نویسنده: امید هاشمی
منبع: چهاردهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در این شماره از پیشخوان سفری مفصل به ژاپن خواهیم داشت، از یک ساعت گویا رونمایی خواهیم کرد که آن را «رولِکسِ ساعت گویا ها» می خوانند و بعد به سراغ فناوری تازه ای خواهیم رفت که ژاپنی ها برای تسهیل مسیریابی نابینایان ابداع کرده اند. در پایان هم به سراغ یک جهانگرد نابینا خواهیم رفت و از سفرش به ناف دنیا خواهیم گفت. همچنین اگر شنونده نسخه صوتی پیشخوان باشید، راجع به یکی از پر بحث ترین کلید واژه های دنیای آیتی یعنی پدیده جَت جی پی تی، اطلاعات دست اولی را دریافت خواهید کرد.
رولِکسِ ساعت گویا ها در دستان ولاگر نابینا
قدیم تر ها نگاه تولیدکنندگان تجهیزات ویژه افراد با آسیب بینایی به محصولاتی که تولید می کردند، این بود که چون مشتری هایشان نابینا هستند، پس قاعدتاً با جنبه های زیبایی شناسانه محصولات هم کاری ندارند و برایشان بیشتر کارایی مهم است تا زیبایی. محصولاتی که تولید می شد در بیشتر موارد فاقد هرگونه زیبایی بصری بود و همین که کار نابینایان را راه می انداخت کافی به حساب می آمد. حالا اما ماجرا متفاوت شده و نابینایان هم مثل سایر مشتریان، علاوه بر کار آمدی، هنگام خرید تجهیزات مورد نیازشان، زیبایی را هم در نظر می گیرند. برای نمونه، دهه شصتی ها حتماً ساعت های گویایی را به یاد می آورند که یک بند پلاستیکی داشت و یک توری به نشانه بلندگو بر روی آن نصب شده بود؛ ساعت هایی که نه تنها زیبا نبودند؛ بلکه توجه هر مخاطبی را هم جلب می کردند که این بلندگو چیست که بر روی مچ فرد نابینا خودنمایی می کند. حالا اما قصه عوض شده و هم مشتری ها و هم تولید کننده ها، هردو همزمان به دنبال زیبایی و کارایی رفته اند. نمونه اش هم ساعتی است که سَم سیوی ولاگر نابینا در کانالش در یوتوب معرفی کرده است.
نام ساعتی که سم معرفی کرده، «وُیس گراس» است. یک شرکت ژاپنی این ساعت را از بهترین و با کیفیت ترین مواد تولید کرده است. سم در ویدئوی معرفی اینطور عنوان می کند که صفحه ساعت به دو شکل سفید با نوشته های تیره و تیره با نوشته های سفید طراحی شده تا کم بینا ها هم بتوانند بسته به نیازشان یکی را انتخاب کنند. همچنین کاربران می توانند بسته به سلیقه، این ساعت ۴۵ میلیمتری را با بند چرمی یا فلزی خریداری کنند. جنس بدنه ساعت، ترکیبی است از استیل و شیشه. کاربران باید این نکته را هم در نظر بگیرند که جانمایی اقلامی همچون باتری و تجهیزات صوتی درون بدنه ساعت باعث شده این ساعت نسبت به ساعت های مچی معمولی، ضخیم تر باشد. اندازه ۴۵ میلیمتری صفحه هم آن را به یک ساعت نسبتاً بزرگ تبدیل کرده است. اعداد به شکلی درشت و کاملاً قابل خواندن بر روی صفحه طراحی شده اند که کار را برای کاربران کم بینا بسیار آسان می کند.
ژاپنی ها در طراحی وُیس گراس، از قابلیت جی پی اس هم بهره برده اند و این بدان معناست که ساعت از طریق ماهواره های جی پی اس زمان و تقویم را به روز می کند و کاربران دیگر حتی نیازی به تنظیم ساعت نخواهند داشت. البته این به معنای آن نیست که کاربران دیگر امکان تنظیم دستی را ندارند. برای اعلام صوتی زمان، سه سطح بلندی صدا در نظر گرفته شده که کاربران می توانند بسته به سر و صدای محیطی که در آن قرار دارند، یکی را انتخاب کنند. دکمه دیگری هم برای دریافت تاریخ روز تعبیه شده است.
یکی دیگر از کاربرد های جالبی که در این ساعت گنجانده شده، امکان تشخیص وجود نور در محیط است که به درد آن دسته از کاربران نابینایی می خورد که قادر به تشخیص نور نیستند. به محض فشردن دکمه ای که برای این کار در نظر گرفته شده، ساعت با پخش بوق، وجود نور را به کاربر اطلاع می دهد. سه بوق، نشان دهنده وجود نور زیاد در محیط است؛ دو بوق، نشان از نور کمتر دارد و یک بوق هم به کاربر خبر می دهد که محیط کاملاً تاریک است. تک تک دکمه های ساعت چنانچه فشرده و نگه داشته شوند هم کارایی متفاوتی خواهند داشت. مثلاً با نگه داشتن دکمه اعلام زمان، اطلاعات مربوط به ماهواره جی پی اس به روز می شود و چنانچه دکمه تقویم را نگه داریم، سیستم صوتی ساعت به کل غیر فعال می شود و کاربران کم بینا می توانند فقط از صفحه ساعت استفاده کنند. همچنین فشار طولانی دکمه اعلام وجود نور که در بالا توضیح دادیم، ما را به بخش تنظیمات ساعت هدایت خواهد کرد؛ جایی که می توانیم میزان صدا و ۱۲ یا ۲۴ ساعته بودن اعلام و مواردی از این دست را تغییر دهیم. آنچه گفته شد، تمامی امکانات و ویژگی های این ساعت را دربر نمی گیرد؛ بسیاری نکات دیگر هم وجود دارد که آن را به یک ساعت بی نظیر در میان ساعت های گویا تبدیل می کند. اگر به موضوع ساعت های گویا علاقه دارید، نسخه صوتی پیشخوان را دنبال کنید تا با سایر نکات و ویژگی های ساعت وُیس گراس آشنا شوید و صدای این ساعت ۱۸۰ دلاری را هم بشنوید.
خلاقیت از نوع ژاپنی برای کمک به مسیریابی نابینایان
حالا که به بهانه ساعت گویا گذرمان به سرزمین آفتاب تابان افتاده، سری هم به وبسایت خبری «هوندا گلوبال» می زنیم تا از یکی از جالب ترین پروژه هایی برایتان بنویسیم که ایده اش فقط ممکن است در ذهن خلاق یک ژاپنی جرقه بزند: طراحی یک گجت پوشیدنی برای تسهیل مسیریابی نابینایان.
همه جوره اش را شنیده بودیم الا اینکه گجت مسیریابی نابینایان درون کفش کاربران جانمایی شود؛ طرحی که اگر به نتیجه برسد، تو گویی یکی از رؤیاهای انیمه های ژاپنی محقق شده است. ابزاری که از آن صحبت می کنیم، «اَشیرِیز» نام دارد. این گجت شامل یک اپلیکیشن است که بر روی گوشی کاربر نابینا نصب می شود و یک ابزار لرزشی سه بعدی که درون کفش او جا می گیرد. کاربران می توانند مبدأ و مقصدشان را در اپلیکیشن نصب شده بر روی گوشی مشخص کنند و بزنند به دل خیابان. ابزاری که در کفش کاربر قرار دارد قادر است با استفاده از ایجاد لرزش در قسمت های جلو و کناره های چپ و راست پای فرد، مسیر حرکت را به او اطلاع بدهد. زمانی که فرد قرار است مستقیم حرکت کند، ویبره در قسمت جلوی پا حس می شود و در هنگامی که لازم است کاربر به چپ یا راست بپیچد، لرزش گجت این موضوع را به او اطلاع می دهد. همچنین قرار داشتن گجت درون کفش، این مزیت را هم به این سامانه می دهد که پیغام هایش را بر مبنای سرعت حرکت فرد تنظیم کند. دیگر برتری این روش نسبت به روش های قبلی آن است که در این روش، دست کاربر آزاد است و می تواند به راحتی از عصای سفید استفاده کند. به علاوه چون پیام ها به شکل غیرصوتی ارائه می شوند، شنوایی کاربر هم درگیر نخواهد بود و می تواند بی هیچ مزاحمتی صدای محیط را بشنود.
طراحان این ابزار وعده داده اند که می توانند آن را به گونه ای بسازند که مزایای ارگونومیک آن هم لحاظ شود و پای فرد نابینا دچار آزار نشود. همچنین آنها امیدوارند بتوانند این سامانه مسیریابی را تا پایان سال مالی شرکتشان یعنی آخرین روز از ماه مارس سال جاری، روانه بازار کنند. تعداد افراد با آسیب بینایی شامل نابینایان و کم بینایان در ژاپن در حال حاضر به حدود ۱.۶۴ میلیون بالغ می شود و پیشبینی می شود این تعداد تا سال ۲۰۳۰ به دو میلیون برسد. طراحی چنین ابزاری می تواند مسیریابی را برای نابینایان در ژاپن و سایر نقاط دنیا به طرز قابل توجهی تسهیل کند.
ماجراجویی های دانشمند نابینا در ناف دنیا
برای دنیا چندین ناف در نظر گرفته اند. هر گروه و قومی سعی کرده اند این عنوان را به نام خودشان سند بزنند؛ از مسجد ایاسوفیه گرفته تا نقطه ای در بیت المقدس. پرو یکی دیگر از نقاطی است که به عنوان ناف زمین شناخته می شود. سفر یک دانشمند نابینا، بهانه ای است تا سری به این کشور بزنیم و با حال و هوایش آشنا شویم.
درباره «مونا مینکارا»، دانشمند نابینای آمریکایی-لبنانی پیشتر هم در پیشخوان نوشته بودیم. آن بار اما بهانۀ ما برای نوشتن از او فعالیت های علمی اش بود. مینکارا علاقه عجیبی به سفر کردن دارد. این خانم دکتر که در دانشگاه شیمی تدریس می کند، یک کانال هم در یوتیوب دارد که فیلم سفر هایش را در آن بارگذاری می کند؛ فیلم هایی که به شکلی کاملاً حرفه ای تدوین شده اند و از توضیح صوتی هم برخوردارند. مونا در فصل دوم سفر هایش کشور پرو و شهر لیما را برگزیده است. او در یک ویدئوی ۱۸ دقیقه ای برای ما شرح می دهد که چطور به تنهایی توانسته راهش را در فرودگاه جان اف کندی پیدا کند و خود را به هواپیما و سپس به لیما برساند؛ آنجا راننده اش را پیدا کند و در هتلی که رزرو کرده مستقر شود. از گرفتاری هایش برای مخاطبان می گوید و از اینکه چطور توانسته در این سفر با اختلال ترس از ارتفاع که سال ها درگیرش بوده مقابله کند. مونا هدفش از راه اندازی کانال «هواپیما ها، قطار ها و عصا ها» را تهییج نابینایان به کسب استقلال و همچنین جلب توجه متولیان بینا نسبت به موضوع دسترسی پذیری و مناسب سازی عنوان می کند. در نسخه صوتی پیشخوان با مونا و ماجرا های سفرش به پرو همراه خواهیم شد.