نویسنده: رقیه شفیعی
منبع: شانزدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در این مجال میزبان حسین شیرخانی، فارغ التحصیل ادبیات هستیم تا برایمان راجع به نحوۀ آشنایی و مطالعه در موضوع فلسفه صحبت کند. وی از کسانی است که فلسفه را آکادمیک نخوانده ولی به دلیل علاقه ای که داشته، توانسته سال ها مطالعه در مباحث مختلف فلسفی داشته باشد.
شیرخانی توضیح می دهد که آشنایی اش با فلسفه از طریق گوش کردن به برنامه های رادیو بوده و در دوران نوجوانی، سال های 73 و 74، از طریق برنامه هفت گنبد، فلسفه غرب را از یکی از شاگردان مرحوم فردید با تفسیر جمله ای از هایدگر شنیده و علاقه مند به پیگیری از رادیو و بعد ها از معلم خود شده است. وی علاقه مند به فلسفۀ علم است و می گوید فلسفه علم او را حیران خود ساخته است. در عین حال معتقد است که تا بدنه و شاخه های اصلی فلسفه مطالعه نشود، نمی توان درک درست و جامعی از حوزه ای مثل فلسفۀ علم داشت.
حسین شیرخانی بیان می کند که فلسفه خواه ناخواه فرد را به هر جایی که حرف جدیدی زده می شود می کشاند و راجع به فلسفۀ تحلیلی و فلسفۀ پدیدارشناسی و فلسفۀ پست مدرنیست توضیحاتی می دهد که برای علاقه مندان به آغاز مطالعه فلسفه می تواند مفید باشد.
شیرخانی در پاسخ به این سؤال که شروع خواندن فلسفه از کجا و با چه موضوعی می تواند باشد، می گوید که بهتر است که با کتاب های ساده و گفت و گو محور که نقش فلسفه و جایگاه فلسفه و ارتباط فلسفه با دیگر نظام های فکری و حتی مسائل روزمره انسانی را توضیح می دهند، شروع کند. افراد زیادی آمده اند که دغدغه شان این بوده که فلسفه را همه فهم، همه پذیر و همه آشنا کنند و ادامه می دهد که کسانی چون «پل استراترن» با مجموعه کتاب هایی به نام «آشنایی با فیلسوفان» و «آلن دوباتن» که از دریچه های مختلف به موضوعات فلسفی نگاه می کند و یکی از مشهور ترین کتاب های او «تسلی بخشی های» فلسفه است، در این زمینه تلاش های مفیدی داشته اند. کتاب هایی چون «گفت و گو با فیلسوفان تحلیلی» از اندرو پایل، «تاریخ فلسفه ها» از راسل و کاپلستون و راتلج، کتاب «ویتگنشتاین، پوپر و ماجرای سیخ بخاری» تألیف دیوید ادموندز و جان آیدینو با ترجمه حسن کامشاد از جمله کتاب هایی هستند که شیرخانی معرفی کرده و خواندن آنها را برای علاقه مندان به مطالعه فلسفه توصیه می کند. برای کسانی هم که فلسفه را در قالب رمان و داستان می پسندند، کتاب «دنیای سوفی» اثر یوستین گردر با ترجمه حسن کامشاد می تواند جذاب باشد.
مهمان نواک در ادامه راجع به جوهر و تعریف آن و همچنین اهمیت شناخت جوهر اشیاء و اهمیت شناخت جوهر در زندگی توضیحاتی ارائه می دهد و سپس به معرفی هدف فلسفه می پردازد. وی توضیح می دهد که فلسفه شناخت ما را تسهیل می کند و به ما می گوید که قانون کلی بر هستی حاکم است یا نه؛ شیرخانی ادامه می دهد که تمام این مقوله ها، دسته بندی ها، تلاش ها، فرموله کردن های قضایای عقلانی، چون و چراها و گفتمان هایی که افراد و نظام های فکری در چارچوب فلسفه با هم دارند، برای چنین هدفی است که ما بتوانیم شناخت خود را تسهیل کنیم و بفهمیم که آیا می شود از راه بهتر و سر راست تری به شناخت دست پیدا کرد یا نه و سپس در باب معرفی شناخت نیز بیان می کند که شناخت یعنی ما به آنجایی برسیم که دیگر در هستی برایمان سؤالی باقی نماند. این مرحله عالی ترین مرحله و بالاترین مرحله دانش فلسفه است که فعلاً دسترسی به آن بنا به دلایل مختلف میسر نیست.
در ادامه حسین شیرخانی در باب اینکه اول تخم مرغ بوده یا مرغ، از دیدگاه فلسفه صحبت هایی می کند و راجع به اهمیت و جایگاه این بحث در باب عقل توضیحاتی ارائه می دهد. مهمان نواک در نهایت این بحث اضافه می کند که فلسفه با اصلاح و بهبود و تکمیل روش های علمی به ما کمک می کند تا سرمنشأ جهان را بشناسیم و ببینیم که آیا اول مرغ بوده یا تخم مرغ.
حسین شیرخانی در پایان این بحث ابراز امیدواری می کند که نقطه شروع مناسبی برای علاقه مندان به شروع مطالعه فلسفه رقم خورده باشد و این شروع، پایانی بر فلسفه و فلسفه ورزی نباشد. وی تأکید می کند که فلسفه دانی بیهوده نیست و حتی برای زندگی روزمره نیز فواید بسیار دارد و ادامه می دهد که اگر به طریق فلسفی فکر کنید، حتی ممکن است از پرداختن به نزاع های فردی کوچک هم خودداری کنید؛ زیرا فلسفه بخشی از خرد را در بطن خود دارد و انتخاب هر راهی برای پایان دادن به هر نزاعی چون استفاده از روش درست و عقلانی را در پی دارد؛ لاجرم پختگی از طرف فلسفه ره آورد آن انتخاب خواهد بود که باید با افراد مرحله به مرحله برخورد کرد.
کتاب هایی که نامی از آنها در این گفت وگو برده شده، از طریق کارشناسان نابینای مستقر در نهاد کتابخانه های عمومی در دسترس علاقه مندان خواهد بود.