نویسنده: یدالله فرزین ستوده
منبع: پنجمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
قریب صدسال از ورود خط بریل توسط یک کشیش آلمانی به نام کریستوفل به ایران می گذرد. او کار خود را در تبریز شروع کرد. به کمک چند ایرانی برای الفبای فارسی، علائمی وضع کرد و آن را به ثبت رساند. سپس کار خود را به اصفهان منتقل کرد و تا پایان عمر در آنجا فعالیت خود را ادامه داد. اشرف پهلوی پس از مدرسۀ او، خواست در تهران هم مدرسه ای برای نابینایان تأسیس کند. این مدرسه در سال ۱۳۲۹ شروع به کار کرد و در سال ۱۳۴۰ به کار خود خاتمه داد. این بود خلاصه ای از ورود خط بریل به ایران.
دکتر حسن علوی که بود؟
دکتر حسن علوی، متولد ۱۲۹۲ در تهران، دو تخصص چشم پزشکی و گوش و حلق و بینی را از انگلستان دریافت کرده بود. در اواخر سلطنت رضاخان یا اوایل محمدرضا به ایران برگشت و کار خود را شروع کرد. او در مشاغل و جایگاه های بسیاری از جمله چشم پزشک دربار، سناتور مجلس، استاد دانشگاه و رئیس بخش چشم پزشکی بیمارستان امیراعلم فعالیت کرده بود. او ضمناً در بیمارستان خصوصی آبان نیز فعالیت می کرد. وقتی نبود مدرسه را احساس کرد، با پایمردی تصمیم گرفت آموزشگاه مناسبی برای نابینایان بسازد. از سال ۱۳۳۸ شروع به فراهم آوردن وسایل مورد نیاز کرد. زمینی در سرخه حصار تهران به او اهدا شد؛ ولی نپسندید. سپس از طرف اقوامش زمینی به مساحت تقریبی ۱۸۰۰۰ مترمربع در اوایل جاده کن دریافت کرد؛ البته این را فقط برای استفادۀ نابینایان وقف کرده بودند که متأسفانه بعد از انقلاب به خواستۀ وقف کنندگان عمل نشد.
به هرحال آموزشگاه نابینایان رضا پهلوی در ۲۷مهر۱۳۴۳ رسماً کار خود را شروع کرد. آموزشگاه شروع بسیار خوبی داشت؛ اما متأسفانه پیشرفتی را که دکتر علوی انتظار داشت، به گفتۀ خودش به نتیجه نرسید؛ چون به قول ها و قسم هایی که به
او داده بودند، عمل نکردند که مطرح کردنش از حوصلۀ این نوشته خارج است. این آموزشگاه به صورت هیئت امنایی و هیئت مدیره ای اداره می شد. بودجۀ این مدرسه را دکتر علوی از طریق دوستان و آشنایانش تأمین می کرد. به گفتۀ خودش چهل هزار تومان از بودجۀ شخصی خودش در سال ۱۳۴۳ هزینه کرد که آن زمان مبلغ قابل توجهی به حساب می آمد. او توانست کد بودجه از مجلس دریافت کند؛ اما مدیر وقت بعد از انقلاب، بودجه را کم کرد و بعد از مدتی اولین رئیس آموزش و پرورش استثنایی بودجۀ مذکور را به این سازمان اختصاص داد. با کمک او و دیگران در سال ۱۳۴۷ تربیت معلم دانش آموزان استثنایی شروع به کار کرد و سال بعد، دفتر برنامه ریزی کودکان و دانش آموزان استثنایی کار خود را شروع کرد.
متأسفانه دکتر علوی هم مثل میرزاحسن رشدیه، بنیان گذار آموزش و پرورش نوین، به بوتۀ فراموشی سپرده شد. یاد و نامش گرامی.
چرا دکتر علوی به فکر تأسیس چنین آموزشگاهی افتاد؟
روزی او برای بازدید از مدرسۀ نابینایان به خیابان ری رفت. وضع ظاهری نابینایان او را متأسف کرد و تصمیم گرفت مدرسه ای به شیوۀ جدید برای نابینایان بسازد. با کمک دوستانش بودجه ای فراهم آورد. در سال ۱۳۴۰ کلنگ مدرسه توسط خود او به زمین خورد. در ضمن دو نفر به نام های آقایان مینایی و بقایی را به انگلستان فرستاد تا اصول آموزش و پرورش آسیب دیدگان بینایی را فرا بگیرند. آموزشگاه نابینایان پسران سر انجام در نوزدهم اردیبهشت ۱۳۴۳ کار آزمایشی خود را به مدت یک ماه شروع کرد. در این مدت گروهی با سرویس به آموزشگاه می آمدند و ظهر برمی گشتند.
چرا نام آموزشگاه را رضا پهلوی گذاشتند؟
به گفتۀ دکتر علوی، به خاطر اینکه زمین خارج از محدوده بود، آن را به این نام نامیدند تا بتوانند آن را تأسیس کنند. آموزشگاه شروع خوبی داشت؛ اما آنچه دکتر علوی می خواست، ادامه پیدا نکرد. آموزشگاه با سه گروه کارش را شروع کرد: گروه اول دانش آموزان شبانه روزی که خیلی مرتب اداره می شد. گروه دوم دانش آموزان روزانه که دبیرستانی بودند و گروه سوم که اصطلاحاً کارگاهی نامیده می شدند. این افراد بزرگ سال بودند و حرفه و سوادآموزی داشتند. قسمت دختران در سال ۱۳۴۵ شروع به کار کرد و در سال ۱۳۵۹ به پاسداران منتقل شد. مدرسه ای که با نام «رضا پهلوی» تأسیس شده بود، بعد از انقلاب به علوی تغییر نام پیدا کرد و سپس به مجتمع آموزشی نابینایان شهید محبی تغییر نام داد.
این بود خلاصه ای از سرگذشت آموزشگاه. ان شاءالله دیگران به طور مفصل ادامه دهند.
به قول حافظ
صالح و طالح متاع خویش نمودند
تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.