نابینایی و رفتن به سینما که سده پیش تضادی عجیب بود، امروز به لطف فناوری ها در جهان محقق شده است؛ اتفاقی که همچنان مطالبه محقق ناشدۀ نابینایان ماست.
در طول سال هایی که به عنوان خبرنگار در جشنواره فیلم فجر حضور داشته ام، همواره برایم سوال بود که روشندلانی که در خانه جشنواره حضور دارند چگونه به درک و دریافت فیلم هایی که اکران می شوند، می رسند؛ اساسا سینما و ندیدن را چگونه می توان به یکدیگر گره زد و همکاران روشندل ما چه دریافتی از آنچه در سالن های اکران فیلم در جریان است، دارند.
برای ما که به ظاهر نقصی در شکل و عملکرد اجزای بدن نداریم، بدیهی همان گونه ای است که ما می گذرانیم و زندگی برای ما در جریان است. یعنی خود را محور می بینیم و کمتر درکی از سختی ها و هزاران شیوه دیگری که هم نوعان ما هر روز با آنها دست و پنجه نرم می کنند تا با زندگی خویش انطباق یابند، داریم.
نابینایی یکی از آن دردهایی است که شاید فرصت استفاده و لذت بهره گیری از ساده ترین اتفاق های جهان را از آدم ها می گیرد. لذت دیدن فیلم روی پرده؛ اعجاز سینما و حس حضور در سالن.
امسال و در چهل سالگی جشنواره، فرصت را مغتنم شمردم تا با یکی از همکاران روشندل گپی کوتاه در مورد فضای ذهنی، دریافتش از فیلم و درد دلهایش داشته باشم. این گفت وگو دست کم درکی کوچک از شرایط آنان را برایم فراهم ساخت که می تواند روشنگر بخشی از نادیده های ناشنیده آنان باشد.
امید هاشمی منتقد و روزنامه نگار روزنامه ایران سپید با اشاره به اینکه به عنوان یک روشندل چگونه در جریان فیلم ها قرار می گیرد گفت: در دوره های پیش دوستانی از همکاران و رفقا در کنار ما بودند و صحنه هایی که دیالوگ نداشت یا جلوه تصویری خاصی داشت را برای ما توضیح می دادند؛ اما متأسفانه امسال دوستان ما در کنارمان نیستند و به دلیل بحث فاصله گذاری که پیش آمده، نتوانسته ایم ارتباط کلامی با کنار دستی هایمان برقرار کنیم.
وی ادامه داد: به دلیل همین شرایطی که امسال داریم و برای درک فیلم ها بر دیالوگ ها و Sound Effect هایی که از خود فیلم می شنویم، تکیه می کنیم، اما خلائی را که در این وسط هست، ناچاریم با خواندن نقدهای دوستان و منتقدان پر کنیم.
هاشمی در پاسخ به این سوال که آیا فناوری و ابزاری جهانی برای این مشکل طراحی و تولید شده است، گفت: بله البته وجود دارد و سالیان سال است که پیگیر این موضوع هستیم، اما متأسفانه به رغم این که چنین فناوری هایی با کمترین هزینه قابل راه اندازی است، هنوز کسی اقبالی به آن نشان نداده است.
وی افزود: قابلیتی به اسم Audio Description وجود دارد که به معنی توصیف صوتی است. در این برنامه از یک راوی می خواهند که بخش هایی از فیلم را که دیالوگ ندارد و یا نکته تصویری خاصی دارد را به صورت کلامی بیان کنند.
روزنامه نگار روزنامه ایران سپید ادامه داد: این قسمت ها ضبط شده و بر روی فیلم اضافه می شود؛ پس از آن وقتی من وارد سالن سینما می شوم، نرم افزاری را روی تلفن همراه فعال می کنم و این نرم افزار از طریق اینترنت بی سیم (WiFi) به دستگاه پخش سالن وصل می شود؛ سپس من از طریق گوشی بی سیم (Hands Free) که در گوش خودم دارم هم زمان با نسخه ای که در روی پرده پخش می شود و سایرین می بینند، نسخه صوتی ویژه نابینایان را می شنوم. یعنی مخاطب بغل دستی من این صدا را نمی شنود و صرفاً من که نمی توانم تصویر را ببینم آن را می شنوم؛ در این جریان من توصیف صوتی را که روی نسخه نمایشی فیلم میکس شده است را می شنوم.
هاشمی یادآور شد: از نظر سخت افزاری این موضوع صفر ریال هم هزینه ندارد. منتها متأسفانه این اراده در سینمادارها وجود ندارد که به تجهیز سالن هایشان به چنین قابلیتی اقدام کنند. برای عملیاتی شدن این موضوع سازمان سینمایی باید به عنوان یک نهاد دولتی مقدمات زیرساخت های آن را انجام دهد و سپس تهیه کنندگان و سینمادارها به این قضیه ورود کنند.
وی افزود: با هزینه ای بسیار اندک می شود این قابلیت را اعمال کرد، زیرا صرفا لازم است یک برنامه روایتگر (Narrator) به این فیلم ها اضافه کرد، اجرایی کردن این قابلیت هزینه بسیار ناچیزی برای تهیه کنندگان دارد؛ هزینه ای که در مقابل هزینه هایی که برای تولید فیلم ها صرف می شود، اصلا قابل بیان نیست.
هاشمی تاکید کرد: این موضوع نیازمند یک همت جمعی و گسترده است. حتی شاید بخش خصوصی هم در این زمینه جواب لازم را نگیرد. قبلاً شاید بحث این بود که به لحاظ سخت افزاری باید سرمایه گذاری و هزینه زیادی صرف شود و این که باید برای هر نفر دستگاه یا گوشی مجزا لازم باشد ولی امروز به لطف فناوری های نوین دسترسی به این فناوری بسیار آسان و بی هزینه است.
وی ادامه داد: امروز ما حدود ۷۰۰ هزار نابینا در ایران داریم اگر یک تهیه کننده حدود ۲ میلیون تومان برای اضافه کردن یک صوت ویژه نابینایان برای فیلمش هزینه کند و چنین موضوعی را راه بیندازد و سینماها و سینمادارها هم با آن همراه شوند، این قابلیت آورده خودش را داشته و خواهد داشت.
همه حرف ما این است که متولیان سینما، تهیه کنندگان و سینمادارها نابینایان و کم بینایان را به عنوان یک بازار ببینند که با چنین هزینه ناچیزی می شود یک جمعیت مخاطب ۷۰۰ هزار نفری را برای فیلم هایشان داشته باشند.
هاشمی اظهار داشت: به رغم این که در طول ۲ سال گذشته کووید ۱۹ بیش از پیش ما را به حاشیه رانده، اما در کنار انتشار آنلاین روزنامه، خود را ملزم به انتشار یک پادکست هفتگی کرده ایم و تا این جا ۱۵۸ پادکست را منتشر کرده ایم.
این روزنامه نگار خاطرنشان کرد: پیش تر یک مجله صوتی هفتگی داشتیم که کرونا بهانه ای برای توقف انتشار آن بود و به دلیل مشکلاتی که پیش آمد متوقف شد، اما به دنبال این هستیم که دوباره انتشار بریل را از سر بگیریم.
ایران سپید روزنامه ویژه نابینایان است که از ۲۸ آبان ۱۳۷۵ شروع به کار کرده و اولین فرزند موسسه مطبوعاتی ایران است. این روزنامه یکی از برندهای اصلی موسسه ایران است که صاحب امتیاز آن خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) است که تا دوسال پیش به خط فارسی و بریل در تهران چاپ می شد. حدود دو سال است که انتشار مکتوب و بریل این روزنامه به بهانه کرونا متوقف مانده و تنها به شکل آنلاین منتشر می شود.
منبع: ایرنا.