معلولیت به عنوان یک واقعیت اجتماعی و انسانی در بسیاری از جوامع از جمله ایران، همواره با چالش ها و مشکلات بسیاری همراه بوده است. یکی از اصلی ترین و پرچالش ترین مسائل برای افراد معلول در ایران، مشکلات اقتصادی و معیشتی است. این افراد به دلیل شرایط جسمی، ذهنی یا حرکتی خود، اغلب در مواجهه با نظام اقتصادی و اجتماعی با موانع قابل توجهی رو به رو می شوند. معلولان در ایران به ویژه از آنجا که در بسیاری از مواقع به عنوان «شهروندان نامرئی» شناخته می شوند، با مشکلات زیادی در دسترسی به منابع اقتصادی، خدمات عمومی و فرصت های شغلی مواجه هستند.
چالش های اقتصادی معلولان در ایران
یکی از مهم ترین مشکلات اقتصادی معلولان در ایران، اشتغال است. آمارها نشان می دهد درصد بالایی از افراد معلول به دلیل شرایط جسمی و ذهنی خود، قادر به یافتن شغل مناسب نیستند. طبق آمار سازمان بهزیستی ایران، فقط حدود ۱۰ درصد از افراد معلول در کشور به شغل های پایدار دسترسی دارند. این درصد بسیار پایین نشان دهنده این واقعیت است که برای افراد معلول، در مقایسه با افراد غیرمعلول، فرصت های شغلی و اقتصادی به شدت محدود است. علاوه بر مشکلات جسمی که ممکن است در محیط های کاری با آن مواجه شوند، افراد معلول با تبعیض هایی در فرایند استخدام نیز رو به رو هستند که این مسئله به مشکلات آنها در بازار کار دامن می زند.
در بسیاری از مواقع، افراد معلول به ویژه کسانی که معلولیت های شدیدتری دارند، قادر به انجام کارهایی که نیاز به مهارت های فیزیکی خاصی دارد نیستند. از سوی دیگر، بازار کار ایران به طور خاصی فرصت های شغلی برای افراد با معلولیت های خاص فراهم نکرده است و این امر به تبعیض هایی که به طور عمومی در جامعه نسبت به این افراد وجود دارد، می افزاید.
هزینه های بالای زندگی و حمایت های ناکافی
یکی دیگر از مشکلات اقتصادی افراد معلول در ایران، هزینه های بالای زندگی است. افرادی که دارای معلولیت های حرکتی یا ذهنی هستند، به دلیل نیاز به تجهیزات خاص مانند ویلچر، پروتز، وسایل کمکی حرکتی، داروهای ویژه و درمان های پزشکی، با هزینه های بیشتری نسبت به افراد غیر معلول رو به رو هستند. این هزینه ها برای افراد معلول در بسیاری از موارد سنگین بوده و توانایی آنها را برای تأمین هزینه های زندگی روزمره تحت تأثیر قرار می دهد. با وجود این مشکلات، حمایت های دولتی برای این افراد به ویژه در زمینه های مالی و درمانی، اغلب ناکافی و نامناسب است. با وجود آنکه سازمان بهزیستی و برخی نهادهای دولتی برنامه هایی برای حمایت از معلولان دارند، این برنامه ها در بسیاری از موارد به دلیل مشکلات اجرائی، فساد و کمبود منابع نتوانسته اند پاسخ گوی نیازهای واقعی معلولان باشند. بودجه های تخصیص یافته به خدمات حمایتی معلولان به طور غالب ناکافی است و در برخی موارد، خدمات موجود به طور صحیح به دست افراد معلول نمی رسد. این شرایط باعث می شود که بسیاری از افراد معلول، به ویژه در مناطق کم برخوردار نتوانند از خدمات درمانی و حمایتی مناسب بهره مند شوند.
محرومیت از خدمات و فرصت های اجتماعی
معلولان در ایران علاوه بر مشکلات اقتصادی، از محرومیت های اجتماعی نیز رنج می برند. در بسیاری از مناطق کشور، به ویژه در شهرستان ها و روستاها، امکانات ویژه ای برای دسترسی معلولان به خدمات عمومی و اجتماعی وجود ندارد. این افراد به دلیل عدم دسترسی به حمل ونقل عمومی مناسب، ساختمان های مناسب برای معلولان و دیگر خدمات عمومی، نمی توانند به طور کامل از فرصت های اجتماعی استفاده کنند.
علاوه بر مشکلات فیزیکی در دسترسی به این خدمات، معلولان به دلیل نگرش های منفی و تبعیض آمیز جامعه نسبت به خود، در بسیاری از مواقع از روابط اجتماعی و مشارکت های عمومی دور می مانند. این تبعیض ها و نگرش های منفی نسبت به معلولان باعث می شود که آنها به طور مؤثری در فرایندهای اجتماعی و اقتصادی جامعه مشارکت نداشته باشند و از این رو بیشتر به «شهروندان نامرئی» تبدیل شوند.
تبعیض و دیدگاه های منفی
تبعیض علیه معلولان در ایران هنوز به طور گسترده ای وجود دارد. بسیاری از افراد معلول در روابط اجتماعی، آموزشی و کاری با چالش هایی رو به رو هستند که ناشی از دیدگاه های منفی و نادرست مردم نسبت به معلولیت است. در بسیاری از موارد، معلولان به دلیل توانایی های محدود خود مورد تمسخر یا بی توجهی قرار می گیرند؛ این مسئله می تواند به عزت نفس پایین و مشکلات روانی منجر شود.
این تبعیض ها نه تنها در سطح فردی، بلکه در سطح نهادهای اجتماعی و دولتی نیز مشاهده می شود. بسیاری از نهادهای دولتی، مدارس، بیمارستان ها و حتی ادارات دولتی امکانات ویژه ای برای افراد معلول فراهم نکرده اند. به طور مثال، در بسیاری از مدارس، هیچ گونه تسهیلات آموزشی برای معلولان وجود ندارد و این موضوع می تواند مانع از دسترسی آنها به فرصت های آموزشی و شغلی شود.
آمار و تحلیل های اقتصادی
آمارها نشان می دهند که حدود ۱۱ درصد از جمعیت ایران دارای نوعی معلولیت هستند. طبق گزارش سازمان بهزیستی ایران، حدود دو میلیون نفر از این افراد به معلولیت های شدید دچار هستند که برای تأمین نیازهای روزمره خود به کمک های ویژه نیاز دارند. در حالی که برخی از این افراد به طور خودکفا زندگی می کنند، بسیاری از آنها به دلیل عدم دسترسی به خدمات اجتماعی و اقتصادی لازم، در فقر شدید به سر می برند.
بر اساس گزارش های بین المللی، نرخ بی کاری در میان افراد معلول در ایران بسیار بالاتر از میانگین بی کاری عمومی است. به طور متوسط، نرخ بی کاری در میان افراد معلول حدود ۶۰ درصد است، در حالی که این نرخ برای افراد غیرمعلول حدود ۱۰ درصد است. این تفاوت چشمگیر نشان دهنده مشکلات عمده ای است که افراد معلول در یافتن شغل و استقلال اقتصادی با آن رو به رو هستند.
نتیجه گیری
در نهایت، مشکلات اقتصادی معلولان در ایران نیازمند توجه و اقدام جدی است. آنچه بیش از هر چیز به چشم می آید، ناتوانی در رفع مشکلات معلولان در حوزه های اشتغال، معیشت، بهداشت و آموزش است. باید سیاست گذاری های جامع تری در زمینه رفع تبعیض ها و فراهم کردن امکانات و خدمات ویژه برای افراد معلول انجام شود تا آنها نیز به عنوان شهروندان فعال و مؤثر در جامعه مشارکت کنند. ایجاد فرصت های شغلی مناسب، تأمین خدمات درمانی و آموزشی ویژه و تغییر نگرش های اجتماعی نسبت به معلولیت از جمله اقداماتی است که می تواند به کاهش مشکلات اقتصادی معلولان در ایران کمک کند.
منبع: شرق