نویسنده: میثم امینی
منبع: بیست و ششمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
چهارم ژانویه، روز جهانی بریل، بود که از آن مدت زیادی نمی گذرد؛ بنابراین تصمیم گرفتیم در این شماره از نسل مانا در ستون فناوری کمی در مورد بریل بگوییم و با یک دستگاه رایگان و منبع باز آموزش بریل آشنا شویم.
دانستن بریل، به خصوص برای افراد نابینا و کم بینا که برای درک اطلاعات و ارتباط با دیگران به آن متکی اند، مهارت ارزشمندی است. صفحه کلیدها و نمایشگرهای بریل، دو نوع دستگاه دیجیتالی اصلی اند که افراد برای خواندن و نوشتن بریل از آنها استفاده می کنند.
دانستن بریل مزایای بسیاری دارد که در ادامه به بعضی از این مزایا اشاره می کنیم:
*یادگیری بریل به افراد نابینا و کم بینا اجازه می دهد چگونگی قالب بندی متن در یک صفحه را درک کنند. برخلاف گوش دادن به صفحه خوان، در سندهای بریل کاربران یاد می گیرند که متن در کجای صفحه های مختلف قرار دارد. این موضوع می تواند به تساوی بیشتر با افراد بینا منتهی شود، زیرا افراد دارای آسیب بینایی می توانند متن را در صفحه هایی مثل افراد بینا تجربه کنند. این تساوی بیشتر می تواند عزت نفس افراد دارای آسیب بینایی را افزایش دهد، زیرا آنها می توانند مثل بیشتر افراد دیگر با متن نوشته شده کار کنند و البته که صفحه کلید بریل اغلب برای ایجاد اسناد بریل استفاده می شود.
*بریل برای یادگیری محتواهایی که تا حد زیادی به دید بستگی دارند، مثل محتواهای ریاضی و علمی مفید است. در این زمینه های تحصیلی غالباً از نمادها برای نمایش مفاهیم و…استفاده می شود. نابینایان و کم بینایانی که بریل را یاد گرفته اند می توانند از آن برای یادگیری مطالبی که در این زمینه ها آموزش داده می شود استفاده کنند، درنتیجه بریل اغلب برای اینکه افراد دارای آسیب بینایی ریاضیات و سایر مطالب وابسته به دید را درک کنند ضروری است. ستون ها، جدول ها و نمودارها را هم می توان برای استفاده به خط بریل مناسب سازی کرد.
*علاوه بر ارائۀ دسترسی بیشتر به متن نوشته شده، دانستن بریل به نابینایان و کم بینایان استقلال بیشتری می دهد؛ برای مثال مکان های عمومی مثل فرودگاه ها و آسانسورها معمولاً نشانه های بریل را دارند؛ درنتیجه کسانی که بریل می دانند به جای اینکه شاید مجبور باشند برای راهنمایی به دیگران متکی باشند، می توانند خود از اینکه این نشانه های بریل مربوط به چه چیزی اند اطلاع پیدا کنند. همچنین داروها و تعداد رو به افزایشی از محصولات غذایی هم معمولاً برچسب بریل دارند. این به نابینایان و کم بینایان بریل خوان اجازه می دهد سریع محصولات را شناسایی کنند.
*صفحه کلیدهای فیزیکی بریل که از بلوتوث پشتیبانی می کنند، معمولاً بازخورد لمسی مناسبی را ارائه می دهند. بازخورد لمسی در درجۀ اول برای افراد نابینا و کم بینا مناسب است. استفاده از حواس، شامل ویبره و بازخورد لمسی به کاربران کمک می کند کلیدها را پیدا کنند و به آنها اجازه می دهد بدانند که کلیدهای خاصی فشرده شده است. صفحه کلیدهای بریل مجازی هم بازخورد لمسی ارائه می دهند که البته کمتر از این بازخورد در صفحه کلیدهای بریل فیزیکی کارآمد است. بریل چاپ شده شکل دیگری از بازخورد لمسی است که به نابینایان و کم بینایان اجازه می دهد متن نوشته شده را حس کنند.
*دانستن بریل مزایای شغلی نیز دارد. نابینایان و کم بینایانی که می توانند بریل بخوانند و بنویسند، علاوه بر اینکه می توانند از دستگاه هایی مثل یادداشت بردار بریل برای یادداشت برداری از سخنرانی ها و جلسه ها استفاده کنند، نسبت به کسانی که بریل نمی دانند، شانس بیشتری برای پیدا کردن شغل دارند. بر اساس آمار فدراسیون ملی نابینایان ایالات متحدۀ آمریکا حدود ۸5درصد آمریکایی های بزرگ سال که می توانند بریل بخوانند شاغل اند. این موضوع می تواند به این دلیل باشد که مثلاً سریع نوشتن بریل روی یک تکه کاغذ از نوشتن متن روی رایانه کارآمدتر است. کارفرمایان ممکن است در فرایند استخدام برای این نوع مهارت ها ارزش قائل شوند.
با وجود مزایایی که ذکر شد، یادگیری بریل برای بسیاری از افراد دشوار است. همچنین یکی از نقطه ضعف های بریل این است که به عنوان یک سیستم نوشتاری لمسی، ارائۀ متن پویا مثل کاری که صفحه های نمایش دیجیتالی مثل پنل های ال سی دی برای نویسه های دیداری و تصاویر انجام می دهند مشکل است.
برای تغییر یک نویسۀ بریل به نویسه ای دیگر به نوعی سیستم الکترومکانیکی احتیاج است تا نقطه ها را بالا و پایین ببرد. این دقیقاً چیزی است که مخترعی به نام «موکِش سَنخلا» ساخته است. این دستگاه که «بریل بات» نام دارد، روی سطح بالایی خود شش سوراخ دارد و می تواند میله های کوچکی را از این سوراخ ها خارج کند تا هر نویسه بریلی را تشکیل دهد. بریل بات در ترکیب با یک سیستم صوتی که این نویسه ها را اعلام می کند، دستگاهی عالی برای یادگیری بریل است.
مانند برنامه های آموزش زبان محبوب، بریل بات می تواند هنگام تکرار نویسه هایی که قبلاً معرفی شده اند تا کاربر آنها را بهتر بیاموزد، به تدریج نویسه های جدید را معرفی کند و با گذشت زمان پیچیدگی آموزش را افزایش دهد تا وقتی که کاربر به خواندن بریل مسلط شود.
مغز بریل بات یک برد توسعۀ دی اف روبات رومیو ای اس پی۳۲ ـ اس۳ است که نسبت به سایر بردهای توسعه قابلیت های بیشتری دارد. مهم تر اینکه این برد توسعه شامل درایورهای سِروُو برای کنترل شش موتور سروو است که بریل بات از آنها برای بالا و پایین بردن نقطه های بریل استفاده می کند. یک دی اف روبات دی اف پلِیِر مینی نیز پیوسته پرونده های ام پی تری حاوی نام نویسه ها را ذخیره و پخش می کند. کاربران می توانند با یک جفت حسگر لمسی با بریل بات تعامل داشته باشند. همۀ این اجزا در محفظه ای ساده و نسبتاً جمع و جور که چاپ سه بعدی می شود قرار گرفته اند.
بردهای توسعه بردهای الکترونیکی اند که بیشتر برای مقاصد آموزشی و تهیۀ نمونۀ اولیه در زمینه های روباتیک و مهندسی الکترونیک و همچنین برای سرگرمی ارائه شده اند و معمولاً حاوی یک میکروکنترلر یا پردازشگر کوچک و قطعات الکترونیکی دیگری اند که این میکروکنترلر را پشتیبانی می کنند. موتورهای سروو هم قطعاتی الکترونیکی اند که بخش هایی از یک دستگاه را با دقت می چرخانند یا به جلو و عقب حرکت می دهند.
سنخلا برای نشان دادن عملکرد بریل بات برای آن چند ثابت افزار ساده نوشته است، اما این دستگاه توانمندی بسیار بیشتری دارد که اگر با یک برنامۀ درسی جامع جفت شود، می توان این توانمندی را محقق کرد، حتی می توان بعد از اینکه کاربر یادگیری بریل را به پایان رساند، از بریل بات به عنوان یک نمایشگر بریل استفاده کرد و متنی را که روی مانیتور نمایش داده می شود، به خط بریل با بریل بات نمایش داد.
بریل بات پروژه ای رایگان و منبع باز است؛ بنابراین توسعه دهندگان و آموزگاران آزادند که بریل بات را گسترش و بهبود دهند.