نویسنده: امیر سرمدی
منبع: بیست و پنجمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
ماهنامۀ تخصصی نابینایان ایران، مانا، که پس از اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دی ماه سال 1400 با نام «نسل مانا» ادامۀ حیات داد، حالا وارد چهارمین سال فعالیت خود شده است؛ ماهنامه ای که به صاحب امتیازی انجمن نابینایان ایران منتشر شده و در سه قالب صوتی، متنی و بریل به دست علاقه مندان خود می رسد. در این یادداشت، به بهانۀ سومین سالروز تأسیس نسل مانا، به سیاست های کاری این نشریه، تغییرات سرویس ها در یک سال پیشِ رو، نحوۀ تعامل سایر سازمان ها با نسل مانا و حامیان این مجله نگاهی خواهیم انداخت.
نسل مانا، ماهنامۀ فرهنگی، اجتماعی نابینایان
در نخستین شمارۀ مجلۀ مانا، در دی ماه سال 1399، اشاره به آغاز یک راه کردیم؛ شروع اقدامی فرهنگی، آن هم توسط یکی از با سابقه ترین سازمان های مردم نهاد در ایران، یعنی انجمن نابینایان ایران که حالا حدود سی سال از تأسیس و فعالیتش در امور مربوط به آسیب دیدگان بینایی می گذرد. دروغ چرا؟! ابتدای راه باور نداشتیم مسیری که در آن پا گذاشته ایم، همراه با استقلال کامل در تولید محتوا، انتخاب همکاران و سرویس های ماهنامه باشد، اما گذشت این سه سال به تحریریۀ نسل مانا اثبات کرد، انجمن نه تنها دست عوامل خود را برای نوشتن مطالب مختلف کاملاً باز گذاشته است، بلکه گاهی اوقات با مطالبی که با خطوط قرمز انجمن به عنوان یک سازمان مردم نهاد در تضاد است، مقابله نمی کند. اگر نسل مانا در سال های گذشته اندک اقبالی هم در میان اعضای جامعۀ هدف پیدا کرده باشد، یکی از عوامل آن عدم پایبندی به خط و خطوط و محافظه کاری های مرسوم و بی دلیلی است که انجمن های نابینایی در قبال سازمان های دولتی دارند؛ سکوت مطلق در برابر سیاست های ناکارآمد بهزیستی، استثنایی و سایر سازمان هایی که به نوعی حیات و ممات این سمن ها به نوع رابطۀ آنها با این نهاد ها گره خورده است، اما نسل مانا بدون توجه به این محدودیت ها، همواره صریح ترین و بی پرده ترین نقد ها را علیه سازمان های دولتی مرتبط با اعضای جامعۀ هدف خود مطرح کرده است؛ بدون آنکه باکی از برخورد های احتمالی با خود و انجمن داشته باشد.
گاه بیان مواضع نسل مانا آن قدر مستقیم و صریح بوده است که بسیاری اعتقاد دارند نسل مانا مجله ای سیاسی است تا نشریه ای فرهنگی و اجتماعی، اما ماهیت بیش از 80درصد سرویس های نسل مانا نشان می دهد عمده مطالب منتشر شده در این ماهنامه، در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و فناوری نابینایان است. گاه مطالب سه سرویس یادداشت مدیر مسئول، گزارش و ستون خاطرات موشکاف، بنا به ماهیتی که دارند، عملکرد و مدیران سازمان های دولتی مربوط با معلولان را زیر ذره بین می برند، اما چه کنیم که متأسفانه در کشور ما و به ویژه در سال های اخیر، انتقاد از رئیس سازمان بهزیستی یا آموزش و پرورش استثنایی را به مانند نقدی سیاسی به شمار می آورند و منتقدان آن را به زیر سؤال بردن کلیت نظام جمهوری اسلامی متهم می کنند، درحالی که رئیس سازمان بهزیستی به عنوان معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و یکی از مهم ترین مدیران مرتبط با معلولان باید پاسخ گوی عملکرد خود و سازمان متبوعش باشد.
ما در کشوری زندگی می کنیم که بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با مسائل سیاسی در سطح بین الملل گره خورده است و رابطۀ مستقیمی با آن دارد. مگر می توان علل و عوامل بسیاری از مشکلات جاری کشور، تنگنا های اقتصادی، مشکلات تجهیزات توان بخشی، عدم تخصیص بودجه به قانون حمایت از حقوق معلولان و سایر گرفتاری هایی را که این روز ها جامعه معلولان کشور با آن دست به گریبان هستند، در جایی خارج از دنیای سیاست جستجو کرد؟ بنابراین گاهی اوقات پرداختن به مسائل سیاسی امری گریز ناپذیر از نوشته های برخی از ستون های نسل مانا است، اما به طور کلی ماهیت این نشریه، مجله ای فرهنگی و اجتماعی بوده است و در یک سال پیش رو نیز همین سیاست مدنظر تحریریۀ نسل مانا خواهد بود.
تغییرات برخی ستون ها در یک سال آینده
برخی از سرویس های نسل مانا در یک سال آینده دستخوش تغییر خواهند شد، برخی ستون ها با همان رویۀ سابق منتشر می شوند و سه سرویس جدید نیز به نسل مانا اضافه خواهد شد. از این ماه نسل مانا با همکاری مؤسسۀ پیشگیری از نابینایی، مپینا، قصد دارد آخرین اخبار و دستاورد های حوزۀ چشم پزشکی را منتشر کند. این ستون بسته به شرایط، به صورت دوماهانه یا فصل نامه منتشر خواهد شد، البته در صورت استقبال مخاطبان از این ستون، امکان انتشار ماهیانۀ آن نیز دور از ذهن نخواهد بود. مپینا مؤسسه ای است که با هدف پیشگیری از کم بینایی و نابینایی تشکیل شده و توجه خود را به حوزۀ پیشگیری، تشخیص و تحقیقات کاربردی در زمینۀ اختلال های قابل کنترلی که منجر به نابینایی می شوند، معطوف کرده است. ازجمله مأموریت های این مؤسسه می توان به حمایت از انجام تحقیق های علمی در زمینۀ کشف علل بروز و تشخیص زودرس اختلالات ژنتیک نابیناکننده بر اساس جدیدترین روش ها و دستاوردهای علم چشم پزشکی و حمایت از بیماران دارای این اختلالات نام برد. چون بررسی آخرین اخبار حوزۀ چشم پزشکی باید توسط متخصصان امر صورت گیرد، نسل مانا درصدد همکاری با این مؤسسه تخصصی برآمد؛ چراکه مجرب ترین متخصصان حوزۀ چشم پزشکی اعضای هیئت امنا، هیئت مؤسس و هیئت مدیره آن را تشکیل می دهند. از اعضای هیئت امنای مپینا می توان به دکتر محمدحسین دهقانی فیروزآبادی، دکتر حمید احمدیه، دکتر حسین ضیایی اردکانی، دکترمحمدعلی جوادی،دکترمحمدرضا جعفری نسب، دکتر علیرضا رمضانی و دکتر سپهر فیضی، از استادان چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نام برد.
نسل مانا در چهارمین سال فعالیت خود همچنان با دفتر فرهنگ معلولین همکاری خود را ادامه خواهد داد، اما همکاری ما با مؤسسۀ بیماران چشمی آرپی به پایان رسیده است. سرویس های مشاغل و زندگی با چشمان بسته تا پایان سال جاری نیز تداوم خواهد داشت، اما در سال آینده با رویکرد متفاوتی دنبال خواهد شد. همچنین امین عرب در ستون گفتاورد به تحلیل آن دسته از مسائل مبتلابه جامعۀ نابینایان که از دو یا چند زاویه دید قابل بررسی هستند خواهد پرداخت و میرهادی نائینی زاده در سال آینده با یک ستون جذاب با نسل مانا همکاری خود را ادامه خواهد داد. سایر نویسندگان کنونی و ستون های نسل مانا که با این نشریه همکاری داشته اند، در سال پیش رو نیز عضو ثابت تحریریۀ نسل مانا خواهند بود. همچنین ستون یادداشت مهمان و به قلم شما، پذیرای دل نوشته ها، اشعار، گزارش ها و یادداشت های تحلیلی نابینایان دست به قلم خواهد بود و مخاطبان این نشریه می توانند از طریق راه های ارتباطی، نوشته های خود را به دست عوامل این ماهنامه برسانند تا با نام خودشان در این مجله منتشر شود.
شیوۀ تعامل سازمان ها با نسل مانا
متأسفانه در سال های گذشته، وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط با نابینایان، تعامل خوبی با نسل مانا نداشته و از انجام مصاحبۀ اختصاصی با این نشریه طفره رفته اند؛ نمونۀ بارز آن علی محمد قادری، رئیس سازمان بهزیستی کشور، است که تاکنون سه مرتبه از دفتر ایشان درخواست مصاحبۀ اختصاصی شده، حتی دو مرتبه با درخواست مدیران امر، سؤال های این مصاحبه، پیش تر برای آنها ارسال شده است، اما بازهم تن به مصاحبۀ حضوری با خبرنگار این ماهنامه نداده اند، البته علت این موضوع برای تحریریۀ نسل مانا کاملاً روشن است؛ چراکه طراحی سؤال ها به گونه ای بود که ایشان باید تصویری شفاف از عملکرد سازمان بهزیستی در حوزه های مختلف برای اعضای جامعۀ هدف این سازمان ترسیم می کردند، اما چون کارنامۀ قابل دفاعی ندارند و عمده اقدام های آنها نمایشی است، تاکنون حاضر به مصاحبه اختصاصی با نسل مانا نشده اند. معاونت توان بخشی سازمان بهزیستی نیز در سال گذشته درخواست مصاحبۀ حضوری با نسل مانا را رد کرد و به پاسخ مکتوب به پرسش های ارسالی این ماهنامه بسنده کرد. همین مشکل در ارتباط با سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور نیز صدق می کند.
به اعتقاد نگارنده، یکی از اصلی ترین عوامل عدم مصاحبۀ اختصاصی مسئولین با نسل مانا، نبود آمار شفاف در حوزه های مختلف است؛ بنابراین وقتی آمار و ارقام عملکرد مدیران در بخش های مختلف شفاف نباشد، آنها به اجبار به بازگویی کلیات روی می آورند، مانند آنچه این روز ها در سایر خبرگزاری ها شاهد آن هستیم، اما متأسفانه بخش عمده ای از همکاران رسانه ای ما یا بنا به اقتضائات شغلی یا جناحی و یا از روی عدم شناخت نسبت به حوزۀ معلولان، توان به چالش کشیدن مسئولان در حوزه های مرتبط را ندارند. آن دسته هم که نگاه حرفه ای تری نسبت به مسائل دارند و به دل ماجرا می زنند یا از سوی سیستم طرد می شوند و یا برای آنها به عناوین مختلف پرونده سازی می شود.
حامیان نسل مانا در سالی که گذشت
ادامۀ فعالیت تحریریۀ نسل مانا که در حال حاضر 22 نفر با این نشریه به صورت ثابت همکاری می کنند میسر نمی شود، مگر با حمایت شرکت های خصوصی و نهاد های دولتی مرتبط که هرکدام به نوعی سهمی در تداوم ماهیت وجودی نسل مانا ایفا می کنند. در سالی که گذشت، بانک مسکن، شرکت پرداخت الکترونیک سداد و شرکت پکتوس از حامیان ثابت و باشگاه تشریفاتی اقدسیه، بانک قرض الحسنۀ مهر ایران و مجموعه رستوران رُزمیلو به صورت موردی، از شرکت های خصوصی بودند که با نسل مانا همکاری داشته اند، البته به علت تغییرات مدیریتی در شرکت پرداخت الکترونیک سداد، همکاری این شرکت با نسل مانا تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآمده است. در میان سازمان های دولتی نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه های عمومی کشور با خرید این نشریه برای بخش نابینایانِ نهاد، به نوعی از تداوم حیات این ماهنامه حمایت می کنند. خیران مردمی و پرداخت اشتراک ماهیانه از سوی کاربران نیز یکی دیگر از منابع محدود تأمین هزینه های نسل مانا در یک سال اخیر بوده است. خوشبختانه با پیگیری های فراوان، از مردادماه سال جاری یارانۀ کاغذ نسل مانا نیز از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تخصیص یافته است که در سطح محدود، می تواند بخشی از هزینه های کاغذ بریل این نشریه را تأمین کند. نسخۀ بریل این ماهنامه، علی رغم افزایش قیمت 200درصدی کاغذ بریل، در یک سال پیش رو و تا آذرماه سال 1403، تنها با افزایش پانزده هزار تومانی، با قیمت پنجاه هزار تومان برای هر ماه، به دست علاقه مندان خواهد رسید که در سال جاری، اشتراک سه ماهه، شش ماهه و یک سالۀ آن قابل خریداری خواهد بود.
نسل مانا در یک سال آینده در تلاش است علاوه بر رشد کمی و کیفی مطالب خود، زیرساخت های یک چاپخانۀ بریل مکانیزه را در تحریریۀ نسل مانا ایجاد کند که در صورت فراهم شدن شرایط فوق، نشریات اقماری نسل مانا به خط بریل و در سطح محدود به صورت فصل نامه منتشر خواهد شد، البته این موضوع به تأمین منابع مالی جداگانه بستگی دارد که امیدواریم در یک سال پیش رو محقق شود.