نویسنده: امید هاشمی
منبع: هفتمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
این شماره را با ابزاری آغاز می کنیم که امکان نقشه خوانی به صورت صوتی را برای نابینایان مهیا می کند. سپس سری به یک فستیوال هنری در کانادا خواهیم زد، با فعالیت های خانۀ چاپ آمریکایی در زمینۀ آموزش کودکان و نوجوانان نابینا آشنا خواهیم شد و در پایان هم از یک کوهنورد و نابغۀ ورزشی نابینا سراغی خواهیم گرفت.
نقشه خوانی صوتی به کمک یک وب اپلیکیشن
صحبت از نقشه و کاربرد آن برای نابینایان که به میان می آید، اولین چیزی که به ذهن متبادر می شود، اپلیکیشن هایی است که به کاربران امکان می دهد مبدأ و مقصد را مشخص کنند و در طول مسیر از راهنمایی های صوتی برنامه برای مسیریابی استفاده کنند. برخی آپ ها هم کمی از این فراتر می روند و مثلاً برخی مکان ها یا ساختمان های اطراف را هم شناسایی و اعلام می کنند. اسم این کار هرچه که باشد، قطعاً نقشه خوانی نیست. نقشه خوانی به معنای مرور نقطه به نقطۀ نقشه و دریافت یک تصویر ذهنی از جزئیات یک مکان یا محدودۀ جغرافیایی است؛ کاری که به شکل الکترونیکی اش خیلی امکان پذیر نیست و پیاده سازی شیوۀ غیر الکترونیکی آن هم مستلزم صرف هزینه های هنگفت است؛ هزینه هایی که مصروف تهیه کاغذ های مخصوص و دستگاه چاپ می شود تا نقشه ها را برای نابینایان برجسته و قابل لمس کند. مسیر نو آوری اما بن بست نیست و گروهی از برنامه نویس های نابینا خودشان دست به کارِ ساخت یک ابزار جالب توجه برای رفع این نیاز هم نوعانشان شده اند.
نام وب اپلیکیشن مورد بحث، «آدیُم» است که دو نفر از طراحانش چندی پیش مهمان پادکست «بلایندَبیلیتیز» بودند و توضیحاتی دربارۀ فلسفه و نحوۀ عملکرد آن ارائه کردند. این وب اپلیکیشن فعلاً در قالب یک وبسایت در اختیار عموم قرار گرفته است. شیوه کارش از این قرار است که کاربر، هدفون را روی گوش خود می گذارد و بعد مکانی را که می خواهد نقشۀ آن را مشاهده کند، انتخاب می کند. به محض انتخاب مکان، اپلیکیشن، کاربر را در گوشۀ پایین سمت چپ مکان مورد نظر قرار می دهد و او این امکان را خواهد داشت که به مدد کلید های جهت نما، در محیط حرکت کند و با بخش های مختلف آن محیط آشنا شود. هر بار فشردن هر یک از جهت نما ها، کاربر را دو متر به همان جهت بر روی نقشه جابه جا می کند. در طول مسیر، بخش های مختلف محیط به اطلاع کاربر می رسد.
یک نکتۀ قابل توجه در این اپلیکیشن، استفاده از فضاسازی صوتی برای ایجاد حد اکثر شباهت با محیط واقعی است. به عنوان مثال، وقتی یک کاربر در حال واکاوی محیط یک پارک است، می تواند جلوه های صوتی را فعال کند و با شنیدن انواع صدا هایی که از اطراف به گوش می رسد، به تصوری کلی از محل استقرار هر یک از امکانات پارک دست یابد. مهندسی صدا های این اپلیکیشن را «سَم توبی» انجام داده که به واسطۀ بازی های رایانه ای که طراحی کرده، برای نابینایان ایرانی نامی آشنا به شمار می رود. در نسخۀ صوتی پیشخوان، هم توضیحات مفصل تری دربارۀ نحوۀ عملکرد اپلیکیشن ارائه شده و هم سعی شده با ارائۀ نمونۀ صوتی، شناخت دقیق تری از روش کار نقشه ایجاد شود. در نسخۀ صوتی همچنین به یکی دیگر از اپیزود های پادکست فوق الذکر هم پرداخته ایم؛ جایی که «کریستین مَلِک»، نابینای کانادایی، راجع به« فستیوال لومیناتو» توضیحاتی را ارائه می کند؛ فستیوالی که در طول ده روز، امکانی را فراهم می کند که نابینایان بتوانند در شهر تورنتو، از انواع و اقسام محتوا های هنری اعم از فیلم و تئاتر و موسیقی و رقص و… بهره مند شوند. کریستین توضیح می دهد که برگزار کنندگان این فستیوال، چگونه توانسته بودند زمینۀ استفادۀ نابینایان از این رویداد جذاب را فراهم آورند. او همچنین خود نیز سازندۀ پادکستی ویژۀ نابینایان است که هدفی جالب را دنبال می کند. کریستین در پادکستش سعی می کند به سراغ سوژه های گوناگون هنری برود و راجع به جلوه های بصری آن برای نابینایان توضیح دهد. به عنوان مثال، او در آخرین شمارۀ پادکستش راجع به ویژگی های تصویری سه گانۀ «جنگ ستارگان» توضیح داده است؛ فیلمی پر از صحنه های عجیب و غریب که قطعاً نمی توان صرفاً از طریق توصیف صوتیِ تعبیه شده بر روی فیلم، تمام جزئیات تصویری آن را در اختیار مخاطبان نابینا گذاشت. دربارۀ این پادکست هم توضیحات بیشتری در نسخۀ صوتی پیشخوان ارائه شده است.
سمپوزیوم ملی کد نویسی برای نابینایان در خانۀ چاپ آمریکایی
«خانۀ چاپ آمریکایی» (APH) یکی از قدیمی ترین و در عین حال بزرگ ترین مراکز آموزشی با محوریت استقلال و مهارت آموزی ویژۀ نابینایان در سراسر جهان است. حالا که بستر های الکترونیکی برای همگان ارزان و قابل دسترس شده، این مرکز آموزشی هم بیشتر منابع تخصصی اش را به صورت رایگان بر روی وب سایتش قرار می دهد و همه می توانند از هر نقطه ای در دنیا از آنها بهره مند شوند. همچنین این امکان فراهم شده تا رویداد های آموزشی را آنلاین برگزار کند تا نابینایان بیشتری بتوانند در این رویداد ها مشارکت داشته باشند. بدیهی است جلسات آموزشی برای نابینایان آمریکایی ترتیب داده می شود؛ اما نابینایان سایر کشور ها هم می توانند به عنوان مستمع آزاد در آنها شرکت کنند. پادکست «آیز آن ساکسِس»، یکی از آخرین شماره هایش را به گفت وگو با مسؤول توسعۀ خانۀ چاپ آمریکایی اختصاص داده است و از او دربارۀ جزئیات این رویداد های سالانه پرسیده است. در این اپیزود می شنویم که خانۀ چاپ، برنامه های گسترده و هیجان انگیزی را برای تشویق کودکان و نوجوانان نابینا به ورود به دنیای علم و فناوری اجرا می کند. «سمپوزیوم ملی کد نویسی»، نام رویدادی است که یکی دو سالی است خانۀ چاپ آن را در زمان تعطیلات تابستانی برای کودکان و نوجوانان برگزار می کند. این سمپوزیوم، یک رویداد پنج روزه است که برای هر روزش برنامه ریزی خاصی صورت گرفته است. دوشنبه، روز آغاز سمپوزیوم است و کودکان با فلسفه و مفاهیم کلیدی کد نویسی آشنا می شوند. در طول سه روز بعد، به ترتیب با اچ تی ام ال، کواروم و پایتون آشنا می شوند و در روز آخر هم ابتدا با کاربرد برنامه نویسی در زندگی روزمره و همین طور مسیر های شغلیِ پیش روی برنامه نویس ها آشنا می شوند و سر آخر هم دانش آموزان، پروژه هایی را که در طول این پنج روز ساخته اند، ارائه می کنند.
در این سمپوزیوم تلاش می شود مدرسان همگی نابینا باشند. مثلاً امسال تعداد زیادی برنامه نویس نابینا به ارائه موضوعات پرداختند. از یک نوجوان چهارده سالۀ نابینا گرفته تا نابینای کهنسالی که از سال های دور کد می نویسد و توانسته به عنوان یک فیزیکدان نابینا، مهارتش در کد نویسی را با شغلش پیوند بزند و به موفقیت های فراوانی دست یابد. همچنین علاوه بر کودکان و نوجوانان نابینا، اطرافیان بینای آنها نیز هدف این آموزش ها قرار می گیرند. والدین و مربیان بینا می توانند نحوۀ آموزش به نابینایان را در این سمپوزیوم فرا بگیرند.
اردوی تخصصی با عنوان «اِستِم»، از دیگر برنامه های تابستانۀ خانۀ چاپ برای کودکان نابیناست. در این اردو برای هر یک از گروه های سنی کودکان، برنامۀ خاصی در نظر گرفته می شود تا آنها را با مفاهیمی همچون تصمیم گیری، حل مسئله، تفکر خلاق و تفکر نقاد و منطق مهندسی آشنا کنند و زمینۀ ورود این کودکان و نوجوانان نابینا به عرصۀ علم و فناوری را فراهم آورند. مدت این اردو سه هفته است و روزی یک ساعت برنامۀ ویژه برای کودکان در نظر گرفته شده است. دربارۀ فعالیت های خانۀ چاپ گفتنی بسیار است و مجال نوشتن اندک؛ از همین رو به همین اندک بسنده شده و جزئیات بیشتر به نسخۀ صوتی پیشخوان وا نهاده شده است. گفتنی آنکه خانۀ چاپ، تمام محتوای آموزشی اش را در مرجعی با عنوان «اِی پی اچ هایْو» گرد آوری کرده و چنانچه انگلیسی می دانید، می توانید برای استفاده از این آموزش ها به آن مرکز مراجعه کنید. همچنین کانال خانه چاپ در پایگاه یوتیوب هم پر است از انواع آموزش های کوتاه و بلند که به رایگان در اختیار نابینایان دنیا قرار گرفته است.
این ماه در پیشخوان سراغی هم از یک نابینای نام آشنا و قدیمی خواهیم گرفت. «اریک وِهِنمایِر» نابینای اهل آمریکا است که در سال های آغازین قرن ۲۱ توانست بام دنیا را لمس کند. صعود به اورست، تنها یکی از موفقیت های پر شمارِ این نابینای توانمند است. اریک، سه کتاب پر فروش تألیف کرده و در کشور های مختلف هم به عنوان سخنران انگیزشی مشغول فعالیت است. او همچنین انواع ورزش های هیجان انگیز از صخره نوردی گرفته تا قایقرانی در آب های خروشان را هم تجربه کرده است. در نسخۀ صوتی پیشخوان، یکی از آخرین سفر های ورزشی اریک را مرور خواهیم کرد و از زندگی و کار او بیشتر برایتان خواهیم گفت. او هم اکنون علاوه بر نویسندگی و سخنرانی، به شغل معلمی هم اشتغال دارد و در پایۀ پنجم ابتدایی، علاوه بر ریاضیات و جغرافیا، به کودکان نابینا درس پشتکار و عزت نفس و امید می دهد. «لمس بام دنیا»، نام تنها کتابی از اریک ویهنمایر است که به فارسی برگردانده شده است. او در این کتاب، ضمن مرور زندگی نامۀ خود، قصۀ چند صعود دشوارش را هم برای خوانندگان بازگو کرده است. مهم ترین بخش کتاب به شرح صعود او به اورست اختصاص یافته است. علاقه مندان می توانند نسخۀ صوتی این کتاب را از مراکز کتابخانه ای ویژۀ نابینایان دریافت کنند