طبق آمارهای سازمان جهانی بهداشت امروزه حدود ۱۳۵ میلیون نابینا در جهان وجود دارد که ۹۰ درصد آن در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند .بررسی‌های انجام شده در کشور هم حاکی از این است که ۱۱۵ تا ۱۲۰ هزار نابینا وحدود ۵۵۰ هزار نفر هم کم بینا در کشور زندگی می کنند .
به مناسبت تولد «لویی بریل» مخترع خط بریل (خط ویژه نابینایان)، چهار ژانویه برابر با چهاردهم دی ماه، روز جهانی بریل نامگذاری شده که همه ساله فعالیتهای صنفی و اجتماعی مختلفی در این روز جهت آشنایی آحاد جامعه با این خط و نحوه فعالیتهای نابینایان در زمینه های مختلف در سراسر جهان برگزار می شود .
در گذشته تصور روزی که نابینایان نیز مانند سایرین قادر به خواندن و نوشتن باشند دور از ذهن بود اما لویی بریل که در زمان حیات خود از نعمت بینایی محروم شد دست به ابتکاری زد که بعدها به نام خود وی به ثبت رسید . ابتکار او نه تنها نابینایان را قادر به خواندن و نوشتن کرد بلکه حتی عده ای از آنان را به کسب مدارج عالی تحصیلی ، علمی و نیز به موقعیت‌های شغلی بالا رساند، شاهکاری که زندگی آنان را دگرگون و میل به حیات را در آنان دو چندان کرد .
امروزه فناوری‌های پیشرفته باعث افزایش توانمندی‌های انسان و برطرف کردن بسیاری از نواقص و کمبودهای انسانی
شده‌اند این فناوری‌های نوین که شامل علوم رایانه‌ای و زمینه‌های مرتبط با آن هستند به گونه ای در طراحی وسایل مورد نیاز نابینایان به کار گرفته شده اند که در بلندمدت به توانبخشی اجتماعی و استقلال فردی آنان می انجامد .
متاسفانه علیرغم وجود قوانین متعدد برای اشتغال نابینایان هنوز اکثر قریب به اتفاق آنان بیکار هستند که این خود نشان دهنده عدم کارایی قوانین است واین در حالی است که امروزه نداشتن شغل یکی از بزرگترین مشکلات نابینایان کشور است .
آمارهای رسمی، نرخ بیکاری نابینایان را ۴۰ درصد اعلام کرده است به این ترتیب می توان نتیجه گرفت نرخ بیکاری معلولان در ایران چهار برابر نرخ بیکاری افراد عادی است این در حالی است که ۸۰ درصد آنان ازمیان خانواده‌های کم در آمد جامعه هستند و در فقر زندگی می کنند.
نابینایان و مشکلات آنان
دکتر علی فرجام روانشناس اجتماعی در مورد نابینایان و مشکلات آنان می گوید : عمده‌ترین
مسائل نابینایان آموزش، تردد و اشتغال است در بحث آموزش با محدودیت منابع مطالعاتی نابینایان، بالا بودن هزینه تهیه وسایل کمک آموزشی و عدم به کارگیری نیروی انسانی مجرب جهت همکاری با نابینایان و کم بینایان در جلسات آزمون‌های مختلف دانشگاه‌ها
و مراکز آموزش عالی و عدم پیش بینی فضای مناسب‌سازی شده جهت برگزاری آزمون حوزه امتحانی روبرو هستیم .
در بحث تردد نیز باید به عدم مناسب سازی فضاهای عمومی شهر، وسایل نقلیه عمومی و معابر شهری، عدم نصب چراغ راهنمایی ویژه عابران نابینا، کمبود مسیرهای برجسته در پیاده روها، اختلاف سطح چشمگیر بسیاری از پیاده روها و انجام عملیات حفاری در آنها، حذف سرویس ایاب و ذهاب ادارات دولتی و عدم طراحی و ساخت ایستگاه‌های مترو جهت استفاده نابینایان مواجه هستیم .
در بحث اشتغال نیز می توان به در نظر نگرفتن سهمیه استخدام ? درصدی معلولان در وزارتخانه‌های دولتی، توجیه نبودن کارفرمایان به توانایی‌های نابینایان و کم بینایان و عدم اجرای آیین نامه‌ها و بخش نامه‌های موجود در خصوص به کارگیری ?? درصد اپراتورهای تلفن از میان نابینایان مندرج در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان می توان اشاره کرد.
عدم مناسب سازی و امنیت در تردد افراد دارای معلولیت یکی از بزرگترین موانعی است که در سر راه نابینایان وجود دارد و برداشتن تمام موانع محیطی و همچنین تسهیل سازی امکانات جامعه برای استفاده افراد کم بینا و نابینا در حضور هر چه بیشتر آنان در جامعه مهم است.
طبقه بندی وسایل کمکی نابینایان با توجه به ارتباط میان وسیله کمکی و نوع معلولیت بینایی، سه نوع فن آوری را مطرح
می کند که عبارتند از :
جایگزین حسی: در این گونه، ابزار مصنوعی جایگزین فقدان بینایی می شود؛ مانند کاشت شبکیه که یک دوربین کوچک که روی عینک قرار می گیرد، اطلاعات تصویر را دریافت می کند.
افزایش توان حسی: فن آوری که با بهبود باقیمانده بینایی در کاربر، توانایی اش را افزایش می دهد؛ مانند عینک‌ها و
بزرگ نماهای صفحه نمایش.
جانشین حسی: جایگزین نمودن حسی دیگر به جای حس بینایی بوده که در سال‌های اخیر رشد سریعی داشته است. در اکثر موارد حواس جانشین بینایی،شنوایی یا لامسه است. مانند بریل .
در حال حاضر هم در سر تا سر جهان برای نابینایان وسایل توانبخشی و کمک بینایی زیاد و گوناگونی طراحی و ساخته شده است تا آنان بتوانند مانند دیگر افراد جامعه بـه صـورت عادی به زنـدگـی و فـعـالیت‌های روزمره خود بپردازند .
وسایل یا مواردی که به طور خاص برای کاربرد افرادی نابینا طراحی شده است مانند :عصای بلند، راهنمای نوشتن، نویسنده‌های بریل، ساعت‌های گویای کم بینایان و یا بریل، راهنمای امضا، ماشین حساب گویا، لغت خوان نوری و غیره.
وسایلی که معمولاً بینایان نیز آنها را استفاده می کنند، اما ثابت شده است که نابینایان برای اهداف خاص جهت غلبه بر نابینایی شان استفاده می کنند همچنین تضمین امنیت بیشتر ایشان را نیز می کنند مثل تیغ‌های ریش تراشی الکترونیکی، سازمان دهنده‌های فعال شونده با صدا، وسایل ضبط، کامپیوتر و کارت‌های بازی درشت خط .
استفاده از سگ‌های راهنما که بطور خاص برای کمک به افراد نابینا آموزش دیده اند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۵ در خصوص«ویژگی‌های داشتن یک سگ راهنما» نشان داده که سگ‌های راهنما به شکل اجتماعی و روانی به افراد نابینا کمک می‌کنند و به آنها احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری می‌دهند. همچنین افرادی که سگ راهنما دارند احساس استقلال بیشتر و علاقه بیشتری به تردد دارند.
مشکلات تحصیل برای نابینایان
محمد رضا گورابزاد کتابدار کتابخانه نابینایان دانشگاه آزاد واحد کرج به گزارشگر روز نامه اطلاعات می گوید : در مدرسه نابینایان خزائلی شروع به تحصیل کردم ودو سال آخر را در مدرسه عادی شهید شفایی گذراندم پس از اخذ دیپلم انسانی نظام قدیم در سال ۱۳۸۰ در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد کرج پذیرفته شدم پس از اخذ مدرک کارشناسی در سال ۱۳۸۵ دردانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد شدم .
اولین فعالیتم را از سال ۱۳۷۹ با گردآوری مقالاتی با موضوعات فرهنگی و ادبی در روزنامه ایران سپید ویژه نابینایان آغاز کردم در سال ۱۳۸۲ وارد باشگاه خبرنگاران جوان شده و دوره‌ها ی آن باشگاه را گذراندم و پس از اخذ کارت خبرنگاری مدتی با آن باشگاه همکاری داشتم البته کارهای مختلفی از جمله ویراستاری کتاب‌های بریل رودکی در حوزه فرهنگی انجام دادم. در سال ۱۳۸۷ از طرف دکتر کوپال استاد ادبیات دانشگاه آزاد کرج از من خواسته شد تا در راه اندازی کتابخانه ویژه نابینایان همکاری کنم و با توجه به ارتباط با مرکز رودکی و چند مرکز دیگر و تسلط به کامپیوتر این کار را پذیرفتم.
وی می گوید : برای تحصیل با مشکلات زیادی روبرو بودم بسیاری از کتاب‌ها بخصوص در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دسترس نبودند از اینرو من و دیگر نابینایانی که تصمیم گرفته بودیم ادامه تحصیل دهیم سختی‌های زیادی را تحمل کردیم وبه طور متوسط حداقل ۳ تا ۴ برابر یک فرد عادی برای درس خواندن زمان می گذاشتیم .
در حال حاضر دو سری کتاب برای نابینایان وجود دارد که بعضی ازآنها به خط بریل وبعضی دیگر از کتاب‌ها صوتی هستند .
کتاب‌های بریل چون روی کاغذ‌های ضخیم چاپ می شوند بسیارحجیم هستند به عنوان مثال : یک متن معمولی برای افراد بینا که یک صفحه A4است اگر تبدیل به خط بریل شود چیزی حدود ۴ صفحه می شود و چون کاغذ‌های بریل ضخیم هستند در نتیجه کتاب‌های خط بریل خیلی قطور می شوند به طوری که کتاب ۳۰۰ تا ۴۰۰ صفحه ای اگر به بریل تبدیل شود چیزی حدود ۲ هزار صفحه در چندین مجلد می شود . از این رو یک فرد نابینا نمی تواند تمام کتاب‌های بریل را در خانه داشته باشداین در حالی است که روز به روز ساختمان‌ها هم کوچکتر می شوند درنتیجه نابینایان بیشتر به سراغ کتاب‌های صوتی می روند که این کتاب‌ها
هم از روی متن کتاب‌های معمولی خوانده می شود و اینگونه نیست که مطالب آن درک شود .
بسیاری فکر می کنند که نابینایان وکم بینایان از نظر هوشی هم مشکل دارند این در حالی است که این افراد فقط حس بینایی شان
را از دست داده اند و حواس دیگرشان را جایگزین حس بینایی می کنند .
امکانات و نرم افزارهای پیشرفته
گورابزاد با بیان این مطلب که امروزه امکانات زیادی برای نابینایان بوجود آمده است می گوید : نرم افزارهای جدیدی برای نابینایان طراحی شده است که بر روی گوشی تلفن همراه و کامپیوترها نصب می شود که کار کردن با این وسایل را بسیارراحت کرده است . البته سخت افزار‌هایی هم طراحی شده که علیرغم هزینه زیادشان بسیار ارزشمند هستند و این امکانات را کتابخانه‌ها با بودجه ای که در اختیار دارند می توانند برای نابینایان تهیه کنند .
مراکز مختلفی هم مانند رودکی در تهران هستند که عمده هزینه‌هایشان توسط بهزیستی تامین می شود و خدمات زیادی در اختیار نابینایان قرار می دهند .
با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری متن‌های نوشتاری را صوتی می کنیم و براحتی از آنها استفاده می کنیم . در گذشته برای یاد گیری کامپیوتر از نرم افزار قدیمی به نام Jaws استفاده می کردیم که متاسفانه رسم الخط فارسی نداشت که بعدها متخصصان ایرانی یک موتور گفتاری ایجاد کردند که افراد نابینا و کم بینا از طریق فعال کردن نریشن ویندوز بتوانند به منو‌های اصلی ویندوز دسترسی پیدا کنند .
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر کتابخانه نابینایان چند نفر عضو دارد می افزاید : تعداد افراد نابینایی که به کتابخانه ما مراجعه می کنند متغیر هستند اما ۱۵ تا ۲۰ عضو فعال داریم ومعمولا به دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی هم خدمات ارائه می دهیم با کتابخانه‌ها و مراکزی که هم به افراد نابینا خدمات رسانی کنند در ارتباط هستیم و منابع را در اختیار همدیگر قرار
می دهیم به طوری که نابینایانی که در کرج نیستند هم بتوانند از امکانات این کتابخانه استفاده کنند .
درحال حاضر در کتابخانه دانشگاه کرج ۳ دستگاه کامپیوتر با نرم افزارهای پیشرفته وجود دارد که دانشجویان نابینا براحتی با آن کار می کنند دستگاه پرینتر ویژه نابینایان هم داریم که بوسیله آن خیلی از جزوات را برایشان به خط بریل تبدیل می کنیم و در دسترسشان قرار می دهیم .با بسیاری از استادان هم صحبت کرده ایم که جزوه‌های درسی شان را به صورت تایپ شده در اختیار کتابخانه بگذارند تا آنها را برای نابینایان به خط بریل در آوریم .
بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های دیگر هم وقتی تابلو کتابخانه را می بینند به یاری ما می آیند و کمک می کنند .کتاب‌های صوتی زیادی هم برای افراد نابینا وجود دارد به طوری که در حال حاضر چیزی حدود ۵ هزار کتاب صوتی درسی و غیر درسی برای نابینایان داریم که باید این کتاب‌ها را دسته بندی کنم و چون تنها هستم این کار زمان بر است .
این کتابدار در پاسخ به این پرسش که آیا صدا و سیما برنامه خاصی برای نابینایان دارد می گوید : در حال حاضر رادیو برنامه ضبط شده برای نابینایان دارد که به نابینایان آگاهی‌های لازم در مورد برخورد با مشکلاتشان را می دهد .اما نیاز هست که بر نامه‌های
بیشتری برای آنان درست شود . مردم ما را بفهمند و درک کنند ما تلاش زیادی می کنیم علیرغم کمبود‌هایی که نسبت به دیگران داریم به اهدافمان برسیم و یک زندگی نرمال داشته باشیم .
هزینه‌های وسایل کمک آموزشی
با مراجعه به اینترنت دریافتم که سایت‌های زیادی وسایل کمک آموزشی مختص نابینایان را در فروشگاه‌های سراسر کشور به فروش می رسانند
با توجه به اینکه بسیاری از نابینایان بیکار هستند و قادر به تهیه این وسایل و لوازم نیستند وداشتن بسیاری از این وسایل برای زندگی روزمره آنان لازم است جا دارد که مسئولان بخصوص سازمان بهزیستی حداقل امکانات لازم را برای این عزیزان فراهم کند.
منبع: اطلاعات