آشنایی با LaTeX و کاربرد های آن برای نابینایان

نویسنده: میثم امینی.

دانش آموزان و دانشجویان نابینا و کم بینا در رشته های ریاضی، علوم فیزیکی و مهندسی، معمولاً زمانی که نیاز به ارائۀ مطالب ریاضی به مدرسین و هم کلاسی های بینایشان دارند، با مشکلاتی مواجه می شوند. خوشبختانه، پیشرفت در فناوری دیجیتال، امکانات جالبی را در این زمینه به ما ارائه داده است.

در اکثر کلاس های درس، تدریس ریاضیات، علوم فیزیکی و مهندسی، به شدت بر عناصر دیداری متکی است. با این حال، درک موضوع و افزایش دانش در این زمینه ها منحصر به افراد بینا نیست. در این مقاله، به بررسی فناوری امیدوارکننده ای می پردازیم که می تواند به افراد نابینا در تهیۀ اسناد فنی کمک کند.

لاتِک یا لِیْتِک در ابتدا به عنوان یک زبان حروف چینی برای نمادهای ریاضی اختراع شد. لاتک ماهیتی مبتنی بر متن و غیرگرافیکی دارد. با تایپ متن استاندارد روی صفحه کلید، می توان تمام نمادهای ریاضی را از ابتدایی ترین تا پیشرفته ترین آن ها، مواردی مثل کسر، زیرنویس، بالانویس، ماتریس، مشتقات جزئی و انتگرال نشان داد؛ حتی می توان از لاتک برای رسم نمودار نیز استفاده کرد.

لاتک به کاربر، کنترل بسیار خوبی روی قالب بندی اسناد می دهد. پس از تسلط بر لاتک، کار با آن می تواند بسیار آسان تر از یک واژه پرداز معمولی باشد. زمانی که قالب بندی پیچیده لازم است، کد لاتک در یک پروندۀ متنی تایپ می شود. نرم افزار لاتک، رایانه و چاپگر، همۀ کارها را برای تولید یک سند بی عیب و نقص حاوی نمادهای ریاضی قابل خواندن انجام می دهند.

لاتک زبانی است که هر فردی، چه نابینا و چه بینا می تواند آن را یاد بگیرد. برای ارسال تکلیف ریاضی به صورت بینایی، دانش آموز یا دانشجوی نابینا می تواند کد لاتک را در یک پرونده تایپ کند و از نرم افزار لاتک برای ترجمۀ آن پرونده به یک سند دیداری جذاب، با نمادهای ریاضی استاندارد استفاده نماید. لاتک می تواند کدهای متنی را به پروندۀ پْی دْی اِف تبدیل کند تا دانش آموز یا دانشجو بتواند آن را چاپ کند، یا برای معلم یا استاد خود ایمیل نماید.

تحولات اخیر، لاتک را به ویژه برای افراد نابینا، کاربرپسند کرده است. نرم افزارهای مَت تایپ، دی بی تی، تایْگِر سافْتْوِر سوئیت و صفحه خوان های مختلف، به طوری طراحی شده اند تا با هم کار کنند تا کاربران نابینا بتوانند از یک پروندۀ مایکروسافت وُرْد، نسخۀ چاپی یا بریل دریافت کنند. وقتی مت تایپ نصب می شود، می تواند با مایکروسافت ورد و با دی بی تی یا تایگر سافتور سوئیت ارتباط برقرار کند. کاربر نابینا کد لاتک را در یک سند ورد تایپ می کند. وقتی سند تکمیل شد، کاربر به سادگی همۀ متن را انتخاب می کند و آلْت به اضافۀ بَکِسْلَش را فشار می دهد. کد لاتک سپس به طور خودکار به نمادهای ریاضی تبدیل می شود؛ درست همان طور که یک فرد بینا آن ها را می نویسد. در این مرحله، یک کاربر نابینا می تواند سند ریاضی را به بینایی یا بریل چاپ کند یا آن را از طریق ایمیل ارسال نماید. صفحه خوان ها معادلات سند ریاضی را به درستی نمی خوانند؛ اما قطعاً کد لاتک را خواهند خواند. کاربر می تواند همۀ متن را انتخاب کند و دوباره آلت به علاوۀ بکسلش را بزند تا معادلات را به لاتک برگرداند. اگر پروندۀ لاتک به درستی نوشته شده باشد، کاربر نابینا می تواند با خیال راحت فرض کند که پروندۀ ریاضی تبدیل شده نیز صحیح است.

یکی از مشکلات استفاده از لاتک و مت تایپ در این روش، این است که در حال حاضر هیچ راهی برای اشکال زدایی کد لاتک در مایکروسافت ورد وجود ندارد. نوشتن در لاتک شبیه برنامه نویسی رایانه ای است. قوانین سخت گیرانه ای در مورد نحوۀ نمایش معادلات باید رعایت شود. اگر کاربر هنگام تایپ معادلۀ لاتک، یکی از این قوانین را زیر پا بگذارد، فرایند تبدیل کد به معادلات خوانا کار نخواهد کرد. اگر شانس بیاوریم، فقط معادلۀ اشتباه نوشته شده تحت تأثیر قرار می گیرد. با این حال، یک خطا ممکن است به تبدیل کل سند تأثیر بگذارد. مت تایپ هیچ نشانی از محل یا چیستی خطا نمی دهد. کاربر می تواند با ایجاد کل سند در یک ویرایشگر لاتک، مثل ویرایشگر رایگان و منبع باز تِکْسْنیک سِنْتِر و استفاده از آن برای ترجمۀ سند به یک پروندۀ پی دی اف، از چنین مشکلاتی جلوگیری کند. ویرایشگر لاتک، به مکان خطاها اشاره می کند و نشان می دهد که خطاها چیستند. این به کاربر اجازه می دهد تا سند لاتک را اشکال زدایی کند. استفاده از مت تایپ و ورد این مزیت را دارد که در ابتدا راحت تر قابل استفاده است؛ زیرا به دانش کمتری از لاتک عمومی نیاز دارد. با این حال، برخورد با خطاها در کد لاتک یک اشکال جدی است.

لاتک می تواند به کاربر نابینا اجازه دهد تا به برخی منابع عمومی ریاضی در سطح وب دسترسی پیدا کند. برخی از وب سایت ها مثل ویکی پدیا دارای برچسب لاتک برای معادلات خود هستند.

گاهی اوقات خواندن لاتک ممکن است کمی خسته کننده باشد؛ زیرا واقعاً برای این منظور طراحی نشده است. لاتک جایگزین خط بریل نیست؛ اما دانستن آن برای یک فرد نابینا مفید است؛ زیرا امکان دسترسی به اسناد ریاضی را به او می دهد.

دقت کنید که ترجمۀ یک سند لاتک یا تبدیل آن به مایکروسافت ورد با مت تایپ، ممکن است در صورتی که خوانندۀ مورد نظر سند با لاتک آشنا باشد، ضروری نباشد؛ مثلاً اگر معلم جبر دانش آموز نابینا لاتک بداند، ممکن است مایل به خواندن یک تکلیف یا آزمون در کد لاتک باشد.

طبق تجربۀ خود دریافته ایم که بسیاری از مدرسان، دانشجویان و محققان دانشگاهی با لاتک آشنا هستند؛ بنابراین، آموزش لاتک به دانش آموزان و دانشجویان نابینا، برای آماده سازی آن ها برای ورود به محیط علمی بسیار سودمند است. آن ها تکه هایی از لاتک را هروقت نیاز دارند، یاد می گیرند؛ به عنوان مثال، در طول دوره های جبر، آن ها فقط لاتک را برای مفاهیمی مانند توان و ریشه می آموزند و در حساب دیفرانسیل و انتگرال، آن ها کدهای لاتک برای انتگرال و مشتقات را یاد خواهند گرفت. به این ترتیب، با پیشرفت آن ها در آموزش ریاضی و سایر آموزش های علمی، تسلط بر لاتک حاصل می شود.

دانلود نسخه ی صوتی نوشته.

منبع: ماهنامه ی نسل مانا.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

شش + 11 =

لطفا پاسخ عبارت امنیتی را در کادر بنویسید. *