نویسنده: رقیه شفیعی
منبع: یازدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
همراه شما میزبان محمدصادق افشاری داستان نویس و فارغ التحصیل ادبیات نمایشی می شویم تا از خوانده ها و کتاب های مورد علاقه اش بدانیم و راجع به داستان کوتاه و بلند در ادبیات معاصر ایران برای مان صحبت کند. پیش از آن بر این نکته هم تأکید می کنیم که هر کتابی که موضوع گفت وگوی ما با افشاری بوده، در قالب فایل صوتی در اختیار علاقه مندان است و اهالی مطالعه می توانند برای دریافت کتب نام برده در گفت و گوی صوتی و به طور کلی منابع مطالعاتی مورد نیازشان با بخش های نابینایان در مراکز نهاد کتابخانه های عمومی در شهر محل سکونتشان تماس بگیرند. چنانچه شنونده گفت وگوی صوتی باشید، فهرستی از جدید ترین کتاب های ضبط شده را هم دریافت خواهید کرد.
افشاری شروع داستان نویسی و خواندن را داستان زندگی آدم ها می داند و از قول مهسا محب علی، داستان نویس معاصر، می گوید: ما چیز هایی را که نمی دانیم می نویسیم و برای خواندن هم همین امر صدق می کند. او داستان را تجربه زیسته جماعتی می داند که با کم ترین هزینه ممکن در اختیار کسانی قرار می گیرد که به سراغ آن می روند. وی از کارکرد داستان در زندگی می گوید و جایگاه داستان را در زندگی خودش تشریح می کند.
محمدصادق افشاری رمان ها و داستان هایی را که زرد می نامند عامیانه توصیف می کند و برای آنها نیز ارزشی به اندازه شروع مطالعه قائل است. وی می گوید که خودش نیز در دهه اول زندگی اش و حتی دوران نوجوانی با این کتاب ها مأنوس بوده است. رمان عامیانه خواندن را به جهت روایت داستانی آن می پسندد و کتاب های عامیانه را چون برای مخاطبان شان از چیز هایی می گویند که زندگی آنها نیست، جذاب می داند؛ اما معتقد است که در جایی این عامیانه خواندن تکرار مکررات می شود و برای مخاطبش حرف جدیدی ندارد؛ لذا خواستار چیز دیگر از کتاب است.
دوران تحصیلی و زندگی خودش و کتاب هایی که خوانده را بیان می کند و از سال 1394 می گوید که چگونه پنجره های جدیدی در جهان به روی او باز شده است.
افشاری در ادامه صحبت هایش راجع به ارزش کتاب ها می گوید و توضیح می دهد چرا رمان «گندم» مؤدب پور در بردارنده آن ارزشی که رمان «زمستان 62» فصیح دارد نیست. نیز موضوع عشق را در کتاب غزاله علیزاده و نویسنده ای دیگر مورد بحث قرار می دهد. موضوع کتاب «از میان شیشه از میان مه» علی خدایی را تشریح می کند و تشخیص شکل جدید جهان، نشان دادن چیز های جدید تر، موقعیت های پیچیده تر را عواملی می داند که در تعیین خوب یا بد بودن کتاب تأثیر دارند.
آغاز داستان نویسی به شیوه مدرن از بحث هایی است که افشاری درباره آن توضیح می دهد.
محمدصادق افشاری توضیح می دهد که ادبیات داستانی معاصر ایران از کجا شروع شده، چه کسانی داستان نوشته اند و به کجا رسیده اند. شروع را در سال 1300 شمسی به بعد می داند؛ زمانی که افرادی می آیند و ابتدا سفرنامه می نویسند و تاریخ و سیاحت نامه جزء اولین نوشته های شان است. سپس به نوشتن رمان اجتماعی مبادرت می کنند؛ مانند مرتضی مشفق کاشانی که رمان اجتماعی «تهران مخوف» را می نویسد. پس از او کسانی مثل جمال زاده با «یکی بود یکی نبود» و نویسندگانی چون مسعود و حجازی و دیگران نوشتن را آغاز کرده اند تا سیر تاریخی به صادق هدایت می رسد. هدایت، علوی، چوبک و گلستان، چهار نویسنده ای هستند که به عنوان شروع داستان نویسی معرفی می شوند. بعد از این نویسندگان چهارگانه، سیر داستان نویسی با نویسندگانی چون هوشنگ گلشیری، غلام حسین ساعدی، بهرام صادقی، غزاله علیزاده، گلی ترقی، بهمن شعله ور، هرمز شهدادی، بهمن فرسی نویسندگان دهه پنجاه، شصت، هفتاد، هشتاد و… در دوره های مختلف ادامه می یابد.
افشاری برای آن دسته از کسانی هم که می خواهند سراغ داستان نویسی معاصر ایران بروند نیز کتاب هایی معرفی می کند که می تواند به آنها در این زمینه کمک شایانی نماید.
مهمان نواک توضیح می دهد که چرا صادق هدایت، چوبک، علوی و گلستان سرآغاز داستان نویسی به مثابه داستان برای داستان محسوب می شوند.
افشاری در پاسخ این سؤال که نویسنده مورد علاقه اش در داستان کیست، می گوید: در هر زمان این موضوع می تواند تغییر کند. وی ادامه می دهد به همان اندازه که بهمن فرسی را برای «شب یک و شب دو» دوست دارد، به سارا سالار برای «احتمالاً گم شده ام» نیز علاقه مند است. همان موقع هم می تواند دوست دار مهشید امیرشاهی برای «آخر تعزیه» باشد و عاشق مهدی ربیع برای «برو ولگردی کن رفیق و آن گوشه دنج سمت چپ». در ادامه نویسندگان معاصر و داستان های مهم آنان توسط محمدصادق افشاری معرفی می شوند. همچنین راجع به دسترس پذیری کتب معرفی شده برای نابینایان نیز توضیحاتی ارائه می دهد. در پایان افشاری تأکید دارد که از داستان خواندن سیر نشوید و همچنان بخوانید تا بیشتر به دست بیاورید و نویسندگان نیز داستان های بهتری بنویسند.