نویسنده: رؤیا بابایی
منبع: چهاردهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
سال گذشته با روی کار آمدن مدیریت جدید مؤسسه مطبوعاتی ایران، روزنامه ایران سپید به دلایل نامعلومی تعطیل شد. کسی در این رابطه روشنگری نکرد؛ اما آنانی که از نزدیک به ماجرا آگاهی داشتند، گفتند که مدیران تازه از راه رسیده این مؤسسه، انتشار ایران سپید را برنمی تابند، مسائل نابینایان برایشان بی اهمیت است، تنها روزنامه ویژه نابینایان کشور را هزینه بر می دانند و اگرچه مدعی کار فرهنگی هستند؛ با وظایف فرهنگی، اجتماعی و انسانی بیگانه اند. به هر روی ایران سپید را سیاه کردند، نیروهای حق التحریری اش را تعدیل و نیروهای ثابتش را منتقل کردند و برای قدیمی ترین نیروی این روزنامه که سالیان دراز مدیر مسئول بود، پایان مأموریت زدند تا به خبرگزاری ایرنا برگردد.
کمی بعد ماجرا خبری و صدای اعتراض نابینایان بلند شد. مدیران مؤسسه تغییر موضع دادند. ظاهراً کمی عقب نشستند و اعلام کردند از تعطیلی ایران سپید منصرف شده اند؛ درحالی که این تصمیم، انصراف نبود؛ تغییر تاکتیک بود. یعنی اتخاذ بهترین روش که توسط آن هم بتوان روزنامه را تعطیل نگاه داشت و هم با ادعای عدم تعطیلی، صدای اعتراضات را خاموش کرد.
درویش جواب نداد
به هر راه و روشی که متوسل شدیم، درویش، مدیر مسئول فعلی ایران سپید، حاضر به گفت وگو و پاسخگویی به ابهامات موجود دربارۀ این روزنامه نشد و اگرچه قول صحبت تلفنی داده بود؛ حتی حاضر به جواب دادن تماس های ما نشد. اما سهیل معینی، مدیر مسئول با سابقۀ 25 ساله ایران سپید، در این باره برایمان مفصل توضیح داد.
ایران سپید روزنامه تجاری نیست
سهیل معینی گفت: سال گذشته هیئت مدیره جدید مؤسسه ایران به محض روی کار آمدن، از همان ابتدا نشان دادند که اعتقادی به انتشار روزنامه ایران سپید ندارند. دلایل مدیریت جدید این بود که ایران سپید هزینه سنگینی دارد ، انتشارش مقرون به صرفه نیست و هزینه مورد نیاز آن را نداریم؛ در حالی که واقعیت این است که انتشار این روزنامه چیز جدیدی نیست که هزینه اش نامشخص باشد.
معینی ادامه داد: در تمام این سال ها مؤسسه ایران ، به روزنامه ایران سپید به عنوان یک روزنامه تجاری نگاه نکرده بود و از این روزنامه انتظار درآمدزایی نداشته بود؛ چون این مؤسسه یک مجموعه دولتی است و ایران سپید تنها روزنامه دولت در فضای نابینایان است ؛ بنابراین دولت به این روزنامه همواره به عنوان یک پدیده خاص فرهنگی انسانی نگاه کرده است.
وی افزود: با این حال ایران سپید نه تنها هزینه زا و فاقد درآمد نیست؛ بلکه تحت حمایت وزارت ارشاد قرار دارد و در سال های گذشته نیز بخشی از هزینه های آن از طریق سازمان بهزیستی تأمین می شده است .
وی تأکید کرد: این حرف که ایران سپید درآمد ندارد، حرف غلطی است؛ چرا که ایران سپید جزو نشریات خاص محسوب می شود و به همین دلیل وزارت ارشاد به مؤسسه ایران سالانه کمک مالی می کند و اتفاقاً روزنامه اصلی ایران نسبت به ایران سپید، از وزارت ارشاد کمک محدودتر و در حد سایر مطبوعات دریافت می کند؛ ولی ایران سپید به دلیل اینکه طبق تعاریف وزارت ارشاد نشریه خاص تلقی می شود، هر ساله بودجه می گیرد و چاپ ایران سپید برای مؤسسه مطبوعاتی ایران هزینه ای ندارد.
قدیمی ترین عضو تنها روزنامه نابینایان کشور همچنین بیان کرد: ایران سپید از سال ۱۳۷۵ منتشر می شود و در تمام این سال ها با وجود تغییر دولت ها و افتادن آن به دست جناح های مختلف که طبعاً محتوای سیاسی روزنامه را هم دگرگون می کرد، همه دولت ها به استثنای مدیریت فعلی مؤسسه ایران، به انتشار ایران سپید متعهد بودند.
به گفته وی، مدیریت جدید مؤسسه ایران به محض استقرار، برای من در سمت مدیر مسئول ایران سپید ، پایان ماموریت زد و من به ایرنا برگشتم؛ با این حال من علاوه بر مکاتبه با مدیرعامل مؤسسه، حتی برای او یک فایل صوتی ارسال کردم و توضیح دادم که این روزنامه یک روزنامه فرهنگی است و نباید با چشم روزنامه سیاسی، تجاری، اقتصادی به آن نگریست؛ اما متأسفانه عزم آنها برای تعطیلی روزنامه جزم بود و برای همین ایشان با من که قدیمی ترین نیروی مؤسسه ایران هستم و از ۲۵ سال پیش و از ابتدای کار ایران سپید با این روزنامه همکاری دارم، حتی به منظور تشکر یا اعلام پایان همکاری هم حاضر به دیدار نشد.
ایران سپید از آغاز تا پایان
معینی با اشاره به روند آغاز فعالیت ایران سپید، توضیح داد: سال 1375زمان آغاز فعالیت روزنامه، ایران سپید سه روز در هفته و با ماشین های چاپ عادی چاپ می شد. پس از یکسال به چاپ روزانه رسید. ابتدا چاپ صفحات آن یک رو و به مرور دو رو و کم کم با ماشین های چاپ بریل چاپ شد و کم کم با همکاری بهزیستی و پرداخت حق اشتراک نود درصد از مشترکین ایران سپید توسط بهزیستی، ایران سپید توسعه یافت.
وی افزود: زمان ریاست انصاری در بهزیستی و مدیریت وردی نژاد در ایرنا، صحبت از این شد که ایران سپید به یک مؤسسه مطبوعاتی مستقل تبدیل شود و به جز ایران سپید، نشریات جانبی نیز منتشر کند و انتشار ماهنامه ویژه بانوان نابینا، هفته نامه ورزشی نابینایان، هفته نامه تخصصی ادبی و… از جمله نشریاتی بودند که انتشار آنها را برنامه ریزی کردیم.
مدیر مسئول قدیمی ایران سپید بیان کرد: حتی حوالی سال ۱۳۸۰ با رایزنی های به عمل آمده، مجلس برای اولین بار برای کمک به ایران سپید بودجه ویژه به وزارت ارشاد تخصیص داد و مقرر شد تا دو سال این کمک تداوم یابد و پس از آن برای ایران سپید ردیف اختصاصی بودجه معین شود.
وی اضافه کرد: حتی بحث توسعه روزنامه ایران سپید را به این مرحله رساندیم که قرار شد برای چاپ آن ماشین های چاپ بریل وارد کنیم و ساختمان جدا بگیریم؛ بنابراین در خیابان سهره وردی، در اندیشۀ ششم دفتر گرفتیم. دیگر یک بخش یا سرویس از روزنامه ایران نبودیم؛ بلکه دفتر و هویت مستقل داشتیم و ایران سپید تا جایی اهمیت داشت که مسجد جامعی، وزیر وقت ارشاد، شخصاً دفتر آن را افتتاح کرد.
معینی ادامه داد: در آن بازه زمانی به جز انتشار روزانه روزنامه، یک شماره ویژه نیز در هفته درمی آوردیم که هم بریل بود و هم ویژه افراد بینا با چاپ رنگی. هدفمان برقراری ارتباط بین نشریه و خانواده ها بود که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفت. در آن سال ها امکانات زیادی برای ایران سپید گرفتیم و روزنامه مسیر رشد خوبی را طی کرد. یک سال حتی تعداد صفحات روزنامه از ۱۲ به ۲۰ صفحه رسید که اقدام مهمی بود. ماشین های چاپ بریل هیچ وقت وارد نشد؛ اما اگر وارد می شدند تیراژ ما در آن سال ها به ۱۵ هزار نسخه می رسید.
به گفته وی، ایران سپید از سال ۱۳۹۲ صاحب سایت اختصاصی شد و مطالب روزنامه از آن طریق برای افراد بینا منتشر می شد و نابینایان هم با نرم افزار می توانستند آن را بخوانند تا اینکه کم کم حمایت ها کاهش یافت و روند رشد روزنامه آهسته شد. روزنامه دیگر توسعه خاصی نداشت؛ اما هر بار که دولت عوض می شد، ایران سپید همچنان برقرار بود، کار می کرد و تحریریه خود را داشت تا اینکه تیم فعلی از راه رسید و مدیران فعلی مؤسسه نشان دادند اهمیتی به این روزنامه و نقش آن در جامعه نمی دهند.
از نابینایان کشور گله مندم
معینی همچنین با گله مندی از جامعه نابینایان کشور گفت: در توقف فعالیت ایران سپید، جامعه نابینایان را هم مقصر می دانم. این گروه برای بقای روزنامه تلاش کافی نکردند، در اعتراض به تعطیلی تنها روزنامه اختصاصی خودشان یک سرو صدای محدود کردند؛ اما برای حفظ این سرمايه مهم هیچ وقت یک حرکت جمعی انجام ندادند؛ درحالی که انتظار می رفت قدر این سرمايه را بدانند، حرکتی بکنند و نگذارند این اتفاق بیفتد.
وی افزود: من به عنوان مدیر مسئول به تنهایی نتوانستم جلوی عدم انتشار روزنامه را بگیرم؛ چون هم تنها بودم و هم شبهه منافع شخصی ام در میان بود و برخی گمان کردند من به خاطر منافع خودم این مسئله را پیگیری می کنم و این گونه شد که ایران سپید پس از ۲۵ سال فعالیت، تعطیل شد.
حفظ ظاهر برای بستن دهان معترضین
یکی از همکاران سابق ایران سپید که از نابینایان است نیز اعلام کرد: تعطیلی روزنامه، صدای جامعه نابینایان ایران را درآورد. همکاران ایران سپید در داخل مجموعه و جمع زیادی از افراد نابینا از بیرون فشار آوردند و نسبت به این اقدام اعتراض کردند. برای همین مدیران مؤسسه ایران که افراد محافظه کاری هستند، در ظاهر موضع خود را تغییر دادند و تحت این فشارها تسلیم شدند و گفتند انتشار روزنامه را ادامه می دهیم؛ درحالی که این منظور واقعی آنها نبود؛ بلکه راهی بود برای بستن دهان ها و ساکت کردن اعتراض ها.
این منبع آگاه افزود: مدیر مسئول فعلی ایران سپید که سال های انتهایی خدمت خود را می گذراند، منشی مدیران سابق مؤسسه ایران بود و چون تلاش داشت سال های نزدیک به بازنشستگی اش را (به منظور دریافت مزایای بهتر در دوره بازنشستگی) با حکم مدیر مسئولی به پایان برساند؛ بنابراین ایران سپیدِ تضعیف شده و به ظاهر سرپا اما در واقع نابود شده را بهترین فرصت برای نیل به این مقصود دید.
وی گفت: بنابراین ایران سپید اکنون ظاهراً برقرار است؛ اما در واقع به جای هر روز، هفته ای یکبار منتشر می شود، تعداد صفحات هفتگی آن حتی به اندازه صفحات یک روز نیست، محل چاپ و حتی تعداد شمارگان آن مشخص نیست و روزنامه ای که قبلاً هر روز چاپ و در سراسر کشور توزیع می شد، اکنون با تعداد محدود چاپ می شود و حتی توزیع آن در سطح تهران هم محل تردید است.
این همکار سابق ایران سپید اضافه کرد: انتشار ایران سپید سمبلیک است تا کسی از عدم انتشار آن انتقاد نکند و علاوه بر آن حمایت ریالی ارشاد نیز از دست نرود؛ وگرنه ایران سپید عملاً از بین رفته است.
این منبع همچنین گفت: در سال های کرونایی و محدودیت چاپ و توزیع روزنامه، یک پادکست دو ساعته تولید می کردیم تا نابینایان از آن طریق از اخبار روز مطلع شوند؛ اما مدیران فعلی ایران سپید همین پادکست را به پنج دقیقه کاهش داده اند و تمام دستاوردهای روزنامه را از بین برده اند.
مدیریت فعلی مؤسسه ایران فقر دیدگاهی دارد
یکی دیگر از افراد نابینا که تا سال گذشته در همکاری با ایران سپید بود نیز با بیان این مطلب که مسائل سیاسی آنقدر برای مدیریت جدید مؤسسه اولویت دارد که دیگر توجهی به مسئله نابینایان ندارند، گفت: می توان گفت مدیریت فعلی مؤسسه فقر دیدگاهی دارد و قادر به درک یک پدیده فرهنگی این چنینی نیست؛ برای همین از راه نرسیده، ایران سپید را متلاشی کردند.
به گفته وی، مهره های اصلی این روزنامه از جمله سردبیر را به سرویس اجتماعی روزنامه ایران فرستادند ، نیروهای حق التحریر را تعدیل و با باقی همکاران قطع همکاری کردند.
وی ادامه داد: تا آذر ماه سال گذشته، هشت نفر به طور ثابت در این روزنامه کار می کردند ، نیروهای حق التحریر نیز حقوق ثابت ماهانه می گرفتند و با مؤسسه قرارداد ثابت داشتند. از نیروهای ثابت سه نفر و از نیروهای حق التحریر ثابت نیز سه نفر نابینا بودند که اکنون همه پراکنده شده اند.
به امید زنده ایم…
اکنون بیش از یکسال از تعطیلی مدیریت شده تنها روزنامه نابینایان در کشور می گذرد. با وجود تأکیدات دولت بر توجه به حمایت معلولان؛ اما در این یک سال هنوز از مسئولان کسی به عدم انتشار این روزنامه و بازی مدیران فعلی مؤسسه ایران با اعتبار 25 ساله آن واکنشی نشان نداده است.
اما از آنجا که روزگار هنوز بخش مهمی از روزهای خود را نشان نداده و ما معتقدیم روزهای خوب بسیاری در راه است؛ امیدمان را ذخیره کرده ایم برای روزهای آفتابیِ در راه؛ برای روزی که دوباره مدیریتی دلسوز روی کار بیاید و باز ایران سپید عزیزمان را روسفیدتر از پیش احیا کند.
ما از همیشه تا هنوز امیدواریم و به امید زنده ایم…