشتراک بگذارند تا آنهایی هم که در استفاده از این صفحه‌خوان دچار تردید هستند ترغیب شوند تا تجربه‌ی کار با این صفحه‌خوان را هم به دست آورند. در همین راستا و در اولین قدم پنج ترفندی را که به نظرمان دانستنش برای هر کاربر NVDA ضروری است را با شما به اشتراک گذاشته‌ایم. با ذکر این نکته که این ترفند‌ها بر اساس نسخه‌ی ۲۰۱۷.۲ و منو انگلیسی توضیح داده شده‌اند.

 

فعال و غیر فعال کردنِ Screen Layout

 

منظور از اصطلاح Screen layout در واقع نوع چینش گزینه‌ها در صفحات اینترنتی و به طور کلی HTML است. یکی از مشکلاتی که کاربرانی که از JAWS به NVDA کوچ کرده‌اند مطرح می‌کنند این است که وقتی از JAWS استفاده می‌کردند، صفحه‌های اینترنتی به گونه‌ای در اختیارشان بود که هر لینک، سر‌نوشتار، دکمه یا کادر ویرایش، به شکل مستقل و در یک خط توسط صفحه‌خوان شناسایی می‌شد؛ در حالی که در NVDA خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که به جای یک لینک، چند لینک در یک خط وجود داشته باشد. ماجرا از این قرار است که در NVDA، به طور پیشفرض این شیوه در نظر گرفته شده که لینک‌ها و کلاً همه‌ی عناصر تشکیل دهنده‌ی صفحات HTML، درست به همان ترتیبی که برای کاربران  بینا در صفحه نشان داده می‌شوند، خوانده شوند. به این معنی که مثلاً اگر چهار لینک در یک خط و در امتداد هم در صفحه نشان داده می‌شود، در زمان خوانده شدن توسط صفحه‌خوان هم در یک خط و پشت سر هم خوانده شوند. این مسأله خیلی وقت‌ها دست و پا گیر می‌شود. اگر فکر می‌کنید با حالت قدیمی یعنی همان حالتی که تمام عناصر صفحه به شکل عمودی خوانده می‌شد راحت‌تر هستید، می‌توانید Screen Layout را Disable یا غیر فعال کنید. برای این کار کافی است کلید‌های Insert + v را فشار دهید. با فشردن دوباره‌ی این کلید‌ها، Screen Layout دوباره فعال خواهد شد.

 

هشدار روشن یا خاموش شدن Brows mode و Focus mode

 

یکی از امکانات جالب توجه در NVDA که البته در JAWS هم به شکل دیگری آن را تجربه کرده‌ایم، امکان فعال یا غیر فعال کردنِ Brows mode و Focus mode است. ابزاری که چه در صفحات HTML و چه در Word، بسیار کاربرد دارد. در حالت پیش‌فرض اینطور در نظر گرفته شده که به محض فشردن کلید‌های Insert + space برای فعال یا غیر فعال کردنِ این دو حالت، با صدا‌های خاصی رخ دادن هر یک از این اتفاقات به شما گزارش داده می‌شود. ممکن است شرایطی پیش بیاید که مجبور باشید این حالت را تغییر دهید و ترجیح دهید به جای اعلام از طریق هشدار صوتی، کلمات brows mode یا focus mode برایتان خوانده شود. مثلاً در جای خیلی شلوغ و پر سر و صدا، شنیدن هشدار‌های صوتی دشوار خواهد بود. یا برعکس، وقتی که هدفون در گوش دارید، چنین هشدار‌هایی ممکن است گوش شما را آزار دهد. برای غیر فعال کردن هشدار صوتی و تنظیم NVDA به گونه‌ای که اعلام از طریق کلمات صورت گیرد باید ابتدا وارد منو NVDA و قسمت preferences شده و گزینه‌ی Brows mode را انتخاب کنید و سپس با زدن کلید Tab گزینه‌ی Audio indication of brows and focus mode را پیدا کرده و uncheck کنید.

 

تغییر صدا‌های هشدار در NVDA

 

اگر احساس می‌کنید صدا‌های هشدار در NVDA را دوست ندارید، به راحتی می‌توانید آنها را عوض کنید. load یا unload شدنِ صفحه‌خوان، خطای املایی، Brows mode و Focus mode همه از اتفاقاتی هستند که NVDA برای هر یک، هشداری صوتی اختصاص داده است. برای تغییر این هشدار‌ها و جایگزین کردنِ صدا‌های مطلوب این مراحل را انجام دهید:

• به مسیر C:\program files x86\nvda\waves در سیستم‌های ۶۴ بیتی و C:\program files\nvda\waves در ویندوز‌های ۳۲ بیتی بروید.
• اسم فایلی را که می‌خواهید با فایل دیگری جایگزین کنید پیدا کرده و املای آن را به شکل کامل و دقیق به خاطر بسپارید. در نظر داشته باشید که فایل‌ها پسوند WAV دارند.
• به سراغ فایلی که می‌خواهید به جای فایلِ پیشفرضِ NVDA پخش شود بروید و اگر پسوندش wav نیست از یک نرم‌افزار مبدل کمک بگیرید تا آن را به wav تبدیل کنید. بعد از این کار، آن را به همان نامی که فایلِ پیشفرضِ NVDA داشت Rename کنید.
• فایلی را که ساخته‌اید Copy کرده و در مسیری که در بالا گفته شد paste کنید. دقت کنید که در زمان Paste به سؤال مربوط به جایگزینی، با دکمه‌ی Replace پاسخ دهید و نه Skip.
• Nvda را یک بار بسته و سپس باز کنید. مشاهده خواهید کرد که صدا‌های دلخواهتان به عنوان صدا‌های هشدار، اجرا خواهد شد.

 

اختصاص Hotkey برای خوانده شدن جزئیات document formatting

 

اگر تا به حال کلید‌های insert + CTRL + d را فشرده و سری به قسمت Document formatting زده باشید حتماً مشاهده کرده‌اید که تعداد زیادی checkbox ردیف شده که می‌توانید با Check یا uncheck کردنِ هر کدامشان، برای NVDA مشخص کنید که تغییر در آن حوزه، گزارش داده شود یا نه. مثلاً اگر شما نیاز داشته باشید که در زمان خواندن یک متن، از تغییر اندازه‌ی قلم در هر بخش از متن مطلع شوید، کافی است گزینه‌ی Funt sice را تیک بزنید تا تغییر در اندازه‌ی قلم برایتان گزارش داده شود. اما وقت‌هایی هم هست که شما نمی‌خواهید تنظیمی را که اعمال می‌کنید، به عنوان یک تنظیم طولانی مدت در NVDA داشته باشید. می‌خواهید موقتاً بخشی از جزئیات برایتان خوانده شود یا برعکس، NVDA چیزی را برایتان گزارش ندهد. شما می‌توانید برای فعال یا غیر فعال کردنِ خوانده شدنِ هر یک از این جزئیات، یک Hotkey در NVDA بسازید. مثالی جالب در این زمینه وقتی است که شما چیزی را در ویکیپدیا جستجو کرده‌اید و مشغولِ خواندن مقاله‌ی مربوطه هستید. حتماً دیده‌اید که اگر در مقاله‌ای که می‌خوانید کلمه‌ای وجود داشته باشد که خودِ آن کلمه یک مدخل جدا در ویکیپدیا داشته باشد، آن کلمه به شکل یک لینک در متن شما نمایش داده خواهد شد. تعداد این لینک‌ها در برخی مقالات گاه آنقدر زیاد می‌شود که خواندن متن را دشوار می‌کند. حالا می‌خواهیم به عنوان مثالی برای امکانی که در بالا توضیح دادیم، کلیدی را در nvda طراحی کنیم که به محض فشردنِ آن، صفحه‌خوان دیگر قرار گرفتنمان بر روی یک لینک را به ما گزارش ندهد و فقط متن را برایمان بخواند.

برای این کار، ابتدا باید کلید‌های Insert + n را فشار دهیم تا وارد منو NVDA شویم. سپس در قسمت Preferences وارد تنظیمات مربوط به Input Gestures شده و حرف d را فشار می‌دهیم تا بر روی شاخه‌ی Document formatting قرار بگیریم. شاخه را با جهتنمای راست باز می‌کنیم و برای کاری که می‌خواهیم انجام دهیم، جهتنمای پاییر را می‌زنیم تا گزینه‌ی Toggles on and off the reporting of links را پیدا کنیم. حالا باید برای این عمل یک Hotkey اختصاص دهیم. منطقاً برای چنین کاری کلید‌های insert + ctrl + shift + l یا k می‌تواند مناسب باشد. پس، Alt + A را برای Add کردنِ یک Hotkey فشار می‌دهیم. از ما خواسته می‌شود که یک Gesture ارائه کنیم اما ما به جای یک Gesture یک Hotkey که همان insert + ctrl + shift + l باشد فشار می‌دهیم. بلافاصله بعد از این اتفاق، یک context menu باز می‌شود که از ما می‌خواهد مشخص کنیم کلیدی که فشار داده‌ایم در حالت laptop, desktop یا هر دو قابل دسترس خواهد بود. بهتر است گزینه‌ی «هر دو» را انتخاب کنیم. مگر این که بخواهیم برای حالت laptop گزینه‌ی دیگری اختصاص دهیم. در آخر هم با انتخاب OK به کارمان پایان می‌دهیم. حالا هر وقت که لازم داشته باشیم در یک صفحه‌ی اینترنتی متنی بخوانیم و قرار نیست کاری به لینک‌های آن صفحه داشته باشیم و وسط متنی که می‌خوانیم، پر است از لینک‌های مختلف، hotkey را فشار می‌دهیم و با خیال راحت متنمان را می‌خوانیم. شما می‌توانید برای هر کدام از گزینه‌های دیگرِ این بخش هم به دلخواه و بر حسب نیاز، hotkey بسازید.

یافتن صدا‌های جایگزین برای Espeak

 

کسانی که تازه با NVDA آشنا می‌شوند اصولاً در اولین مواجهه از صدای روباتیک Espeak شکایت دارند. البته معمولاً هم به مرور زمان با این صدا خو می‌گیرند اما به هر حال اگر دوست داشته باشید صدا‌های دیگری را که برای NVDA وجود دارد تجربه کنید می‌توانید سری به این صفحه بزنید. البته صدا‌هایی که در این صفحه وجود دارد اصولاً برای انگلیسی و معدودی زبان‌های دیگر طراحی شده و فارسی را پشتیبانی نمی‌کند.
در میان صدا‌های فارسی، یکی از معدود صداهایی که به خوبی با NVDA سازگار است و شما می‌توانید با خیال راحت بر روی NVDA نصب و استفاده کنید «پکجاز» است که می‌توانید آخرین نسخه‌ی این صدای فارسی را به شکل رایگان از اینجا دریافت و استفاده کنید. اگر برای نصب یا انجام تنظیمات پکجاز نیاز به راهنمایی داشته باشید، این راهنما ممکن است به کارتان بیاید.