آیا برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه به اهداف خود رسیده است؟! محور برنامه های توسعه اجتماعی و فقرزدا، تمرکز روی گروههای پایین دست اقتصادی جوامع از جمله آن گروههای اجتماعی است که به دلایل مختلف در معرض محرومیتهای مضاعف و چندلایه اقتصادی هستند. حاشیه نشینهای شهرها، روستا نشینان، افراد دارای معلولیت، زنان و کودکان از مصادیق بارز این گروهها هستند. در این میان برخی گروهها واجد شرایط چندگانه محرومیتهای اقتصادی و اجتماعیند. مانند افراد معلول روستا نشین که به دلیل محدودیتهای جسمی و حسی خود محرومیتهای چندلایه ترکیبی را متحملند. این شهروندان گذشته از تحمل تبعیضهای مستقیم و غیر مستقیم اجتماعی ناشی از معلولیت خود، شرایط مشابه محرومیت روستا نشینان را از چتر برنامه های توسعه اجتماعی و فقرزدا و عدم تخصیص منابع کافی مالی را نیز به دوش میکشند. به منظور حل مشکلات در هم تنیده این گروه از افراد معلول، سازمان بهداشت جهانی برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه را با هدف جذب ظرفیتهای اجتماعی محلی در جهت حل مشکلات افراد معلول روستا نشین را تدوین و رهبری اجرای آن را به ویژه در کشورهای در حال توسعه بر عهده گرفته است. در کشور ما نیز این برنامه از بدو تدوین و ابلاغ به عرصه برنامه ریزی سازمان بهزیستی راه یافته است. اما باید دید وضعیت زندگی حدود 400 هزار معلول روستا نشین کشور حاکی از مؤثر بودن این برنامه و تحقق آن در میدان عمل بوده است؟ اگر به مسیر تحول تشکیلات تدوین و اجرای برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه «CBR» در طول دهه های اخیر توجه کنید، به جز سیر نزولی تشکیلات و نیروی انسانی متخصص فعال در این عرصه نتیجه ای حاصلمان نمیشود. متأسفانه این روند منحصر به مدیریت فرد مشخصی در سازمان بهزیستی نبوده است و بیتوجهی عملی به برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه در زمان مدیریتهای مختلف در این سازمان مبین سیر نزولی واحدی است. پاسخ به پرسشهای زیر میتواند مبین شاخصهای موفقیت برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه در روستاها و شهرهای کوچک ما باشد. میزان دسترسی معلولان روستا نشین به خدمات توانبخشی تا چه حد است؟ برنامه های اشتغالزا با تمرکز روی افراد معلول تا چه حد توانسته است معلولان روستایی را صاحب شغل و درآمد کند؛ به ویژه اگر در نظر بگیریم عمده فعالیتهای اقتصادی در سطح روستاها مبتنی بر کار و کسبهای تولیدی و دارای عصر پایدار بر رشد اقتصادی کشور است؟ تا چه حد معلولان توانسته اند از آموزشهای برنامه های توانمندسازی برخوردار باشند؟ واقعاً جای پای شبکه خدمات سازمان بهزیستی را در روستاها چگونه میتوان یافت؟ به نظر میرسد سازمان بهزیستی بیش از توجه به ارائه گزارش در عرصه اجرای توانبخشی مبتنی بر جامعه به سازمانهای بین المللی، باید با تغییر اساسی رویکرد خود تشکیلاتی نیرومند را در قالب شبکه خدمات روستایی ایجاد کرده و در قالب برنامه های مدون پنج ساله، بودجه و منابع انسانی لازم را برای ارتقای سطح زندگی معلولان روستا نشین پیشبینی کنند. هرچند محتوای اصلی توانبخشی مبتنی برجامعه به کارگیری ظرفیتهای اجتماعی و انسانی محلی در جهت بهبود سطح زندگی و مشارکت اجتماعی افراد معلول ساکن روستاها و حاشیه شهرها و شهرنشینان شهرهای کوچک زیر 50 هزار نفر است، اما به کارگیری این ظرفیت فقط در قالب برنامه های مدون توسعه اجتماعی و تحت نظر کارشناسان خبره برنامه ریزی های روستایی و سازمان دهی تسهیلگران محلی در شبکه های عملیاتی میسر است. توانبخشی مبتنی بر جامعه را نمیتوان با نیروهایی محدود، فاقد برنامه از دفاتر شهری هدایت و اجرا کرد؛ وگر نه حاصل کار همان است که میبینیم. امید است این تغییر بنیادی نگاه و رویکرد را به زودی در برنامه ریزیهای سازمان بهزیستی ببینیم.
منبع: ایران سپید
pactos.net