نویسنده: امین عرب
منبع: نهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در شماره قبل، از ضرورت یادگیری مهارت مدیریت استرس سخن گفتیم و به اهمیت آن برای افراد با آسیب بینایی اشاره کردیم. همچنین، تکنیک هایی از قبیل ورزش کردن، گذراندن اوقات فراغت و فعالیت های اجتماعی را برای بهبود این مهارت معرفی کردیم. در این شماره بحث را با معرفی چند تکنیک دیگر ادامه خواهیم داد. پیشنهاد می کنیم اگر مقاله شماره قبل را نخوانده اید، ابتدا به سراغ آن بروید و در ادامه این مطلب را بخوانید. بهتر است تمرینات این بخش را نیز در گروه دوستان خود انجام دهید و پاسخ هایتان را به اشتراک بگذارید.
دوستی
در خصوص فعالیت های تفریحی به صورت گروهی و انفرادی، سخن به میان آمد. اکنون می خواهیم به مهارت های اجتماعی مناسب در فعالیت های تفریحی گروهی و به طور کلی در دوستی بپردازیم. داشتن یک یا چند دوست نزدیک و صمیمی کیفیت زندگی شما را تا حد زیادی افزایش می دهد، باعث کاهش سطح استرس می شود و سلامت روان را بهبود می بخشد.
در دوستی باید به چه قواعدی پایبند بود؟
به پرسش های زیر پاسخ دهید و در گروه تان پاسخ ها را به بحث بگذارید:
هدف از دوستی چیست؟ شاید صحبت کردن با هم و شنیدن حرف های یکدیگر، کمک کردن به یکدیگر، خوش گذرانی با هم و… .
به نظر شما چگونه می توان دوست خوبی برای دیگران بود؟ شاید با خوب شنیدن و خوب صحبت کردن، درخواست کمک از آنها و متقابلاً کمک کردن به دیگران، تلاش برای همدلی و درک احساسات دوستان، برنامه ریزی برای فعالیت های مشترک و شرکت کردن در برنامه هایی که دوستان تدارک دیده اند.
اگر دوست خیلی خوبی دارید، او چه کار هایی انجام می دهد که واقعاً آن را تحسین می کنید و باعث پایداری دوستی شما می شود؟
احتمالاً با فکر کردن و گفت وگو در مورد این پرسش ها به قوانین ناگفته و نانوشته دوستی دست یافته ایم. خوب است که ما در شروع مکالمه، در برنامه ریزی فعالیت های دسته جمعی و کمک به یکدیگر، به نوبت عمل کنیم؛ یعنی گاهی ما پیش قدم شویم و گاهی دوستانمان.
همدلی
اینکه ما در گفت وگو با دوستان و کمک به دیگران و نیز برنامه ریزی برای فعالیت های جمعی انگیزه داشته باشیم و پیش قدم شویم، در واقع همدلی است. همدلی به معنای تلاش برای درک احساسات دیگران یا قرار دادن خود به جای آنان است. اگر به نیاز های طرف مقابل فکر نکنید، یعنی اینکه در مهارت همدلی دچار ضعف هستید.
تمرین: چگونه مهارت همدلی مان را تقویت کنیم؟
به سناریو های زیر فکر کنید و بگویید اگر به جای این شخصیت ها بودید، چه احساسی را تجربه می کردید؟
مادربزرگ علی دیشب درگذشت.
در مورد رضا شایعه ای در مدرسه پخش شده است.
پدر و مادر فاطمه هر شب با هم دعوا می کنند.
یکی به کفش های الهام خندید.
امیر به تیم بسکتبال راه پیدا نکرد.
مریم گردنبندی را که دوستش به او هدیه داده بود، گم کرد.
امید امتحان ریاضی اش را خراب کرد.
نازنین دوستی دارد که دائماً در مورد خودش حرف می زند و حسابی خود ستایی می کند.
اگر بتوانید در مورد یک موقعیت از دیدگاه شخص دیگری فکر کنید و خودتان را جای او بگذارید، می توانید بفهمید که او ممکن است چه چیزی بخواهد یا نیاز داشته باشد. همدلی به شما این امکان را نیز می دهد که در خصوص نحوه برخوردتان با دیگران در شرایط مختلف بیندیشید. بیایید مثال های زیر را در نظر بگیریم:
اگر همیشه با مهسا در مورد افکار خودتان صحبت کنید و هرگز از افکار او جویا نشوید، او چه احساسی خواهد داشت؟
اگر زهرا در دو ماه گذشته هر هفته برنامه ای برای گشت و گذار ترتیب داده باشد؛ اما شما هیچ اقدامی در این زمینه نکرده باشید، او چه احساسی خواهد داشت؟
اگر بهروز چندین بار شما را به رویداد های ورزشی و آشپزی های دسته جمعی دعوت کرده باشد و شما همیشه درخواست او را رد کرده باشید، او چه احساسی را تجربه خواهد کرد؟
مجتبی چه احساسی پیدا می کند اگر شما دائماً در مورد هوش بالای تان، ابزار های معرکه ای که دارید، دستاورد های تان، یا افراد مهمی که می شناسید صحبت کنید؟
سحر چه احساسی خواهد داشت اگر هر هفته با او تماس بگیرید تا با ماشینش شما را به دانشگاه ببرد؛ اما هیچ وقت در هزینه بنزین با او شریک نشوید یا سعی در جبران کمک او نداشته باشید؟
داد و ستد در دوستی ها
فرض کنید می خواهید یک بازی گروهی را خودتان به تنهایی انجام دهید. به نظرتان این بازی چقدر سرگرم کننده است؟ شما یک اسپک به توپ والیبال می زنید؛ اما کسی نیست که به اسپکتان پاسخی بدهد. همان طور که بازی های اجتماعی به مشارکت و داد و ستد افراد نیاز دارند، دوستی نیز مستلزم ایجاد تعادل در داد و ستد است. در اینجا به چند نمونه از ضعف در تعادل اشاره می کنیم:
یک نفر همیشه در گفت وگو ها دست بالا را دارد. او مکرراً حرف می زند و اصلاً خوب گوش نمی دهد.
یک نفر همیشه از دیگران درخواست کمک می کند و کمک آنها را می پذیرد؛ بی آنکه از آنان تشکر کند یا او نیز متقابلاً در صدد کمک کردن بر آید.
کسی ارتباط را شروع می کند و برای برنامه ها و فعالیت ها برنامه ریزی لازم را انجام می دهد. طرف مقابل دعوت او را می پذیرد؛ اما هیچ گاه خودش برای ترتیب دادن یک فعالیت پیش قدم نمی شود.
برای اطمینان از اینکه یک دوستی متعادل است، نیاز به تفکر خود خواسته و آگاهانه وجود دارد؛ اگرچه احتمالاً با تمرین طبیعی تر و نا هشیارانه تر می شود.
تمرین: بازی داد و ستد
با گروهی از دوستانتان یک بازی با هدف تمرین داد و ستد انجام دهید. این می تواند یک بازی پاس کاری توپ یا یک بازی تخته ای دسترسی پذیر باشد.
فعالیت های داوطلبانه
فواید فعالیت های داوطلبانه
به این پرسش ها پاسخ دهید:
آیا تا به حال وقتتان را به طور داوطلبانه برای کمک به دیگران اختصاص داده اید؟
اگر چنین است چه کمکی کردید؟
این کار چه سودی برای خودتان داشت؟
آیا به شما احساس مفید بودن و رضایت دست داد؟
هنگامی که برای کمک به رفع نیاز های دیگران داوطلب می شوید، به سلامت عاطفی خودتان نیز کمک می کنید. در ادامه می گوییم که چگونه این اتفاق می افتد:
داشتن تماس منظم با دیگران یک سیستم حمایتی طبیعی و فرصت هایی برای ایجاد روابط فراهم می کند.
با مشارکت فعالانه در جامعه احساس داشتن دستاورد و موفقیت خواهید کرد.
پیامد طبیعی کار داوطلبانه، کسب دیدگاه مثبت و افزایش اعتماد به نفس است.
وقتی تمرکزتان از مشکلات شخصی به حمایت از دیگران معطوف می شود، عوامل استرس زا کاهش می یابند.
تمرین: علایق و فرصت ها
اکنون که از فواید کار داوطلبانه برای سلامت روان آگاهید، آیا به دنبال فرصت هایی برای کار داوطلبانه می گردید؟ فکر می کنید ممکن است در هفته کاری آینده زمانی را به کار داوطلبانه اختصاص دهید؟ اگر چنین است، حرف ندارد. اگر نه، شاید نگاه کردن به فرصت های کار داوطلبانه تمایل شما را بر انگیزد؛ همان طور که تا به حال پیش رفته ایم، بیایید با بررسی علایق شما شروع کنیم.
علایق خود در تمام حوزه ها را فهرست کنید؛ سپس ببینید کدام علایق شما با نیاز های دیگران مطابقت دارد. به تحقیق در خصوص فرصت های فعالیت های داوطلبانه بپردازید.
برای یک فعالیت داوطلبانه برنامه ریزی کنید. اگر پیدا کردن یک فرصت کار داوطلبانه دشوار است، در مدرسه، دانشگاه، محل کار یا سازمان های مردم نهاد به دنبال آن بگردید.
در مورد ضوابط و اصول کار داوطلبانه در اینترنت جستجو کنید و چنانچه این تمرینات را به صورت گروهی انجام می دهید، نتایج بررسی خود را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
سخن آخر
شما تأثیرات استرس بر بدن و وضعیت سلامت روان خود را آموخته اید. برای مدیریت سطح استرس، ما به فواید راهکار هایی مثل تمرینات ورزشی، ورزش های گروهی، انجام فعالیت های مورد علاقه، فعالیت های اجتماعی، انجام فعالیت های داوطلبانه و ارتباطات دوستی پرداختیم. شاید در نگاه اول این تکنیک ها خیلی ابتدایی و پیش پا افتاده به نظر برسند؛ اما با تمرین همین موارد به ظاهر پیش پا افتاده، سطح استرس شما مدیریت خواهد شد.
چنانچه سطح استرس شما مخرب و غیر قابل کنترل است، بدون تردید به متخصصان سلامت روان مثل روانشناسان و روانپزشکان مراجعه کنید. استرس در مواردی می تواند نشان دهنده یک اختلال روانی باشد که برای رسیدگی به آن کمک گرفتن از یک متخصص اجتناب ناپذیر است.