نویسنده: امیر سرمدی
منبع: سیزدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
دو سال از انتشار ماهنامۀ انجمن نابینایان ایران (نسل مانا) می گذرد؛ ماهنامه ای که در سال نخست فقط به شکل صوتی و الکترونیک و در سال دوم و پس از اخذ مجوز از معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به صورت بریل در سراسر کشور منتشر شد و با نام نسل مانا رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. در این یادداشت به چالش های پیش روی تنها ماهنامه سراسری ویژه نابینایان در ایران، عدم حمایت نهاد های مسئول از این نشریه و سرویس های جدیدی که از این پس به نسل مانا اضافه می شود، خواهیم پرداخت.
نسل مانا و یک تحریریه بیست نفره
بی راه نیست اگر بگوییم انتشار یک ماهنامه تخصصی برای نابینایان در ابعاد فعلی و یک تیم تحریریه منسجم اگر در تاریخ مطبوعاتی نابینایان ایران بی نظیر نباشد، قطعاً کم نظیر است. در حال حاضر بیش از بیست نفر از سر تا سر کشور در طول هر ماه درگیر تولید محتوای متنی و صوتی، ویراستاری بریل و بینایی، صفحه بندی و گرافیک جلد مجله، صحافی، چاپ بریل، انتشار نسخه صوتی و توزیع در سراسر کشور هستند. در شرایطی که خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، صاحب امتیاز تنها روزنامه ویژه نابینایان در کشور یعنی ایران سپید، آن را تنها به یک شماره در هفته و فقط دوازده صفحه و تقریباً به معنای واقعی کلمه بدون هیئت تحریریه و آن هم فقط برای نابینایان تهرانی تقلیل داده، تولید محتوای اختصاصی و تخصصی بعضاً تا 120 صفحه بریل در ماه کاری بس دشوار است که در حال حاضر با حمایت انجمن نابینایان ایران در کشور صورت می گیرد. در باور دست اندرکاران ماهنامه نسل مانا، این نشریه یک ماهنامه ملی برای نابینایان ایران است که امکان مشارکت جمعی و حضور تمامی نابینایان دست به قلم در آن فراهم است. نسل مانا بدون در نظر گرفتن حب و بغض های مرسوم و رقابت های بعضاً بی حاصل میان انجمن های نابینایی، آمادگی دارد صدای تمامی نابینایان کشور باشد. این امکان در ماهنامه فراهم شده که سمن های ویژه نابینایان در کشور اقدامات و عملکرد خود را به اطلاع همگان برسانند. نسل مانا از ایده های نو، افکار پویا و هر گونه انتقاد و پیشنهاد در راستای بهبود کیفیت مطالب خود استقبال می کند.
خط مشی ماهنامه
نسل مانا خود را در چارچوب رسانه های دولتی و حکومتی و محدودیت های تحمیلی در این رسانه ها تعریف نمی کند؛ نسل مانا نگرشی تحول گرایانه و اصلاح طلبانه نسبت به امور نابینایان و معلولان دارد و همواره سعی کرده مطالب و نقد های خود را صریح و بی پرده و بدون مماشات و محافظه کاری بیان کند. تحریریه نسل مانا تمایلی به تکرار تجربه ایران سپید -که سعی می کرد دست به عصا حرکت کند و همین امر موج انتقادات و بعضاً اعتراضات گسترده جامعه نابینایان را در پی داشت- ندارد. ما معتقدیم در شرایط فعلی که معلولان از سوی نهاد های حاکمیتی شهروند درجه دوم و در برخی امور سوم محسوب می شوند، مطالبات جامعه نابینایان را باید با صدای بلند و بدون پرده پوشی بیان کرد؛ هر چند ممکن است این رویکرد به مذاق برخی خوش نیاید. البته ترسیم خط مشی فعلی، به معنای محدود شدن این ماهنامه به جریانی خاص نیست؛ بلکه هر فکر و سلیقه ای جایی در نسل مانا دارد و هرکس می تواند نگاه تحلیلی خود را نسبت به مسائل روز جامعه نابینایان در این ماهنامه منعکس کند؛ چرا که بی تردید، برون رفت از شرایط فعلی ممکن نخواهد بود، مگر با اتکا به چند صدایی و گفت وگو و تضارب افکار. همان طور که در بالا اشاره شد، انجمن فقط بار میزبانی را در این ماهنامه به دوش می کشد و مدیران این انجمن صمیمانه معتقدند این ماهنامه به کل جامعۀ نابینایان و انجمن های آنها تعلق دارد.
چالش های انتشار یک ماهنامه دو ساله و عدم حمایت نهاد های مسئول
پس از پیگیری های فراوان که بعد از گذشت یک سال منتج به اخذ مجوز از وزارت ارشاد شد، نسل مانا از همان شماره نخست از دی ماه 1400 به خط بریل منتشر شد. به مشکلات و محدودیت های چاپ بریل ماهنامه در شماره نخست نسل مانا به تفصیل اشاره شده است؛ اما از همان روز نخست خوش بینانه تصور می کردیم چند ماه که از انتشار نشریه بگذرد و ارزش و جایگاه ماهنامه که تثبیت شود، می توانیم بر روی حمایت های نهاد های دولتی که در این زمینه وظایفی هم به عهده دارند حساب کنیم. معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت تعاون و سازمان بهزیستی، نهاد هایی هستند که باید از تنها نشریه اختصاصی حال حاضر نابینایان ایران که به صورت منظم منتشر می شود و وارد سومین سال فعالیت خود شده است، حمایت کنند؛ اما متأسفانه علی رغم وعده های بسیار، تا کنون هیچ گونه حمایتی از انجمن نابینایان ایران برای انتشار نسل مانا صورت نگرفته است. در خصوص یارانه کاغذ که مشخصاً در حیطه مسئولیت های وزارت ارشاد است، هیچ حمایتی تاکنون انجام نشده است. این در حالی است که کاغذ بریل نسل مانا، این روز ها با افزایش قیمت ارز، رشد قیمت چهل درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. به واقع چنانچه در زمینه تأمین کاغذ بریل نسل مانا از انجمن نابینایان ایران حمایت نشود، هیچ بعید نیست این ماهنامه هم به سرنوشت موارد مشابه پیشین در سال ها و دهه های اخیر گرفتار آید. انجمنی که بودجه دولتی ندارد و با توجه به قانون سازمان های مردم نهاد در ایران امکان فعالیت تجاری هم ندارد، مجبور است هزینه های خود را صرفاً از طریق خیرین و مسئولیت اجتماعی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی تأمین کند. با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی حاکم، طبیعتاً حمایت آنها نیز در زمینه مسئولیت اجتماعی در ماه ها و سال های اخیر کاهش یافته است. دلسوزانه و همدلانه اگر بگوییم، نه فقط انجمن نابینایان ایران؛ بلکه هر انجمنی که بخواهد در راستای بهبود کیفیت زندگی نابینایان دست به اقدامات فرهنگی مشابه بزند، اگر از سوی دولت حمایت نشود، محکوم به شکست است.
چالش دیگری که برای توزیع نسخه بریل با آن مواجه بودیم، افزایش دو برابری هزینه های پستی بود؛ در حالی که ابتدا نسل مانا به عنوان یک نشریه مجوزدار، در قالب پست مطبوع به سراسر نقاط کشور ارسال می شد، از ابتدای امسال این قانون از طرف شرکت پست جمهوری اسلامی لغو و اعلام شد هرگونه مرسوله پستی بارکد دار باید در قالب پست پیشتاز یا سفارشی ارسال شود. تغییر قوانین این چنینی و تصمیمات خلق الساعه مسئولان باعث شد فقط در یک قلم، هزینه ارسال ماهنامه از طریق پست پیشتاز به بیش از پنج میلیون تومان در ماه برسد. از آنجا که این مسئله باعث افزایش قابل توجه هزینه اشتراک شخصی ماهنامه می شد، تصمیم بر آن شد که از آبانماه سال جاری، نسل مانا در قالب پست سکوگرام ارسال شود که این شیوه ارسال هم به جهت عدم صدور کد رهگیری، چالش های خاص خود را دارد. درحالی که شرکت پست جمهوری اسلامی به سادگی می تواند با یک بخشنامه داخلی، نسل مانا را به سبب ماهیتی که دارد، مستثنی کند و برای پست سکوگرام که طبق قانون برای نابینایان رایگان است، بارکد صادر کند. سازمان بهزیستی نیز که بودجه هایی در زمینه امور فرهنگی دارد، تاکنون نه تنها هیچ حمایتی از نسل مانا به عمل نیاورده است؛ بلکه معاونت توانبخشی پیشین سازمان در واکنش به انتشار نسخه بریل این نشریه گفته بود خط بریل دیگر در دنیا منسوخ شده و ضرورتی برای انتشار یک نشریه به خط بریل در ایران نیست. ذکر این نکته ضروری است که نسل مانا، با تمام مشکلات و موانعی که به رسم درد دل روایت شد، قدردان کسانی است که به این مجموعه اعتماد کردند و اشتراک شخصی را تهیه کرده اند. ما خود را نسبت به تولید و ارسال منظم ماهنامه قویاً متعهد می دانیم.
نگاهی به سرویس های جدید نسل مانا در سال پیش رو
در طول دو سال گذشته، افراد زیادی در این تحریریه برای ما و شما قلم زده اند که حضور تک تک آنها برای ما مایه مباهات است. صفحه آشنای به قلم شما، همچنان در سال دوم نسل مانا نیز در اختیار تمامی نابینایانی است که قصد دارند دلنوشته ها و اشعار خود را منتشر کنند. ستون یادداشت مهمان هم به کسانی اختصاص می یابد که در نظر دارند با نگاه تخصصی، مسائل مبتلابه جامعه نابینایان را نقد و واکاوی کنند. از سال دوم و از این ماه، در ستون اقدامات انجمن نابینایان ایران، آمادگی بازتاب فعالیت ها و ارائه گزارش عملکرد سایر انجمن های نابینایی در کشور وجود دارد. ستون اطلاع رسانی نیز به تبلیغات و فراخوان های جامعه نابینایان اختصاص دارد.
در میان سرویس های ماهنامه نیز شاهد تغییراتی هستیم و تغییرات دیگری هم در راه خواهد بود. ستون کتاب های صوتی که به قلم رقیه شفیعی منتشر می شود، چند ماهی است که دچار تغییراتی شده و در سال دوم نسل مانا نیز با عنوان نواک به صورت متنی و به همراه پادکست منتشر می شود. رویکرد این ستون بررسی حوزه های مختلف مطالعاتی با نگاهی عمومی و مبتنی بر کتاب های در دسترس نابینایان است که علاقه مندان حوزه کتاب و کتابخوانی می توانند از آن بهره مند شوند. بخش طنز با شمایلی تازه منتشر خواهد شد و از این پس در ستون خاطرات آقای موشکاف، شاهد پرداختن به آسیب ها و مشکلات جامعۀ نابینایان در قالب خاطره نویسی خواهیم بود. در سرویس «بگو چیست کار» که هدف آن پرداختن به مشاغل ویژه نابینایان بود، شاهد تغییرات گسترده ای خواهیم بود. ابتدا به سراغ کارفرمایانی که افراد نابینا را استخدام کرده اند می رویم تا از زاویه دید آنها مسائل مربوط به اشتغال نابینایان را مورد بررسی قرار دهیم و در سال آینده با رویکردی جدید به اشتغال نابینایان خواهیم پرداخت. در سال دوم، دو عضو جدید به تحریریه نسل مانا اضافه شده اند: سرکار خانم رؤیا بابایی، خبرنگار نام آشنای حوزه معلولان، در ستون یادداشت با موضوعیت مسائل فرهنگی و اجتماعی فعالیت خواهد کرد و حسین عبد الملکی، از پژوهشگران نابینا، سلسله یادداشت هایی را با محوریت نیاز های اطلاعاتی نابینایان منتشر می کند. مسعود طاهریان که تاکنون ستون محک تجربه را در اختیار داشت، این بار با پادکست زندگی با چشمان بسته، با نسل مانا همکاری می کند. انتشار این پادکست و نسخه متنی آن با مشارکت مؤسسه بیماران چشمی آرپی مهیا شده و مخاطب آن نابینایانی اند که به تازگی دچار آسیب بینایی شده اند یا به هر دلیل از تبعات آسیب بینایی رنج می برند. سایر سرویس های ماهنامه نیز به روال سابق و با ایجاد تغییراتی در محتوا ادامه خواهد یافت.
کوتاه سخن آنکه نسل مانا به راهی که در پیش گرفته، باور قلبی دارد و با قدرت به مسیر خود ادامه خواهد داد. صمیمانه امیدواریم موانع بعضاً مأیوس کننده فعلی از سر راه برداشته شوند تا تحریریه نسل مانا بدون دغدغه به کار خود ادامه دهد.