نویسنده: محمد نوری: مدیرعامل دفتر فرهنگ معلولین
آب مروارید: نوعی بیماری چشمی و یکی از عوامل نابینایی.
در این بیماری عدسی چشم یا پوشش آن کدر می شود. گاه به آن آب سفید (ماء ابیض) هم گفته اند و موجب کاهش بینایی می گردد و شایع ترین علت در کاهش بینایی است. بر اساس آمارهای موجود، سالانه، 25 میلیون نفر در جهان به علت آب مروارید کور می شوند. این بیماری هر دو چشم را مبتلا می سازد ولی یک چشم بیشتر و شدیدتر آسیب می بیند.
با افزایش سن احتمال این بیماری هم بالا می رود. آب مروارید می تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. آب مروارید مادرزادی ناشی از عفونت های حین حاملگی مثل سرخجه، برخی بیماری های مادر مثل دیابت یا مصرف دارو در دوران بارداری است. علل اکتسابی آب مروارید شامل ضربه به چشم، صدمات چشمی با مواد شیمیائی، قرار گرفتن طولانی مدت با اشعه مادون قرمز و ماوراء بنفش، مصرف دراز مدت برخی از داروها مثل کورتون ها، برخی بیماری های سیستمیک مثل دیابت و برخی از بیماری های خود چشم مثل آب سیاه یا گلوکوم می باشد. شایع ترین علت اکتسابی آب مروارید مربوط به افزایش سن است.
درمان دارویی مؤثری برای آب مروارید وجود ندارد و تنها درمان آن، عمل جراحی و برداشتن عدسی کدر شده و جایگزینی عدسی مصنوعی است.
آب چشم: از بیماری های چشم و عامل نابینایی.
این بیماری در بین مردم با اصطلاح «آب آورده» یا «چشمش آب آورده» یا «آب آوردن چشم» بیان می شود. رطوبتی که بین عنبیه و پرده قرنیه جمع می شود و از منفذ پشت قرنیه وارد آن شده و منجمد می شود و حجابی میان جلیدیه و اتصال به نور خارج ایجاد می کند، بیماری آب چشم را تشکیل می دهد.
به تدریج بینایی را تا حد کوری کاهش می دهد. گفته اند جالینوس این بیماری را معلول غلظت رطوبت ملتحمه یا سپیده چشم می دانست. هرگاه آب استوار و رسیده باشد، تشخیص آن ساده است؛ ولی در آغاز بیماری به دشواری می توان آن را تشخیص داد. مهم ترین نشانه های این بیماری چنین است: در اطراف حدقه بیمار آب جمع می شود، بیمار جلوی چشم چیزی شبیه حشره یا ابر یا مو یا شعاع ستارگان و برق می بیند. وقتی آب رسیده باشد، رنگ حدقه تغییر می یابد و بینایی از میان می رود. آب چشم هم به رنگهای مختلف است و آن را تا 11 رنگ شمرده اند. درباره سبب بروز این بیماری گفته اند: آب چشم بر اثر قی شدید، ضرب و صدمه به سر و چشم، سرمای شدید، برودت مزاج، و کحل چشم که دارای رطوبت زیاد باشد، و گاه بر اثر ضعف روح باصر یا ضعف حرارت غریزی ایجاد می شود.
برای مداوای آب چشم در پزشکی قدیم، داروهایی تجربه کرده بودند که در کتاب های طبی قدیم به تفصیل آمده است.
اگر آب چشم استوار و رسیده باشد، چاره ای جز جراحی نیست. روش جراحی از قدیم متداول بوده و در منابع پزشکی مفصلاً روش جراحی گزارش شده است.
آب چشم گاه به گریه و اشک هم گفته می شود؛ نیز در ضرب المثل هایی چون «چشم آب نمی خورد» هم آمده است. این موارد ربطی به آب چشم به عنوان نوعی بیماری چشم ندارد.
مآخذ
الاعاقة البصریة، فؤاد عید الجوالده، عمان، دارالثقافة، 2012 م، ص 35؛ الاغراض الطبیبة، اسماعیل جرجانی، تهران، 1345؛ تحفه، محمدحکیم مؤمن، تهران، 1360؛ تذکرة الکحالین، علی بن عیسی، به کوشش محی الدین قادری شرفی، حیدرآباد دکن، 1383 ق/1962 م؛ دانشنامه دانش گستر، کامران فانی و دیگران، تهران، 1389، ج 1، ص 41؛ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1390، ج 19؛ کاتاراکت: آب مروارید، سید حسن هاشمی، تهران، مرکز چشم پزشکی نور و بشری، 1385؛ لغت نامه فارسی، مؤسسه لغت نامه دهخدا، تهران، 1363، ج 1، ص 163؛ «مروری بر آب مروارید در کتاب های قانون فی الطب ابن سینا و نورالعیون جرجانی»، مجیدرضا شیخ رضایی و دیگران، مجله دانشگاه علوم پزشکی، مازندران، 1396، ش 127، ص 223 ـ 231.
منبع: ماهنامه ی مانا.