نویسنده: میثم امینی
منبع: سیزدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
نواختن آلات موسیقی مختلف از دیرباز یک سرگرمی و شغل محبوب بین نابینایان بوده است؛ اما در گذشته، خصوصاً در ایران، منابع دسترس پذیر لازم برای یادگیری نوازندگی و مواردی مثل نت های موسیقی برای نوازندگان نابینا قابل دسترس نبود.
خوشبختانه امروزه با گسترش فن آوری، امکانات نسبتاً دسترس پذیری برای نابینایان و کم بینایان علاقه مند به موسیقی فراهم شده است. برنامه های تلفن همراه و رایانه برای کوک کردن سازهای زهی، استفاده از مِترُونُوم، خواندن نت های موسیقی با صفحه خوان ها، تبدیل نت های موسیقی به بریل، میکس و ویرایش موسیقی و… از جمله این امکاناتند که می توانند به افراد نابینا و کم بینا در یادگیری موسیقی و اشتغال در این زمینه کمک کنند.
یکی از امکانات مفیدی که در حال حاضر در اختیار افراد نابینا و کم بینا قرار دارد و می تواند در یادگیری سازهای گیتار، بانجُو، ماندُولین و یوکُلِلِی بسیار مفید باشد، وبسایت آکوردها و گام های موسیقی دسترس پذیر است که زیرمجموعه وبسایت گیتار استاندارد است و به افراد نابینا و کم بینا اجازه می دهد توصیف نحوۀ نواختن انواع آکوردها و گام ها را بخوانند و نمونه نواخته شده این آکوردها و گام ها را بشنوند.
این وبسایت به زبان انگلیسی ارائه شده است؛ اما در بالای وبسایت گزینه ای برای انتخاب زبان وجود دارد که با فعال کردن آن در پایین صفحه، لیست زبان ها نمایش داده می شود و می توانید یکی از آنها را انتخاب کنید تا سایت به آن زبان نمایش داده شود. البته ترجمه توسط یک مترجم آنلاین انجام می شود و کیفیت ترجمه فارسی بسیار پایین است.
برای استفاده از این وبسایت، حتی اگر به فارسی ترجمه شده باشد، باید نام انگلیسی نت های موسیقی را بدانید؛ زیرا در سراسر این سایت نت ها با نام انگلیسی شان نمایش داده شده اند.
علاوه بر دسترس پذیری کامل برای صفحه خوان ها، این وبسایت امکان تغییر رنگ و اندازه فونت را هم برای کاربران کم بینای خود فراهم کرده است.
در صفحه اصلی این وبسایت می توانید بخش های مختلف را انتخاب کنید. در این صفحه دو بخش برای یادگیری گام ها و آکوردهای گیتار و یک بخش برای آموزش آکوردهای بانجو ارائه شده است.
همچنین در یک قسمت دیگر از این وبسایت می توانید نحوۀ نواختن آکوردهای ماندولین را یاد بگیرید. ماندولین یک آلت موسیقی زهی با اصالت ایتالیایی است که کمی کوچک تر از گیتار است و هشت سیم دارد که به صورت دو به دو باهم جفت شده و چهار جفت سیم را تشکیل داده اند.
نهایتاً یک بخش دیگر نیز وجود دارد که با استفاده از آن می توانید آکوردهای ساز یوکللی را بیاموزید. یوکللی یک ساز زهی کوچک است که جزو خانواده گیتار محسوب می شود. این ساز که از گیتار کوچک تر است و چهار سیم دارد، در سده نوزدهم میلادی در هاوایی ابداع شده است.
در بخش یادگیری آکوردهای هر ساز، دو جعبه کشویی در اختیار کاربر قرار گرفته است که در آنها می توانید نت و مُد مورد نظر خود را انتخاب کنید. سپس با فعال کردن دکمه ارسال اطلاعات در یک صفحه جدید توصیف، نحوۀ نواختن آکورد مورد نظر را می بینید و می توانید صدای آن را نیز بشنوید.
در صفحه بازشده، تعداد روش هایی که می توانید برای نواختن آکورد انتخابی از آنها استفاده کنید مشخص شده است. مثلاً باز، فِرِت سوم، فرت پنجم و… . همۀ این روش ها که براساس دشواری از آسان ترین به دشوارترین مرتب شده اند، به صورت عنوان بندی شده برای مطالعه ارائه شده اند. در بالای صفحه هم فهرستی از پیوندها وجود دارد که با استفاده از آن می توانید سریع به روش مورد نظر خود بروید. زیر توضیحات نیز پیوندی برای پخش آن آکورد وجود دارد.
فقط برای ساز گیتار، یک بخش هم جهت یادگیری گام های متعددی مثل ماژور، مینور، پِنتاتُونیک ماژور، پنتاتونیک مینور و ایرانی وجود دارد. این بخش هم شبیه بخش های مربوط به یادگیری آکوردها است. در صفحه دو جعبه کشویی وجود دارد که در آنها باید نتی که گام با آن شروع می شود و نوع گام را انتخاب کنید و سپس دکمه ارسال اطلاعات را بزنید.
در صفحه بازشده، انواع روش های نواختن گامی که انتخاب کرده اید، نمایش داده می شود و در این صفحه هم امکان گوش کردن گام ها را دارید.
شما می توانید بعد از یادگیری اصول پایۀ کار با ساز مورد نظر خود مانند نحوۀ نگه داشتن، بخش های مختلف ساز، چگونگی ضربه زدن روی سیم ها، کوک ساز و…، با استفاده از مطالب آموزشی این وبسایت نحوۀ نواختن آلت موسیقی مورد نظر خود را به صورت خودآموز یاد بگیرید. اگر به صورت خودآموز نواختن را یاد نمی گیرید و در کلاس شرکت می کنید هم این وبسایت می تواند یک منبع کمک آموزشی ارزشمند باشد.
همچنین اگر ساز گیتار را برای یادگیری انتخاب کرده اید و یکی از کاربران سیستم عامل اندروید هستید، می توانید برای کوک گیتار خود برنامه رایگان گیتارتیونا را از فروشگاه پِلِی روی دستگاه اندرویدی خود نصب کنید و از امکان کوک گیتار این برنامه استفاده کنید.
برنامه گیتارتیونا محیطی غیرقابل دسترس دارد؛ اما بعد از اینکه یک فرد بینا تنظیمات اولیه را یک بار انجام داد، از این به بعد کافی است فقط برنامه را باز کنید و یکی یکی گوشی های هر سیم را کم کم بچرخانید و روی سیم ضربه بزنید تا وقتی که برنامه با پخش یک صدا کوک بودن سیم را به شما اطلاع دهد.
نهایتاً با نصب برنامه رایگان مترونوم بیتس از فروشگاه پلی می توانید از تلفن همراه یا تبلت اندرویدی خود به عنوان یک مترونوم نسبتاً دسترس پذیر و با انعطاف پذیری بالا استفاده کنید و با به کارگیری آن از منظم بودن نت ها در هنگام نواختن اطمینان حاصل کنید. کافی است در صفحه اصلی برنامه، تنظیمات مثل تِمپُو یا تعداد ضرب بر دقیقه و انتخاب میزان مورد نظر را انجام دهید و دکمه شروع مترونوم را فعال کنید. این برنامه امکانات متنوع دیگری از جمله تعیین زمان غیرفعال شدن خودکار مترونوم و تعیین تمپو با ضربه زدن ریتم مورد نظر روی صفحه دستگاه را هم در اختیار شما قرار می دهد.
در سیستم عامل ویندوز هم برنامه محبوب و دسترس پذیر ریپِر علاوه بر ارائه امکانات متعدد برای ضبط و ویرایش موسیقی و صدا، کار با آلات موسیقی فیزیکی و مجازی میدی، اعمال جلوه های مختلف روی صدا و…، یک مترونوم هم دارد که می توانید از آن هم در هنگام نواختن استفاده کنید و هم در مواقعی که مشغول ضبط موسیقی هستید.