نویسنده: مسعود طاهریان
منبع: سی و یکمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
هومن اصفهانی رو خیلی تصادفی در واگن رستوران قطار دیدم. داشت می رفت کرمان تا با تعدادی از دوستانش به گندم بریان، یکی از گرم ترین نقاط ایران و جهان بره. مردی بود 49 ساله که لحن و گفتار دلنشینش جذبم کرد. کنارش نشستم و ازش خواستم در لا به لای صدای همهمه گفتگوی دیگران و تق تق چرخ های قطار، قصه اش رو برام بگه. شیرین ترین و تلخ ترین لحظه خاطراتش وقتی بود که داستان کفش کلارکش رو با زهرخند تعریف کرد. می گفت دمدمه های عید برای اولین بار یه کفش گرون قیمت مارک برای خودش خریده بود. لذت می برد از سبکی و نرمی کفش جدیدش. وقتی توی سالن های اداره راه می رفت و کفشش جیرجیر صدا می داد، کلی کیف می کرد. از طرف دیگه خونه تکونی بود و باید چیز های کهنه رو دور می ریخت تا فضا برای وسایل و لوازم تازه باز بشه. به خاطر همین یه روز قبل از این که بره سر کار، کفش قبلیش رو از جا کفشی برداشت و سر راه گذاشتش کنار سطل آشغال کوچه. توی محل کار هم پاش رو انداخت روی پا و قیافه گرفت که یه کفش با حال پوشیده. ولی خوشحالیش زیاد طول نکشید. وقتی درباره راحتی کفشش با همکارش صحبت کرد، دوستش خیلی با تعجب ازش پرسید کجای این کفشی که پاته، نوه؟ هومن خیس عرق شد و به کفشش دست زد و فهمید کفش همرنگ قبلیش رو پوشیده و اشتباهی کفش کلارکش رو دور انداخته. اینجا بود که به قول خودش سخت با برهوت حقیقت برخورد کرد و دید دیگه نمی تونه مشکل بیناییش رو نا دیده بگیره.
آخه از همون دو سه سال اول زندگی، مامان و باباش متوجه شده بودند چه در شنوایی و چه در بینایی گیری داره. در تاریکی خوب نمی دید و نمی تونست وسایل رو اگه کوچیک بودند، پیدا کنه. صداش هم می زدند، متوجه نمی شد و سرش رو برنمی گردوند. دکتر که رفتند، فهمیدند سندرم آشر داره. سندرمی از خانواده بیماری چشمی آرپی که همراهه با افت تدریجی شنوایی و بینایی؛ بنابراین از همون بچگی شب کوری داشت و در کنارش کم شنوا بود. ولی دیدش تا حدود 45 سالگی توی روز معمولی بود و با داشتن بینایی و زدن سمعک، کم شنواییش هم مشکل خیلی بزرگی براش درست نمی کرد. به صورت عادی درسش رو خوند؛ به مدرسه و دانشگاه رفت؛ مدرک کارشناسی حقوقش رو گرفت؛ سر کار رفت؛ ازدواج کرد و بچه دار شد. ولی… .
دیگه ذره ذره در چهار پنج سال اخیر دامنه سوتی های ناشی از ندیدنش زیاد شد. درست چهره آدم ها رو تشخیص نمی داد و نیاز داشت خودشون رو بهش معرفی کنند. استقلال فردیش در تردد و انجام امور شخصی و کاری کم شد. توی محل کار و کوچه و خیابون زیاد با افراد برخورد می کرد که وقتی خانم بودند، داستان می شد. نمی تونست متون کاغذی رو بخونه که توی شغلش خیلی مشکل به وجود می آورد. آخه کارشناس و مشاور حقوقی یه سازمان دولتی بزرگ بود. مجبور شد اول از ذره بین دستی استفاده کنه و بعدش هم به مدل های الکترونیکیش رو بیاره تا همچنان مطالعه اش برقرار بمونه. از باقیمانده بیناییش کمک می گرفت و از نرم افزار های درشت نمایی کامپیوتر و گوشی همراه استفاده می کرد و زور می زد مطالب بینایی رو مثل نامه های اداری، بخونه. افت بیناییش همین جا متوقف نشد و کم کم به جایی رسید که دست به دامن کتاب های صوتی و نرم افزار های صفحه خوان افراد نابینا شد و اگه امکان دسترسی به تجهیزات و نرم افزار های مخصوص افراد نابینا نبود، از دوستان و همکارانش درخواست می کرد نوشته های بینایی و نامه های کاریش رو بخونند. برای جا به جایی شهری هم عصای سفید دست گرفت. حالا مشکل شنوایی هم بیشتر اذیتش می کرد و مجبور می شد در موقعیت های زیاد تری از بقیه کمک بگیره. مثلاً چون نمی تونست جهت حرکت ماشین ها رو تشخیص بده، حتماً باید با کسی از خیابون رد می شد. به خاطر همین می گشت و مؤسسات و افرادی رو پیدا می کرد تا بهش یاد بدند چطور با انواع وسایل، تجهیزات و نرم افزار های توانبخشی افراد دارای آسیب بینایی و شنوایی کار کنه.
افت بینایی که شدت گرفت، خانواده و نزدیکان کم کم نگران شدن آیا هومن همچنان می تونه یه زندگی معمولی داشته باشه و اون رو مدیریت کنه یا نه؟ به اجبار بخشی از وظایف زندگی مشترک رو به همسرش محول کرد. مثلاً دیگه نمی تونست حضوری به مدرسه دخترش بره تا امور تحصیلیش رو پیگیری کنه. نه تردد به اونجا براش راحت بود و نه پیدا کردن مسئولانش. دائم در مهمونی های خانوادگی سوتی می داد. براش رفت و اومد به مهمونی های خانوادگی و حرکت در فضای خونه اقوام سخت بود. حین غذا خوردن کثیف کاری می کرد. گاهی سایر خانم های فامیل رو با همسرش اشتباه می گرفت. حتی توی خونه خودش هم مکرر دختر و خانمش رو به علت شباهت قد و قواره به جای هم می گرفت. وقتی هم می خواست در امور خونه کمک کنه، خراب کاری به بار می آورد. مثلاً متوجه چکیدن آب زباله در راهروی ساختمون نمی شد و همسایه ها رو شاکی می کرد. ولی وقتی همه این اتفاق ها می افتاد، با خونسردی شرایط جدید بیناییش رو به دیگران توضیح می داد و می گفت قصد جسارت و مزاحمت نداشته و از اشتباهاتش عذر خواهی می کرد. معمولاً هم دیگران همراهش می شدن و می بخشیدنش.
از طرف دیگه بعد نابینایی هومن، برای مسئولان سازمانی که توش کار می کرد، ابهام و تردید درست شد که آیا کارمند نابیناشون هنوز می تونه وظایف کاریش رو انجام بده و به درستی حق سازمان رو در محاکم دادگستری و سایر ادارات مطالبه کنه و مدافع اون ها باشه؟ اول برای هومن سخت بود از کسی کمک بگیره. حس کهتری و حقارت و ضعف پیدا می کرد. ولی خوب ذره ذره نیازمندی تمامی انسان ها رو به هم پذیرفت و از سازمان محل خدمت و سایر افراد برای پیش بردن امور شخصی و کاریش درخواست کمک کرد. در عوضش هم حواسش بود تعامل دو طرفه با همکاران و فامیلش برقرار کنه و از طریق تخصص حقوقی ای که داشت، در مشکلات همراه اون ها باشه. کارفرماش برای کمک یه نیروی کاری دیگه به عنوان مافوق در نظر گرفت و بخشی از وظایف شغلی هومن رو بهش سپرد و ازش خواست بر کار های اون نظارت کنه. از طرف دیگه یه همکار تازه به بخش هومن اضافه کرد تا در انجام امور مختلفی مانند رفت و آمد به جلسات حقوقی، خواندن پرونده های اداری و نوشتن مطالب کاری همراه هومن باشه. استثنائاً هم اجازه داد هومن با این که کارشناس بود، از سرویس رفت و آمد مدیران ارشد سازمان استفاده کنه. هومن با کمک امکاناتی که در اختیارش قرار گرفت دوباره تونست فعالیت های کاریش رو از سر بگیره. کار کردنش باعث ایجاد حس تعجب و احترام در بین مسئولان دادگستری و شعب دادگاه می شد و اون ها هم معمولاً فرایند پیگیری پرونده های حقوقیش رو تسهیل می کردند. برای هومن به علت نابینایی و کم شنوایی، چندین برابر آراستگی ظاهری و نزاکت و متانت در گفتار اهمیت داشت تا بتونه بر دیگران تأثیر بذاره. وقتی کاری رو انجام می داد به ویژه در محاکم قضایی، لازم بود هیجانات منفیش رو مثل خشم و عصبانیت، مدیریت کنه و خونسرد بمونه. حتی اگه امور حقوقی توسط وکیل طرف دیگر دعوا، طوفانی و حق به جانب پیگیری می شد. چون نمی تونست نوشته ها رو درجا بخونه، قبل از هر جلسه ای پرونده ها رو با کمک همکاران و نرم افزار های توانبخشی، خوب می خوند تا بر اون ها تسلط کامل پیدا کنه. بعد هم متکی می شد به حافظه اش تا مدارک حقوقی لازم رو در طول دادگاه به یاد بیاره. اگر هم اشتباهی ناشی از ندیدن وسط کار هاش انجام می داد، با شوخی و مزاح نابیناییش رو پیش می کشید و شرایطش رو برای مسئولان توضیح می داد. از ظاهر چشم ها و چهره اش معلوم نبود که نابیناست. به خاطر همین عصای سفیدش رو به عنوان نماد آسیب بینایی، دست می گرفت تا بقیه متوجه نابیناییش بشن.
هومن چون دانش حقوقی داشت، بیشتر در امور مالی و اداری حساس بود. می ترسید دیگران از درست ندیدن و نشنیدنش سوء استفاده کنن، حتی در امور روزمره زندگی. ولی گاهی در موقعیت های جدیدی مانند بستن قرار داد اجاره مسکن، قرار می گرفت و مجبور می شد به بقیه اعتماد کنه. یا بعضی موقع ها لازم بود کارت بانکیش رو به افراد بسپره تا برخی از امور مالیش رو انجام بدن. یه موقع ها اطرافیانش بی حوصله بودن و جزئیات اسناد حقوقی و مالی رو مثل قرار داد ها و چک ها، نمی خوندن و انتظار داشتن سریع هومن موارد رو چشم بسته امضا کنه. در چنین شرایطی، هومن همیشه عواقب و خطرات احتمالی رو بررسی می کرد و اگه لازم می دید درخواست می کرد تمامی مطالب رو براش بخونن یا بهش اجازه بدن اون ها رو ببره و با کمک دوستان یا نرم افزار هاش مطالعه کنه. الآنم هومن بعد از پذیرش نابیناییش، یه سبک جدید برای زندگیش پیش گرفته و شیوه انجام کار هاش رو مثلاً غذا خوردن یا مطالعه، تغییر داده. دائماً امور و موقعیت های تازه رو امتحان و تجربه می کنه و به دنبال راه حل های جدید برای رفع مشکلاتشه.
هومن کار های صدیق تعریف رو خیلی دوست داشت. پس نامه رو با شعر یکی از آهنگ های این خواننده تموم می کنم:
از نگاه یاران به یاران ندا می رسد!
دوره ی رهایی رهایی فرا می رسد…
این شب پریشان پریشان سحر می شود!
روز نو گل افشان گل افشان به ما می رسد…
بخت آن ندارم که یارم کند یاد من…
حال من که گوید که گوید به صیاد من!
گرچه شد دل زار گرفتار به بیداد او…
عاقبت رسد عشق رسد…
عشق رسد عشق به فریاد من…
ساقیا کجایی کجایی که در آتشم…
وز غمش ندانی چه ها می کشد!
ساقی از در و بام در و بام بلا می رسد…
از این عشق چه ها می رسد…
از نگاه یاران به یاران ندا می رسد!
دوره ی رهایی رهایی فرا می رسد…