رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، ضمن برشمردن برخی خدمات سازمان متبوعش به نابینایان، اذعان کرد: درصد بسیار کمی از منابع اطلاعاتی موجود، برای نابینایان قابل دسترس است.
تامین نیازهای فرهنگی و اطلاعاتی این دسته از افراد جامعه (اعم از نابینایان و کم بینایان) که امکان استفاده از کتاب‌های چاپی و یا هرگونه مواد دیداری شنیداری را ندارند، از جمله وظایفه سازمان‌هایی است که در حوزه ارائه خدمات کتابخانه‌ای فعالیت می‌کنند و کتابخانه ملی ایران از جمله همین سازمان‌هاست.
در این سازمان، فضایی به مساحت حدود ۷۰۰ مترمربع به عنوان کتابخانه برای نابینایان دایر شده است که مستقیما از طریق ورودی عمومی مراجعان به تالارهای مطالعه در طبقه همکف ساختمان کتابخانه ملی، قابل دسترسی است. این مجموعه دربرگیرنده سه بخش کتاب‌های گویا، کتاب‌های بریل پیایندهاست. در بخش کتاب‌های گویا، محتواهای متون مختلف اعم از درسی و غیردرسی به صورت ضبط شده بر روی کاست و CD به مراجعین ارائه می‌شود.
در بخش کتاب‌های بریل، تعدادی کتاب به خط بریل با موضوعات مختلفی نظیر: نت‌های موسیقی کلاسیک، تاریخ موسیقی، داستان‌های بلند، قرآن کریم، قانون جامع معلولین و فهرستگان کتاب‌های گویا به منظور استفاده نابینایان گردآوری شده است. در بخش پیایندها هم، پیایندهایی به خط بریل، از جمله شامل بصیر (فصلنامه)، بشری (ماهنامه)، هزاره سوم (هفته نامه)، ایران سپید (روزنامه) به مراجعین ارائه می‌شود.
این بخش از کتابخانه ملی همچنین شامل تالار ویژه نابینایان و معلولان است که از ۱۵ سال قبل (۱۳۸۲) و با عنوان «تالار رودکی» فعالیت می‌کند. جستجو در اینترنت و استفاده از رایانه به کمک برجسته‌نگار و نرم‌افزارهای پکجاز، رایت سی دی، کپی و پرینت از منابع اطلاعاتی نابینایی، ارائه خدمات جستجو در منابع و راهنمایی نابینایان به قسمت‌های مختلف کتابخانه، استفاده از کتب گویا در محل کتابخانه، چاپ تصاویر توسط دستگاه حرارتی، استفاده از دستگاه به دید برای کم بینایان و اطلاع رسانی از طریق سایت و …، از جمله خدمات ارائه شده به نابینایان و کم بینایان در این تالار است.
به مناسبت «روز جهانی عصای سفید»، خبرنگار مهر با «اشرف بروجردی» رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره وضعیت ارائه خدمات کتابخانه‌ای به این دسته از افراد جامعه در این سازمان و همچنین بایدها و ضرورت‌های خدمات رسانی به نابینایان و کم‌بینایان ضروری گفتگویی انجام داد. بروجردی در این مصاحبه، از فعالیت‌ها و خدماتی گفت که در این سازمان در حوزه نابینایان، به آنها ارائه می‌شود.
بروجردی ابتدا با بیان اینکه کارکرد اصلی نامگذاری ایام، علاوه بر نشان دادن یک مناسبت یا واقعه و توجه مجدد به آن، در واقع گذار از تفاوت‌ها و ایجاد بستری هم‌افزا جهت برقراری فرصت‌های نسبتاً برابر برای همه انسان‌ها در داشتن زیستی بهتر است، گفت: ۱۵ اکتبر، «روز ایمنی عصای سفید» و یا به عبارتی، روز جهانی نابینایان نامگذاری شده است تا فضایی به وجود آورد که تا همه بتوانند به حضور افراد با آسیب بینایی (نابینا و کم بینا) که تقریباً یک درصد جمعیت هر کشور را تشکیل می‌دهند و شیوه زیست و مشکلات و مسائل آنها نگاهی دوباره کنند.
وی ادامه داد: «عصای سفید» به عنوان سمبل این روز، علاوه بر وجه حقیقی خود که به عنوان وسیله‌ای برای عبور و مرور و جهت یابی نابینایان است، نمادی برای تحرک فرد نابینا و به رسمیت شناختن استقلال وی و ضامن فراهم سازی زمینه‌های لازم برای حضور همه جانبه وی همانند یک شهروند عادی در تمامی اجزای حیات اجتماعی است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی تاکید کرد: «قانون عصای سفید» بر حق استفاده نابینایان از امکانات رفاهی و داشتن حقوق اجتماعی مانند سایر افراد صحه می‌گذارد و در واقع، بر این امر تاکید دارد که اگر محدودیتی نیز وجود دارد، باید فراگیر همه افراد جامعه باشد. عملیاتی شدن این رویکرد و تبدیل شدن افراد با آسیب بینایی به شهروندانی فعال و پویا در گرو مشارکت همه جانبه نهادها و سازمانهای دولتی، N.G.Oها و تمامی آحاد جامعه جهت رفع مشکلات و موانع موجود و ایجاد بسترهای لازم در این زمینه است.
بروجردی تاکید کرد: در این راه باید تمام دستگاه‌های دولتی به فراخور حوزه مأموریتی خود تمهیدات ویژه و گام‌های صمیمانه‌ای جهت ایجاد فرصت‌های برابر حداکثری برای مشارکت فعال نابینایان در امور جامعه در عین رعایت کرامت انسانی را به کار ببندند.
وی در ادامه به مشکلات این قشر اشاره کرد و گفت: یکی از مهمترین مسائل افراد با آسیب بینایی، مشکل این افراد در میزان دسترسی به اطلاعات در قیاس با افراد عادی است. بنابر بر برآوردها، درصد بسیار کمی از منابع اطلاعاتی موجود برای نابینایان قابل دسترس بوده و یا در قالب‌های مناسبِ این افراد، دسترس پذیر شده است و علی‌رغم تلاش‌های فراوان در کشور نیز تعداد منابع بریل و گویا و منابع موجود دیگر در سایر قالب‌ها و فرمت‌های دسترس‌پذیر به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی افراد با آسیب بینایی نیست.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: این در حالی است که با گسترش چشمگیر تحصیلات دانشگاهی در بین نابینایان در دو دهه اخیر و ورود آنها به ساحت‌های مختلف، میزان و تنوع منابع اطلاعاتی موردنیاز آنها بسیار افزایش یافته است. ازاین‌رو، تلاش جهت ایجاد بسترهای لازم در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان از یک‌سو و کاهش شکاف در دسترسی به منابع اطلاعاتی موجود بین این افراد و کل جامعه توجه و دقت نظر ویژه‌ای را می‌طلبد که در این زمینه کتابخانه‌ها نقش اصلی را بازی می‌کنند.
بروجردی افزود: در بُعد سخت افزاری، افزایش هدفمند بخش‌های ویژه نابینایان در کتابخانه‌های کشور بر اساس آمایش حضور نابینایان و خدمات مورد نیاز آنها و توسعه زیرساخت‌های لازم جهت تولید منابع بریل و گویا، بسیار ضروری است. همچنین، با توجه به توسعه روزافزون فناوری‌های ویژه نابینایان و وجود امکان استفاده از فضای مجازی از یک‌سو و اولویت داشتن خدمات غیرحضوری برای این افراد به سبب محدودیتهایشان از سوی دیگر، کتابخانه‌ها می‌بایست سیاست‌های لازم در جهت توسعه خدمات خود به نابینایان در بسترهای فناورانه و خدمات بر پایه «وب» را اتخاذ کنند.
وی گفت: استفاده از خدمات بر پایه «وب» و توجه ویژه به آن در کنار خدمات حضوری برای افراد با آسیب بینایی در کنار سرعت بالا، امکان دسترس‌پذیری بیشتر و خدمات رسانی به تعداد بیشتری از افراد نابینا در جلوگیری از عمیق‌تر شدن شکاف ناشی از محرومیت اطلاعاتی میان بینایان و نابینایان بسیار مؤثر خواهد بود.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه با بیان اینکه در بُعد بین‌المللی نیز پیوستن به معاهده مراکش (تسهیل دسترسی نابینایان و کم بینایان به کتب و منابع چاپی، مصوب ۲۰۱۳) و تلاش یکپارچه تمامی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی و دستگاه‌های مرتبط جهت عملیاتی شدن آن، افق‌های جدیدی را در دسترسی نابینایان به منابع اطلاعاتی و تأمین نیازهای اطلاعاتی آنها پیش روی این افراد خواهد گشود، ادامه داد: کتابخانه ملی با اختصاص بخشی جهت خدمات رسانی به نابینایان توجهی ویژه به این قشر داشته و از هیچ اقدامی در راه تأمین نیازهای اطلاعاتی این قشر و جلوگیری از محرومیت‌های اطلاعاتی آنها فروگذار نخواهد بود.
در همین راستا، هانیه گراییلی، مدیرکل حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: شاید نامدارترین فرد نابینا در میان ایرانیان رودکی پدر شعر فارسی باشد. این موضوع موید آن است که معلولیت محدودیت نیست.
او در ادامه با بیان اینکه تالار رودکی سازمان اسناد وکتابخانه ملی برای خدمت‌رسانی به نابینایان و کم‌بینایان درنظر گرفته شده است اظهار کرد: هدف از تاسیس این کتابخانه تامین نیازهای فرهنگی و اطلاعات آن دسته از افراد جامعه اعم از نابینایان و کم‌بینایان فاقد امکان استفاده از کتاب‌های چاپی و یاهرگونه مواد دیداری است.
مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: برای تحقق این هدف، امکانات و خدمات ویژه‌ای برای مراجعه‌کنندگان در این بخش درنظر گرفته شده است. این کتابخانه تلاش می‌کند تا با فراهم‌آوری مجموعه‌ای از منابع اطلاعاتی مناسب و مفید در قالب ظرفیت‌های مختلف که برای نابینایان و کم‌بینایان قابل استفاده باشد، نیازهای اطلاعاتی این گروه از جامعه را تامین کند.
گراییلی در ادامه به برنامه‌های سازمان اسناد وکتابخانه ملی به مناسبت گرامیداشت روز عصای سفید اشاره کرد و گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی به مثابه یک مرجع فرهنگی و نیز به جهت ارائه خدمات به افراد با آسیب بینایی و داشتن بخش نابینایان در راه گرامیداشت این روز برنامه‌هایی را در دستور کار قرار داده است.
او در ادامه در تشریح این برنامه‌ها گفت: رونمایی از «تابلو نخبگان نابینا» در بخش نابینایان سازمان یکی از موضوعاتی است که برای آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است. این کار با شناخت نخبگان نابینای سراسر کشور از طریق تعیین شاخص، طراحی فرمهای دقیق و… و با غربالگری چندمرحله‌ای صورت خواهد گرفت و در نهایت تابلو تصویر پنج نخبه نابینا همراه با رزومه کوتاه فارسی و انگلیسی آنها طراحی و در بخش نابینایان نصب خواهد شد.
او گفت: این کار می‌تواند علاوه بر ارتقای سطح آگاهی اجتماعی درباره افراد نابینا و توانمندی آنها و فرهنگسازی در جامعه، به عنوان الگو برای سایر نابینایان قرار گیرد.
گراییلی ادامه داد: همچنین یکی دیگر از برنامه‌های تدوین‌شده، عضویت رایگان تمام دانشجویان نابینای جدیدالورود دانشگاه‌های کشور در کتابخانه ملی است که این موضوع هم در ایجاد بستری تعاملی بین افراد با آسیب بینایی با سازمان و استفاده بیشتر از خدمات کتابخانه ملی در این زمینه مؤثر خواهد بود.
او در ادامه به برنامه‌ریزی برای حضور رییس سازمان در یک مدرسه نابینایان و کم‌بینایان اشاره کرد و گفت: این دست اقدامات نمادین در کشورهای مختلف، برای ارتقای آگاهی مردم و فرهنگسازی و ایجاد خودباوری در نابینایان برای حضور مستقل، آزادانه و برابر در اجتماع صورت می‌گیرد.
مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی سپس به برگزاری نشست‌های تخصصی مختلف در این مجموعه اشاره کرد و ادامه داد: در این راستا هم برگزاری نشست «بررسی وجوه آسیب بینایی در ایران براساس پارادایم پزشکی» برنامه‌ریزی شده است که دربرگیرنده بررسی ابعاد مختلف پزشکی آسیب بینایی (نابینایی و کم‌بینایی) در ایران خواهد بود.
او افزود: همچنین برنامه‌ریزی برای ایجاد راه برجسته، یکی از مهمترین اقدامات در این حوزه خواهد بود تا دسترس‌پذیری تمام اماکن به‌ویژه اماکن فرهنگی برای نابینایان به وجود آید.
این مقام مسئول در ادامه به برگزاری تورهای مختلف از نهادهای مختلف داخل کشور و بین‌المللی برای بازدید از سازمان اسناد و کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: ایجاد بازدید تخصصی و دسترس‌پذیرسازی تور بازدید سازمان برای افراد با آسیب بینایی در دستورکار قرار گرفته است که امیدوار هستیم با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته هرچه زودتر این موضوع هم عملیاتی شود.
منابع: مهر و ایسنا