نویسنده: امیر سرمدی
منبع: بیست و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
مراسم گرامیداشت روز جهانی افراد دارای معلولیت امسال با هیاهوی فراوان و با وعدۀ دیدار رئیس جمهور با معلولان آغاز شد و دست آخر با حضور دو وزیر، رئیس بهزیستی، برخی از مدیران انجمن های ویژۀ معلولان و افراد منتخب دارای معلولیت از سراسر کشور به پایان رسید. چون این مراسم را می توان ویترینی از تمام ظرفیت ها، ایده ها و نگاه مدیران رده بالای کشور نسبت به معلولان و اعلام برنامه های آن ها نسبت به این قشر در یک سال پیش رو دانست، در این یادداشت، به بررسی اظهارنظر مسئولان حاضر در مراسم روز جهانی معلولان و کم و کیف رویداد های رخ داده در این نشست خواهیم پرداخت.
وعده های تو خالی دیدار رئیس جمهور و معاون اول با معلولان
در سه سال گذشته، این دومین بار است که اعلام می شود که سید محرومان به مناسبت گرامیداشت روز جهانی معلولان قرار است با جامعۀ افراد دارای معلولیت دیدار کند. امسال نیز و از چند روز قبل نخبگان دارای معلولیت را از استان های مختلف فراخواندند و اعلام کردند قرار است مراسم مفصلی در سالن اجلاس سران برگزار شود. سپس اعلام شد این نشست به صورت محدود تر و در باغ موزۀ دفاع مقدس برگزار می شود و حضور افراد تنها منوط به داشتن دعوت نامۀ رسمی است، حتی به شرکت هایی که در حاشیۀ این مراسم نمایشگاه داشتند اعلام شد از دو روز قبل محصولات خود را برای انجام بررسی های امنیتی به محل نشست ببرند و به مسئولان تحویل دهند.
روز قبل از مراسم زمزمۀ حضور نیافتن رئیس جمهور شنیده می شد، اما اعلام کردند محمد مخبر، معاون اول، حتماً در این مراسم حضور خواهد داشت. صبح روز یازدهم آذرماه فرارسید. برخی از معلولان با کارت دعوت آمده بودند و بعضی دیگر هم به شوق اینکه نامه ای به دست سران کابینه برسانند به محل برگزاری نشست آمده بودند. از همان بدو ورود که از بازدید بدنی و قواعد امنیتی مرسوم خبری نبود، مشخص شد نه خبری از حضور رئیس جمهور است و نه معاون ایشان. این دومین بار است که چنین اتفاقی می افتد. مدیران سازمان بهزیستی هفته ها برای چنین روزی برنامه ریزی می کنند، چندین بار از مدیران سمن های مرتبط با معلولان دعوت و نشست های مشورتی برگزار می کنند و دست آخر مراسم آنها به یک نشست بی روح، شعارزده، صحبت های غیر مرتبط با معلولان و گویی از روی رفع تکلیف برگزار می شود؛ بی آنکه چشم انداز مشخصی نسبت به آینده افراد دارای معلولیت ترسیم شود.
مسئولانی که در دنیای دیگری سیر می کنند
در این نشست، صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ احمد وحیدی، وزیر کشور و علی محمد قادری، رئیس سازمان بهزیستی، کشور حضور داشتند و سخنرانی کردند. به جز صحبت وزرا و رئیس بهزیستی، یک خانم دارای معلولیت را آوردند که شعر خواند، یکی دیگر از بانوان دارای معلولیت به لزوم توجه به معلولان در تدوین قوانین و توجه به بازنشستگی معلولان در قانون افزایش سن بازنشستگی اشاره کرد. سپس گروه سرود نابینایان سرودی دربارۀ فلسطین خواند و همان گروه، نمایشی با موضوع غزه اجرا کرد و برنامه تمام شد.
یکی از حاضرین دارای معلولیت در ارتباط با این مراسم می گوید: نام مراسم «گرامیداشت روز جهانی معلولان» بود، اما مسئولان گویی برای روز جهانی حمایت از مردم غزه تشریف آورده بودند. وزیر رفاه در این مراسم که تعداد زیادی از حاضران در آن افراد نابینا، ناشنوا و افراد دارای مشکلات گویایی بودند، گفت: جهان در خصوص مسئله فلسطین «کر، کور و لال شده است.» حتی ناشنوایان حاضر در سالن هم از طریق مترجم زبان ناشنوایان که صحبت های سخنرانان را برای افراد با آسیب شنوایی ترجمه می کرد، متوجه این صحبت وزیر شدند. این حرف بسیاری از افراد، به خصوص والدین حاضر در مراسم را ناراحت کرد و عده ای سالن را ترک کردند. معلولان حاضر در مراسم، بی صبرانه، منتظر اعلام برنامه های دولت در خصوص میزان بودجه اختصاص یافته به قانون حمایت از معلولان در سال آینده، میزان پرداخت مستمری ها و سایر خدمات رفاهی و اجتماعی وزارت تعاون در سال پیش رو بودند، اما مرتضوی مانند سایر مسئولان رده بالای کشوری که این روز ها در هر نشست و مراسمی حاضر می شوند و طوطی وار فرمان خود را به سمت سرزمین های اشغالی می چرخانند گفت: امروز ما، همه، عزادار غزه هستیم و برای افرادی که در این منطقه از دنیا توسط رژیم اشغالگر صهیونیستی معلول می شوند، ناراحتیم. به راستی چرا باید صحبت های مسئولان در نشست گرامیداشت افراد دارای معلولیت بر روی مسئله فلسطین متمرکز باشد؟ مسئولان در این مراسم حتی از مشکلات معلولان غزه سخن گفتند، اما صحبتی از مشکلات هم وطنان دارای معلولیت بر زبان نیاوردند. گویی آنها در دنیای دیگری سیر می کنند!
چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس گفته بود: زمانی که رئیس جمهور برای ارائۀ لایحۀ بودجۀ سنواتی 1403 به مجلس آمده بود، ما فکر می کردیم ایشان در خصوص کشور دیگری در حال سخنرانی است. همۀ این مسائل تنها یک علت دارد، اساساً مسئولان در کابینۀ سید ابراهیم رئیسی فاقد هرگونه برنامۀ عملیاتی و مشخص برای معلولان و سایر مردم جامعه هستند. وقتی با کارشناسان امر در سطوح مختلف صحبت می کنیم، از برنامۀ هفتم توسعه گرفته تا تدوین بودجۀ 1403، هیچ گونه نکتۀ مثبتی که باعث نگاه امیدوارانه و ناشی از بهبود شرایط در آینده باشد به چشم نمی خورد. هر شاخصه ای را که بررسی کنیم و به هر سو که بنگرید، شاهد یک افول همه جانبه هستیم. انعکاس این افول در زندگی معلولان نیز کاملاً هویدا است. از افزایش قیمت سرسام آور تجهیزات کمک توان بخشی گرفته تا مستمری ناچیزی که تورم آن را می بلعد و روز به روز از ارزش آن می کاهد. در این شرایط اما، مسئولان رده بالای کشور در مقابل نگاه بُهت زده مردمی که چشم انتظار گشایش های جدی در زندگی خود هستند، صحبت از فتح قله ها می کنند، درحالی که رسیدن به قله، شاخصه های مختص خود را دارد و تنها با گفتاردرمانی محقق نمی شود.
این روز ها معلولان مانند سایر مردم جامعه، امکانات و پیشرفت های خیره کنندۀ دولت های حاشیۀ جنوبی خلیج فارس را با کشور خود مقایسه می کنند و حسرت می خورند؛ چراکه توسعۀ اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم، می توانست با همان سرعت در حاشیۀ شمالی خلیج فارس هم به وجود آید، اما تفاوت در نگاه همین مسئولان شعارزده ای است که به جای تدوین استاندارد ها و پیاده سازی برنامه های مدون برای اقشار مختلف جامعه، اولویت هایشان چیز دیگری است. افراد دارای معلولیت حتی زندگی خود را با معلولان اروپای غربی، اسکاندیناوی و آمریکای شمالی مقایسه می کنند و از ناترازی فاحش بین کفه های ترازو در رنج فراوان هستند. آنها به جای ساختن آینده ایران، عمدتاً به فکر مهاجرت و رؤیای زندگی در آن سوی مرز ها هستند. در مثالی برای ناترازی کفه های ترازو در دو سوی خلیج، همان بس که جایزۀ سال کتاب افراد دارای معلولیت در کشور دوست و برادر، عربستان، در سال گذشته شش میلیارد تومان ایران بود و جوایز افراد برگزیده در جشنوارۀ ملی کتاب معلولان ایران در سال جاری با افزایش شش برابری به دوازده میلیون تومان رسید.
ایران بی معلولیت با وجود مدیران بی مسئولیت امکان پذیر نیست
یکی دیگر از سخنان صولت مرتضوی که باعث دلخوری حاضرین در مراسم گرامیداشت روز جهانی افراد دارای معلولیت شد، ابراز امیدواری از ایران بدون معلول در آینده بود. احتمالاً نیت وزیر چیز دیگری بوده، اما واضح است با شرایط کنونی، در کشور ما با وجود ازدواج های فامیلی، سوانح جاده ای و هزاران عامل دیگر امری محال است. آیا بهتر نبود وزیر رفاه به جای آرزوی ایران بدون فرد دارای معلولیت، به مباحث علمی و روش های پیشگیری از تولد افراد معلول، لزوم غربال گری ژنتیکی پیش از بارداری، افزایش ایمنی و اصلاح نقاط پر خطر جاده ها که سالانه هزاران فرد معلولیت به سیستم تحمیل می کنند اشاره کند و بگوید دولت از این راه ها باید جلوی بروز معلولیت را بگیرد؟
یکی دیگر از هنرمندان دارای معلولیت از نحوۀ گرامیداشت این روز ابراز گلایه می کند و می گوید: انشای بی سر و ته و شعارزده رئیس سازمان بهزیستی کشور با قطاری از کلمات قلمبه سلمبه و بدون ارائه عملکرد، چیزی نبود که به خاطر آن صد ها فرد دارای معلولیت را از گوشه گوشۀ ایران به تهران بیاورند. قادری می توانست انشایش را در یک برنامۀ تلویزیونی هم بخواند. او تأکید می کند: حتی صحبت های وزرا هم تکراری بود و وعدۀ استخدام، اشتغال، مسکن و… را هم پیش از این مراسم در رسانه ها شنیده و خوانده بودیم . وی در خصوص ساخت مسکن برای افراد دارای معلولیت هم می گوید: چندین سال است که صحبت از ساخت چهارده هزار واحد مسکونی برای افراد دارای دو عضو معلول در خانواده می کنند. این وعده که اجرا نشد و حالا هم صحبت از ساخت هفت هزار خانه برای خانواده های دارای سه عضو معلول تا پایان سال دولت نخست سید محرومان است. ضمن آنکه در مراسم روز جهانی معلولان، وزیر رفاه اعلام کرد در ده سال گذشته 36هزار واحد مسکونی برای افراد دارای معلولیت ساخته ایم. ای کاش ایشان به صورت شفاف اشاره می کردند مشخصاً در دو سال گذشته چه تعداد واحد مسکونی برای معلولان ساخته شده است تا دستاورد های دولت های گذشته را به نام خود فاکتور نکنند.
به طور کلی امسال نیز عقلای قوم همگی دور هم جمع شدند و نمایش مضحکی را به بهانۀ روز گرامیداشت افراد دارای معلولیت رقم زدند. مراسم بی آب و رنگی که از دل آن هیچ دستاورد مشخصی بیرون نیامد و به جای دل خوشی، حس سرخوردگی دیگری را نصیب جامعۀ افراد دارای معلولیت کرد، درحالی که می شد با برنامه های بهتری مانند برگزاری مسابقات علمی و ورزشی، فستیوال های فرهنگی، جشنواره های ادبی و هنری، شناسایی نخبگان دارای معلولیت و حمایت های عملی از آنها، گرفتن حمایت های کلان از دولت برای بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت و اعلام آن به مناسبت این روز برگزار شود.
به گفتۀ وزیر رفاه: در آموزه های دینی جمهوری اسلامی توصیه های فراوانی برای توجه به معلولان وجود دارد و حتی امام حسین (ع) فرموده است: غفلت و فراموشی از نابینایان، ناشنوایان و معلولان عهدشکنی است و کوچک شمردن معلولان مورد نکوهش قرار گرفته است؛ بنابراین به همان دین و آیینی که اعتقاد دارید، اقدامات مؤثرتری برای بهبود کیفیت زندگی معلولان و آرامش آنها و خانواده هایشان انجام دهید. به راستی آیا به مسئولانی که بار ها در تجمعات معلولان در خصوص تخصیص بودجۀ کامل قانون حمایت از حقوق معلولان به تمامی مقدسات قسم می خورند که دولتشان با محدودیت های مالی مواجه است و دقیقاً در همان حین، سه برابر بودجه مورد نیاز قانون جامع فقط برای یک شرکت خصوصی واردکنندۀ چای ارز تخصیص می دهند، امیدی است؟