نویسنده: رقیه شفیعی
منبع: بیست و ششمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
درود بر خوانندگان همیشگی نواک. مفتخریم تا بار دیگر با حضور میهمانی دیگر در خدمت شما خوبان باشیم و از لابه لای قفسه های کتاب برای آشنایی با تاریخچۀ تئاتر، سینما و موسیقی کتاب هایی را بیرون بکشیم و راجع به آنها به گپ و گفت بنشینیم.
میزبان مجید سرایی شده ایم که هفده سال است در عرصۀ رسانه کار می کند. فعالیتش را با سینما شروع کرده و به مرور تئاتر و موسیقی نیز به کارش اضافه شده است. همچنین طی ده سال اخیر در حوزۀ شهری هم فعالیت داشته است.
سرایی بهترین روش مطالعۀ تاریخ هنرهایی چون سینما، تئاتر و موسیقی را آشنایی و مطالعۀ کتاب های نوشته شده در این حوزه می داند و درعین حال اذعان می دارد که همۀ این کتاب ها برای افراد با آسیب بینایی به زیور صوت آراسته نشده یا برگردان بریل ندارند، اما همان اندک منابعی هم که قابل دسترسی است، چشم انداز لازم را برای افراد علاقه مند که می خواهند در حوزۀ تاریخ هنر اطلاعاتی کسب کنند فراهم می آورد.
او صحبت هایش را راجع به سینما، تئاتر و موسیقی با این توضیح شروع می کند که سینما در سال 1895م توسط برادران لومیر اختراع شد. پنج یا شش سال بعد از این اختراع، یعنی در سال 1279ش، مظفرالدین شاه قاجار در سومین سفر خود به اروپا دوربین سینماتوگراف را به ایران آورد. سرایی در ادامه مراحل پیشرفت سینما در ایران را می گوید.
او راجع به موسیقی هم توضیح می دهد که عقبۀ آن به دوران باستان بازمی گردد؛ به زمان نکیسا و باربد. همچنین می افزاید بعد از اسلام بعضی از دانشمندان در این زمینه تلاش های بسیاری کرده و در ساختِ ساز نیز دستی داشته اند، مثلاً ساخت ساز قانون را به فارابی نسبت داده اند. انسجام موسیقی و نوشتن نت ها مبتنی بر حروف ابجد در قرن هشتم توسط عبد القادر مراغه ای صورت گرفته است. موسیقی ای هم که امروزه می شنویم بر اساس ردیف ها و مقاماتی است که میرزا عبدالله تنظیم کرده است. سرایی همچنین در باب موسیقی در قرون اخیر هم توضیحاتی می دهد که شنیدن آن در پادکست خالی از لطف نخواهد بود.
میهمان نواک در باب تاریخچۀ تئاتر می گوید که ردپای تئاتر را باید در یونان باستان جست وجو کرد؛ بنابراین معتقد است که بهترین معلم ها و معرف ها در این حوزه کتاب هایی هستند که با بیان همۀ نکات و جزئیات بهترین راهنماها محسوب می شوند.
سرایی در پاسخ به این سؤال که کدام یک از ساز ها ساخت هنرمندان ایرانی است، می گوید: چنگ و رباب و عود از ساز هایی هستند که کاملاً ایرانی هستند و ساخت آنها هم در ایران بوده است.
مجید سرایی در ادامۀ گفتگوی خود با نواک ابتدا به دسته بندی کتاب های موجود در موضوع هنر، به خصوص تئاتر، موسیقی و سینما می پردازد و سپس با بیان نمونه هایی در هر زمینه سعی دارد تا علاقه مندان را با کتاب های موجود آشنا کند. او در دستۀ کتاب های پژوهشی برای تئاتر دوستان ابتدا کتاب تاریخ تئاتر از ویل دورانت را معرفی می کند که از شکل گیری تئاتر گرفته تا معرفی مکاتب و سیر تاریخی تئاتر تا قرن نوزده و بیست میلادی در آن مطرح می شود. کتاب دیگر، نمایش در ایران، اثر بهرام بیضایی، است که برای نمایش دوستان اثری حائز اهمیت است. این کتاب به پیشینۀ نمایش در ایران و انواع نمایش پرداخته است.
برای موسیقی دوستان سرگذشت موسیقی ایران از روح الله خالقی در سه جلد و برای طرف داران سینما دو کتاب تاریخ سینمای جهان، از دیوید بوردول و کریستین تامسون، با ترجمۀ روبرت صافاریان و تاریخ سینمای ایران نوشتۀ جمال امید کتاب هایی هستند که مجید سرایی برای هنر دوستان معرفی می کند. همچنین سرگذشت موسیقی جاز، اثر یو آخیم برنت، ترجمۀ پرتو اشراق، برای کسانی که می خواهند هنر را به بریل مطالعه کنند، در هشت جلد به چاپ رسیده است.
دیگر کتاب هایی که برای علاقه مندان به هنر می توانند جذاب باشند، کتاب های خاطرات یا سرگذشت نامه ها هستند که خود این کتاب ها هم به دو دسته تقسیم می شوند؛ یکی کتاب هایی که خود هنرمند می نویسد، یعنی خود زندگی نامه و دیگری کتاب هایی که بر اساس گفتگو هایی با شخصیت هنری تألیف می شوند. سرایی پس از ذکر این دسته بندی ها به بیان و معرفی نمونه هایی از این دست نیز می پردازد.