نویسنده: جواد سقا
منبع: سی و یکمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در سال 1992 پروژه دسترسی به تصاویر متحرک آغاز و منجر به ارائه توضیحات صوتی و نمایش اولین فیلم های توصیف صوتی شده در سینماهای منتخب در سراسر آمریکا شد. از آن زمان توصیف صوتی در آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی که با موفقیت این روش را اجرایی کردند محبوبیت پیدا کرد. در همین حال روایت ضبط شده، از طریق یک هدفون شخصی، آنچه را که میان گفتگو اتفاق می افتد، توضیح می دهد.
اسنایدر می گوید تا سال 2000 بیش از 200 سینما در سراسر آمریکا به سیستم توصیف صوتی مجهز شده اند. در اروپا هم تجهیز سینماها به سیستم های توصیف صوتی روند رو به رشدی داشته است. در بریتانیا، Chapter Arts Center در کاردیف اولین جایی بود که توصیفات منظم را با استفاده از اسکریپت خوان های زنده به کار برد، در حالی که در فرانسه انجمن Valentin Haüy یک سرویس قابل حمل راه اندازی کرده بود که با سفر به سراسر کشور برای تماشاگران نابینا و کم بینا اجرای صوتی می کرد. در انگلستان در حال حاضر سیصد سینما مجهز به تکنولوژی AD وجود دارد که از این تعداد، بسیاری از سینماها از سیستم دالبی یا صدای دیجیتال استفاده می کنند. همچنین ده ها سینما در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، هلند و دیگر کشورهای اروپا به AD مجهز شده اند. در هلند سال 2007، اولین سینمای این کشور مجهز به سیستم توصیف صوتی شد و در حال حاضر، تعداد سینماهای مجهز این کشور افزایش یافته است (وندرهیدن،2019).
جک تامپسون یک فرد نابینا است که از تجربه خود در خصوص سیر تکامل AD در آمریکا و سینماهای این کشور می گوید: تجربیات من در رفتن به سینما بسیار محدود بوده است. یا باید با شخصی بروم که مایل باشد صحنه های بصری را برایم توضیح دهد، یا فیلم دیالوگ محوری را انتخاب کنم که احتمالاً دنبال کردن داستان آن آسان تر است. هیچ کدام از اینها برای من وضعیت ایده آلی نبود. حتی با توضیحات یک دوست یا تخیل خودم، تصور می کردم که احتمالاً لحظات کلیدی فیلم را از دست داده ام. در دهه 90 میلادی نوارهایVHS با خدمات ویدیوی توصیفی (DVS) توسط WGBH فروخته می شد که شامل فیلم های توصیف شده بود. در آن زمان فیلم ها چندین ماه پس از انتشار اولیه ویدیویی خود در دسترس نابینایان قرار می گرفت. با توجه به محدودیت های فرمت VHS، خرید یک فیلم با توضیحات صوتی به این معنی بود که هر کسی که ویدیو را تماشا می کرد توضیحات را می شنید. هیچ راهی برای حذف کردن آن وجود نداشت.
در سال های بعد، بسیاری از تکنیک های مدرن مورد استفاده برای توصیف صحنه ها و جلوه های بصری توسعه پیدا کرد. هنگام تولید توضیحات صوتی، توصیف کنندگان ابتدا به فیلم گوش می دهند تا درک کنند که یک فرد نابینا یا کم بینا چگونه ممکن است فیلم را درک کند. سپس آنها متنی می نویسند تا اطلاعاتی که در دیالوگ ها ارائه نشده و نیاز به توضیح دارد را در برگیرد. بهترین توصیف ها اطلاعات کافی در مورد فیلم ارائه می کنند تا به ارزش فیلم برای مخاطب خود بیافزایند؛ اما در حالی که در سال های ابتدایی با استفاده از این تکنیک، فیلم های توصیف شده در خانه ها مورد استقبال افراد دارای اختلال بینایی قرار می گرفتند، مدت زمانی که فیلم پس از اکران در سینما به یک نوار ویدئویی توصیف شده تبدیل می شد، یک سال یا بیشتر بود.
پروژه های اولیه دسترسی آسان نابینایان به توصیف صوتی ابتدا هزینه بر بود، اما پیشرفت های فناوری به توسعه بیشتر توضیحات صوتی مقرون به صرفه برای سالن ها کمک کرد؛ مثلاً تغییر سیستم پخش فیلم از آنالوگ به دیجیتال به این معنی بود که توصیف صوتی برای یک فیلم می تواند همراه با بقیه فیلم رمزگذاری شود. این تغییر، نیاز به یک سخت افزار تخصصی گران قیمت را از بین برد و هزینه های تولید را کاهش داد.
از آن زمان به بعد سالن های سینما و تئاتر آمریکا شروع به اضافه کردن فناوری توصیف صوتی کردند. دیگر توصیف ها از طریق یک گیرنده به نابینایان منتقل می شد. صدای توضیحات از طریق هدست شنیده می شد. پس از این تغییرات من به سینما رفتم، تجهیزات به خوبی کار کردند و من توانستم به طور مستقل از فیلم لذت ببرم. گیرنده ها به کاربر این امکان را می دهند که بدون افت کیفیت صدا در هر جایی از سالن بنشیند. دیگر نیازی به تکیه بر یکی از دوستان یا اعضای خانواده یا تصور آنچه ممکن است در فیلم رخ دهد نیستم. اکنون می توان کاملاً در تجربه فیلم غرق شد و از فیلم ها در سطح کاملاً جدیدی لذت برد.
چالش های کنونی در سینماهای آمریکا عمدتاً به عدم آموزش کارکنان برمی گردد. فقدان بانک اطلاعاتی متمرکز از تمامی فیلم ها با توضیحات صوتی نیز مشکل ساز است. من همیشه یک فرد علاقه مند به فیلم و سینما بوده ام، اما لذت بردن از بسیاری از ژانرها بدون توضیحات صوتی اضافی اغلب دشوار است؛ اما در ایران اساساً سینماها به سیستم توصیف صوتی مجهز نیستند که آموزش ندیدن کارکنان بتواند چالشی برای آن باشد. همچنین اطلاعات کاملی از فیلم های توصیف صوتی شده در ایران وجود ندارد و بسیاری از ژانرهای مورد علاقه مخاطبان هم توضیح دار نمی شوند.
ورود AD به تلویزیون
اولین تلویزیون صوتی شناخته شده توصیف شده در سال 1983 توسط پخش کننده تجاری ژاپنیNTV مخابره شد. توصیفات آن، «باز» بود، یعنی به صدای عادی برنامه اضافه و برای همه بینندگان شنیده می شد. این باعث می شد در ساعات پربیننده نامناسب باشند. در اروپا و آمریکا هم سازمان های حمایت کننده از نابینایان، امکانات توصیف صوتی و برنامه های مرتبط با آن را توسعه دادند. شبکه های تلویزیونی برخی کانال های خود را به سیستم توصیف صوتی مخصوص نابینایان مجهز کردند (پاکر، 2015).
در اواخر دهه 1980 برخی از پخش های باز گاه به گاه توسط تلویزیون کاتالونیا در اسپانیا هم انجام شد؛ اما ایالات متحده جایی است که در آن خدمات توصیفی برای تلویزیون به شکل واقعی شروع به کار کرده است. این انتقال در ایالات متحده به دلیل وجود یک کانال صوتی اضافی در تلویزیون کابلی آمریکا به نام برنامه صوتی ثانویه، امکان پذیر بود؛ اما از آنجایی که در ابتدا برای این منظور در نظر گرفته نشده بود، کیفیت صدای آن ایده آل نبود. ایستگاه های تلویزیونی مجهز، برنامه های توصیف صوتی شده را در اختیار مخاطبان کم بینا / نابینا قرار می دهند. مخاطبان با شنیدن صدای اصلی فیلم همراه با توصیف صوتی از اتفاقات تصاویر بصری آگاه می شوند.
ورود توصیف صوتی به تلویزیون را در حالی مرور کردیم که متأسفانه تلویزیون ایران هنوز هیچ خدمات توصیفی به نابینایان و کم بینایان ارائه نمی دهد و طرح پیشنهادی نگارنده برای پخش فیلم های توضیح دار از تلویزیون را هم اجرا نکرده است