نویسنده: نگین حیدری
منبع: بیست و هفتمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در هشتمین شماره از مجموعۀ معلولان و قوانین ایران، در گفتگو با آقای دکتر باقر قلی، فارغ التحصیل مقطع دکتری حقوق خصوصی و رئیس گروه حسابرسی ادارۀ مالیاتی، با موضوع معلولان و مالیات، همراه شما هستیم.
مهمان این شماره در مقدمه، مالیات را مخارج و هزینه هایی می داند که افراد جامعه بر اساس قانون برای اعمال حاکمیت دولت ها و ادارۀ کشور پرداخت می کنند و قدمت پرداخت آن به تاریخ ایجاد حکومت ها برمی گردد.
او اضافه می کند: حکومت ها برای فراهم کردن بهداشت، امنیت، آموزش و…بر اساس قانون این وجوه را دریافت می کنند و مهم ترین ابزار توزیع ثروت و عدالت در جامعه است. برخلاف باور عمومی در سال های اخیر وصول مالیات از اقشار مختلف جامعه بیشتر نشده، بلکه به سمت عدالت و شفافیت حرکت کرده است.
او در خصوص مشمولین پرداخت مالیات می گوید: بر اساس مادۀ 1 قانون مالیات های مستقیم، هر ایرانی که در داخل یا خارج از ایران درآمد کسب کند یا اموال و دارایی داشته باشد، مشمول پرداخت مالیات است. مادۀ 2 قانون هم گروه هایی را از پرداخت مالیات معاف می کند که غالباً وزارت خانه ها و دستگاه های دولتی هستند، البته به طور استثنایی گروه های دیگری هم از پرداخت مالیات معاف شده اند، مثلاً کشاورزان که البته نقد هایی هم در خصوص معافیت کلی این گروه وجود دارد، چون حتی کشاورزی های صنعتی بزرگ با درآمدهای بسیار بالا از این معافیت استفاده می کنند.
این کارشناس امور مالیاتی، در ادامه مالیات را در یک تقسیم بندی بزرگ به دو گروه مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم می کند. او می گوید: مالیات مستقیم مالیاتی است که بدون واسطه و مستقیم بر اساس درآمد افراد بر اساس قانون از آنها اخذ می شود؛ مالیاتی که افراد معمولاً دارای پرونده های مالیاتی و کد اقتصادی و از نظر سازمان امور مالیاتی شناخته شده هستند. در مالیات غیر مستقیم مالیات دهندگان مشخص نیستند، مثلاً خریدی که فرد از یک رستوران انجام می دهد و ارزش افزوده ای می پردازد. مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر مصرف و ارائۀ خدمت است. پرداخت کنندگان مالیات غیر مستقیم در سازمان امور مالیاتی پروندۀ مالیاتی ندارند.
او اضافه می کند: مالیات مستقیم به دو گروه تقسیم می شود؛ مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی. مالیات بر درآمد مثل مالیات بر درآمد املاک و مالیات بر مشاغل و حقوق و مالیات بر دارایی که به آن «مالیات بر ثروت» هم گفته می شود، مثل مالیات بر ارث و مالیات بر حق تمبری که بر جوازها و…الصاق می شود.
مهمان این شماره از مجموعۀ معلولان و قوانین ایران، ادامه می دهد: افرادی که به ادارۀ امور مالیاتی وارد می شوند با گروه حسابرسان سر و کار دارند که در دو دستۀ خدمات مؤدیان و گروه رسیدگی هستند. عمده کار مؤدیان با گروه خدمات مؤدیان و وصول مالیات است. این گروه پروندۀ مالیاتی را تشکیل می دهند و اوراق مالیاتی را یا به صورت حضوری به درِ خانه های مؤدیان یا از طریق ارسال پیامک ابلاغ می کنند. سامانۀ my tax هم ویژۀ مؤدیان و امور مالیاتی است که در همان پیامک، لینک آن در دسترس مؤدیان برای دسترسی آنها به کارپوشۀ خود و دیدن اوراق مالیاتی قرار می گیرد.
او اضافه می کند: مهم ترین برگه ای که در ابتدا به مؤدیان ابلاغ می شود، برگ تشخیص مالیاتی است. مؤدیان نباید مهلت های مقرر در این برگه را که در زمینۀ پرداخت یا تخفیف یا اعتراض به مالیات وجود دارد، از دست بدهند. با از بین رفتن این مهلت ها، برگ تشخیص قطعی می شود و مؤدی با اقدامات اجرایی ادارۀ مالیاتی ازجمله: پلمپ مرکز، ممنوع الخروجی، توقیف حساب بانکی و…مواجه می شود
. این حقوق دان مهم ترین قوانین حاکم بر مالیات را، قانون مالیات های مستقیم، قانون ارزش افزوده و قانون پایانۀ فروشگاهی و سامانۀ مؤدیان معرفی می کند. او در پاسخ به سؤال وجود یا عدم وجود معافیت مالیاتی برای افراد دارای معلولیت توضیح می دهد: در قانون، معافیت ویژه ای در پرداخت مالیات برای معلولان، حتی با ارائۀ معرفی نامه از بهزیستی، نه در زمینۀ مشاغل نه در زمینۀ حقوق وجود ندارد و این یک خلأ قانونی است که باید به منظور جبران هزینه های ناشی از نابرابری فرصت ها، مورد مطالبۀ تشکل ها و فعالان حوزۀ حقوق معلولان قرار گیرد، البته قبل از اصلاحات قانون مالیات های مستقیم در سال 1394 در خصوص مالیات بر ارث، معلولان معافیت هایی داشتند، ولی این معافیت در اصلاح قانونی اخیر حذف شد. در پیش نویس قانون حمایت از معلولان، بسته به شدت معلولیت، در زمینۀ مالیات بر حقوق، معافیت هایی در نظر گرفته شده بود، ولی این معافیت ها به متن قانون راه نیافت و در قانون حمایت از معلولان سال 1396، تنها سرپرستان فرد معلول از معافیت 50درصدی حقوق و دستمزد بهره مند هستند و برای خود معلولان معافیتی در این خصوص پیش بینی نشده است. باید توجه داشت امتیاز مقرر در مادۀ 137 قانون مالیات های مستقیم به منظور معافیت نیست، بلکه افراد معلول و سرپرستان آنها می توانند هزینه های درمان، مراقبت و توانمندسازی را که به تأیید وزارت بهداشت رسیده است، به ادارۀ مالیاتی اعلام کنند و از درآمد مشمول مالیات آنها، کم می شود.
مهمان این شماره در پایان به مشمولان پرداخت مالیات توصیه می کند: مهم ترین وظیفۀ مؤدیان، دارندگان دستگاه کارت خوان با تراکنش های بالا و کسانی که در ادارۀ مالیات پروندۀ مالیاتی دارند، این است که بسته به نوع مشاغل در خرداد یا تیرماه هرسال نسبت به تکمیل و ارائۀ اظهارنامۀ مالیاتی اقدام کنند. انجام ندادن تکلیف آنها را با جرائم غیرقابل بخشش مواجه می کند و نمی توانند از معافیت های مقرر قانونی، ازجمله مادۀ 101 قانون مالیات های مستقیم یا بخشودگی جرائم استفاده کنند. سامانۀ 1526 در سراسر کشور برای پاسخ به پرسش های مالیاتی و رفع ابهامات، در دسترس قرار دارد.