نویسنده: رؤیا بابایی
منبع: بیست و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
چند سالی بود که اینترنت، شبکه های مجازی و پلتفرم های مختلف توانسته بودند تا حد زیادی آموزش، تدریس، مشاوره، اشتغال، دسترسی به منابع علمی و… را برای افراد دارای معلولیت و در رأس آنها برای نابینایان تسهیل کنند .
نابینایان با استفاده از این امکان تا حدود زیادی از دردسرهای تبدیل نوشتار به بریل، دریافت ویدئوهای آموزشی، وابستگی به اطرافیان در تبدیل محتوای کتاب ها به صدا و… آسوده شده و در دنیای بی انتهای اینترنت قادر شده بودند به محتوایی بیش از محتوای موجود در وبگاه ها و پلتفرم های داخلی که در ابتدای این راه طولانی قرار داشت، دست پیدا کنند. اکنون بیشتر از یک سال از فیلترینگ پلتفرم های مختلف می گذرد و این رویداد بیش از هر گروه دیگری نابینایان را محدود کرده است .
فیلترینگ یا تخریب روحی
هاله حقیقی، دانشجوی رشتۀ حقوق در مقطع کارشناسی ارشد، می گوید: عواقب فیلترینگ همان اندازه که روی دسترسی ها تأثیر گذاشته، همان اندازه هم تخریب روحی و روانی به همراه دارد .
این دانشجوی نابینا ادامه می دهد: سایت یوتیوب یکی از سایت هایی است که دست کم برای بچه های نابینا در همۀ زمینه ها محتوای عالی و آموزشی دارد و همۀ مباحث با ویدئو و صدا در اختیار بیننده قرار می گیرد و بسیار خنده دار است که حتی دسترسی به یوتیوب محدود می شود و همراه با آن بخش مهمی از زندگی ما باید از هم بپاشد .
وی اضافه می کند: تصمیم گیرندگان فیلترینگ یا باید پیش از اقدام خود از تحقق کامل خواسته های نابینایان و همۀ گروه های معلولان مطمئن می شدند و اطمینان حاصل می کردند که این تصمیم تبعاتی برای ما نخواهد داشت و یا از عملی کردن تصمیم خود منصرف می شدند. کمترین انتظار آن است که فیلترینگ موقتی اجرا می شد و پس از آن زندگی به حالت عادی خود برمی گشت . حقیقی ابراز می کند: الآن ما باید چه کنیم؟ آیا باید تمام آموزش ها و محتوایی را که دنیا ویژۀ نابینایان تهیه و مناسب سازی کرده بود نادیده بگیریم و یا برویم و همه راه های رفته را از نو طی کنیم؟
تحریم سرگرمیهای نابینایان، غیرانسانی است
محسن حسینی، جوان کم بینای تهرانی، می گوید: ما، نابینایان، جسم کاملاً سالمی داریم، اما به علت محدودیت در بینایی نمی توانیم مانند سايرين بدویم، ورزش کنیم و انرژی مان را تخلیه کنیم؛ بنابراین بازی های اینترنتی و آنلاین جایگزین و سرگرمی مناسبی برای ما به خصوص در مواقع تنهایی و کلافگی و مواقعی که ساعت نمی گذرد، هستند.
او گله می کند: اما در جریان فیلترینگ اخیر حتی برخی مراکز بازی آنلاین که امکان سرگرمی و حتی ارتباط نابینایان را باهم فراهم می کردند، فیلتر شده اند و این اقدام با عواقبی که در زندگی ما دارد؛ اصلاً انسانی و منصفانه نیست .
لبههای تند یک قیچی
یک استاد دانشگاه بیان می کند: تحریم و فیلترینگ مانند دو لبه قیچی، شاکلۀ زندگی عادی نابینایان را بریده اند . دکتر سید ابراهیم احمدی می گوید: درحالی که در همه جای دنیا دسترسی های معلولان و نابینایان رو به افزایش است، در ایران بسیاری از سایت های غنی خارجی که فعاليت بین المللی دارند، از دسترس افراد نابینا خارج شده اند و آنها به جای آنکه در مسیر رشد قرار گیرند به عقب رانده می شوند و این با هیچ با منطقی سازگار نیست .
محرومیت به هوش مصنوعی رسید
احمدی همچنین می گوید: یکی دیگر ابزارهایی که از دسترس نابینایان و همۀ گروه های معلولین دور نگه داشته شده، هوش مصنوعی است. امروز دنیا با استفاده از هوش مصنوعی انواع پلتفرم ها را عرضه می کند تا به طرق مختلف تسهیلات بیشتری به زندگی آنها بدهد، اما در ایران نابینایان در نتیجۀ تحریم ها از امکانات روز دنیا و از پلتفرم هایی مانند چت جی بی تی ، بارد و… محروم مانده اند .
او اضافه می کند: بسیاری از اپ هایی که در تحویل تصویر و توزیع ویدئوها برای افراد نابینا و کم بینا به دلیل محدودیت در بینایی کارگشا هستند و می توانند آنان را به برابری آموزشی و تحصیلی برسانند، به دلیل تحریم خارج از دسترس آنها هستند .
تبعیض علنی علیه نابینایان
یک کارشناس آی تی می گوید: فیلترینگ به جز تأثیراتی که روی عموم جامعه دارد ، در مورد معلولان، به ویژه نابینایان تبعیضی علنی است . وحید منصوری بیان می کند: نابینایان در سال های اخیر بخش مهمی از نیازمندی های روزمره خود، به ویژه در زمینۀ تحصیل و درآمدزایی را از اینترنت و شبکه های مجازی تأمین می کردند و فیلترینگ همۀ این دسترسی ها را مسدود کرد. تقریباً هیچ مسئول و کارشناسی نیست که از این موضوع ناآگاه باشد، پس وقتی این آگاهی از تداوم فیلترینگ بازدارنده نیست می توان این رویداد را تبعیضی علنی علیه نابینایان دانست.
پیامرسانهای داخلی، برای نابینایان مناسبسازی نیست
منصوری می گوید: مسئولین در پاسخ به چگونگی پایان دادن به تبعات فیلترینگ در زندگی معلولان ، استفاده از منابع و پیام رسان های داخلی را توصیه می کنند. این در حالی است که پیام رسان های داخلی امکان تبدیل نوشتار به صدا را ندارند و برنامۀ آنها با بسیاری از گوشی های موبایل انطباق ندارد .
وی می افزاید: همچنین وب سایت های داخلی مثل آپارات استانداردهای دسترس پذیری ویژۀ نابینایان را ندارند و این نکته ای است که از دید کارشناسان دور مانده است .
این کارشناس حوزۀ آی تی ادامه می دهد: از طرفی عمر تولید محتوای ویژۀ نابینایان در فضای اینترنت در دنیا به سه دهه می رسد و نمی توانیم یک گنجینۀ سی ساله را از دسترس نابینایان خارج کنیم و از آنها بخواهیم به سی سال پیش بازگردند و از ابتدا چرخ را اختراع کنند.
مستمری معلولان صرف خرید فيلترشکن میشود
یحیی بردبار، یکی از دانشجویان نابینا، نیز توضیح می دهد: مستمری که سازمان بهزیستی به معلولان می پردازد، بسیار ناچیز است و از عهدۀ هزینه های اولیۀ آنها هم برنمی آید، اما در شرایط کنونی همین مبالغ ناچیز که می توانست صرف تأمین بخشی از نیازهای واقعی معلولان شود، صرف تهیۀ فیلترشکن می شود و این بستر معیوب را مسئولان برای معلولان فراهم کرده اند .
تحریم پشت تحریم
درحالی که عدم مناسب سازی فضاهای شهری در اوج تبعیض این گروه از جامعه را از هر نظر محدود و منزوی کرده، حالا محدودیت دسترسی به پلتفرم ها و شبکه های مجازی هم آنان را که چند سالی بود طعم خوش استقلال و دسترسی به انواع محتوا را چشیده بودند، بیش از پیش محدود کرده است.
این در حالي است که هنوز کارشناسان حوزۀ ارتباطات و فناوری به این نکته که فضای اینترنت، به جز کاربردهای همگانی برای نابینایان جنبۀ کمک زیستی هم دارد اهمیتی نداده و به آن اعتراف نکرده اند .