نویسنده: زهرا همت: روان شناس و آموزگار آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران
چند روزی است که خبر مربوط به دانش آموز یازده ساله مشهدی در رسانه ها خوانده و شنیده و دست به دست می شود. خبری که به مناسبت روز ایمنی عصای سفید منتشر شد و دانش آموز مشهدی را برنامه نویس معرفی می کرد. بنا بر پی گیری های انجام شده، مشخص شد که بخشی از مطالب مورد ادعا در گزارش، بیشتر حاصل رؤیا پردازی های دانش آموز بوده است.
مشکل ما اینجا، رؤیای پسر نیست؛ بلکه می خواهیم به واکنش های افراد آسیب دیده بینایی سرزمین مان به این موضوع بپردازیم. دوستان عزیز! برای دقایقی به این موضوع، منصفانه فکر کنید. شرایط سنی پسر را در نظر بگیرید. دست کم، کودکی و نوجوانی خودتان را به یاد بیاورید. آیا برای شما پیش نیامده که در سنین کودکی به پدر و مادر و یا معلمتان دروغ گفته باشید؟ پیش نیامده برای فرار از به مدرسه رفتن در یک روز سرد زمستانی، خودتان را به دل درد شدید زده باشید؟ آیا به وسایل هم کلاسی های تان دست نزده اید؟ آیا وقتی که خودتان را به دل درد می زدید، یک دروغ گوی شیّاد بودید و پدر و مادر شما باید با کتک و حبس و محرومیت از غذا و بازی با شما برخورد می کردند؟ آیا وقتی لوح و قلم هم کلاسی تان را برداشتید، یک دزد حرفه ای بودید و باید از مدرسه اخراج می شدید؟
لطفاً کمی فکر کنید! یازده سالگی در نظریه های روان شناسی رشد، جزء سنین کودکی به حساب می آید. در این سن، بچه ها هنوز با مفهومی مثل دروغ آشنایی کامل ندارند و از نظر اخلاقی نیز در مرحله ای نیستند که بتوانند دروغ را به درستی قضاوت کنند و از گفتن آن بپرهیزند. خودتان را به جای کودک یازده ساله ای بگذارید که به لطف جناب آسیب بینایی و کرونای عزیز، مدام در خانه با کامپیوتر و موبایلش تنها می ماند و بازی می کند تا کمی از اوقات فراغتش را پر کند. چرا همیشه سوگیرانه نگاه می کنید؟ چرا هیچ کدامم مان نمی گوییم که چقدر خوب است که این کودک در این سن، رؤیای برنامه نویسی را در سر می پروراند؟ این رؤیا موجب می شود که این کودک، پس از ورود به نوجوانی و امکان آموزش بیشتر، در جهت تحقق رؤیایش تلاش کند. البته اگر با وجود موج انتقادهای پیش آمده توسط نابینایانی که خیلی خیلی نسبت به این عضو کوچک جامعه، لطف داشتند، دیگر اعتماد به نفسی برای این کودک باقی مانده باشد. به این فکر کنید که شما برای اولین بار، در باره خودتان صحبت می کنید. میکروفونی جلوی کودکی گرفته شده و او را فردی موفق می خوانند. رؤیا پردازی یکی از قابلیت های نوع انسان است که از کودکی آغاز شده و تا پایان زندگی نیز، خاموشی نمی یابد. شاید وقتی به بزرگ سالی می رسیم بتوانیم به واسطه تحلیل منطقی، درک کنیم که نباید رؤیاهای مان را با واقعیت بیامیزیم؛ اما این انتظاری نیست که بتوانیم از یک کودک یازده ساله داشته باشیم چرا که او هنوز به مراحل بالای رشد ذهنی و قضاوت اخلاقی نرسیده است. در این گونه موارد، تنها باید والدین یا معلم، به شکلی دوستانه و با شناختی که از ویژگی های کودک دارند، در اصلاح گفتار و رفتار وی بکوشند.
اما این روز ها چه کردیم؟ همه و همه و همه، تنها به این پرداختند که این کودک باید تنبیه شود، عذرخواهی کند و غیره و غیره و غیره. دوستان اگر تمایل دارید، یک وکیل کار بلد استخدام کنیم و به طور رسمی و قانونی با این کودک یا مادرش برخورد کنیم! بیایید به جای این شلوغ کاری ها کمی به آینده این کودک فکر کنیم؟ کودک شمالی را که مفهوم شیب و بام را در درس جغرافیا به یاد نمی آورد، به یاد بیاورید؟ چه کردیم؟ چه کسی می تواند بگوید که فیلم آن کودک را ندیده؟ می دانید آن پسر با از دست دادن تمام اعتماد به نفسش به لطف آموزگار فیلم بردارش و محبت انتشار ویدئو و خنده های بلند ما، فرصت آموختن را از دست داد؟ بیایید این تجربه ترس ناک بیژن عزیز، معروف به بیژن استرس را در مورد بزرگ مهر عماد حقی تکرار نکنیم. بزرگ مهر عزیز! من افتخار می کنم که تو آموخته ای از فناوری های ویژه افراد آسیب دیده بینایی استفاده کنی و با کامپیوتر و تلفن همراه کار کنی. هزار آفرین بر تو که در این شرایط سخت کرونا، کلاس های مجازی را می گذرانی و چیز های بسیاری را می آموزی! بزرگ مهر عزیز! این که به برنامه نویس شدن فکر کرده ای، بسیار ارزش مند و قابل تحسین است. پسر خوبم! باز هم به رؤیا هایت بیندیش و یادگیری برنامه نویسی را به طور جدی آغاز کن. امیدوارم چند سال دیگر، شما را کنار برنامه نویسان موفق نابینا ببینم.
مادر مهربان بزرگ مهر عزیز! زحمات شما را برای آموزش و موفقیت فرزند عزیزمان، ارج می نهیم اما صمیمانه از شما خواهش مندیم که به بزرگ نمایی فکر نکنید. هر کودکی، استعداد هایی دارد و ما باید با در نظر گرفتن امکانات و محدودیت ها و به کار گیری حد اکثر توان و تلاش مان، به شکوفایی این استعداد ها و موفقیت فرزندان مان کمک کنیم. با شکوفایی این استعداد ها و پیش رفت کودک، امکان دیده شدن و تحسین فرزندان، به طور طبیعی فراهم می شود و نیازی به نمایش زود هنگام استعداد کودکان نیست. ما وظیفه داریم به کودکان مان فرصت دهیم که در مسیر ابراز وجود و پیش برد استعداد های شان گام بردارند؛ اما مدیریت این روند، باید تا زمانی که کودکان به بلوغ فکری برسند، بر عهده والدین باشد. امید وارم همه والدین، در کنار فرزندان شان باشند و آگاهانه و خالی از هر گونه سو گیری در مواجهه با آسیب بینایی فرزند، رؤیا ها را مدیریت کنند و به جای به کار گیری رؤیا ها برای نشان دادن استعداد های طبیعی فرزند و به گونه ای به کار گیری مکانیسم جبران برای کم رنگ تر کردن مسئله آسیب بینایی، از این رؤیا ها برای شروع و جهت دهی آموزش و تحقق این رؤیا ها استفاده کنند.
اما در خصوص گزارشی که از سوی آموزش و پرورش استثنایی مشهد منتشر شده است. در روز ایمنی عصای سفید، برنامه های گوناگون رادیو و تلویزیونی، بدون کوچک ترین آگاهی از آسیب و آسیب دیدگان بینایی، تهیه و پخش می شود و در آنها کوشش می شود که توان مندی افراد نابینا به نمایش گذاشته شود. هر چند پخش این برنامه های غیر تخصصی به آگاهی بخشی و اصلاح نگرش جامعه نسبت به آسیب بینایی نمی انجامد ولی در این نوشته، قصد پرداختن به این موضوع را نداریم. اما با توجه به تخصص آموزش و پرورش و در نظر گرفتن این موضوع که این ارگان، از تخصصی ترین نهاد های مرتبط با افراد آسیب دیده بینایی است، انتظاری فرا تر از رسانه های غیر متخصص همگانی از این ارگان داریم. چه نیازی برای بزرگ نمایی استعداد های دانش آموزان حس می شود؟ بهتر نبود به جای معرفی این دانش آموز به عنوان برنامه نویس، به اصلاح گفته های این کودک توسط معلمین یا هر یک از متخصصانی که در جلسه مصاحبه حضور داشتند پرداخته می شد و بزرگ مهر به عنوان دانش آموزی با استعداد و پر تلاش که در حال آموختن زبان انگلیسی، برنامه نویسی یا هر مهارت دیگری است، معرفی می شد؟ آیا تلاش این کودک برای یادگیری مهارت و به کار گیری این مهارت ها برای تحسین این دانش آموز کافی نبود؟ و برای بر انگیختن تحسین جامعه باید این دانش آموز را یک طراح و برنامه نویس حرفه ای معرفی می کردید؟ انتظار ما از آموزش و پرورشی که به طور مستقیم با افراد دارای آسیب بینایی کار می کند، فراتر از این ها بود.
اما خبر نگار عزیز! ۱۵ اکتبر، روز جهانی ایمنی عصای سفید است و هدف از نام گذاری این روز، آگاهی بخشی جامعه در ارتباط با آسیب بینایی و آسیب دیدگان بینایی است. از شما سپاس گزاریم که به این موضوع پرداختید ولی انتظار داشتیم که احساسی عمل نکنید و قبل از انتشار این گزارش، کمی مطالعه کنید و حد اقل خودتان بدانید که چه چیز منتشر می کنید. کار نا بلدی یا شاید بی حوصلگی شما در تنظیم گزارش، موجب ایجاد موج بزرگی شده و این موج ممکن است هر لحظه آن کودک را غرق کند. چگونه می خواهید جبران کنید؟
منبع: ماهنامه ی مانا.