نویسنده: Lesley Potgieter
منبع نسخه ی انگلیسی: Future Reflection
مترجم: داوود چوبینی
منبع نسخه ی ترجمه شده: محله ی نابینایان
یادداشت سردبیر
بسیاری از افراد اینگونه می پندارند که کودکان نابینا به شکل خودکار از قدرت و مهارتهای شنیداری خارق العاده ای برخوردارند. به هر روی، بهبود مهارت شنیداری مانند هر مهارت دیگری، به شکل قابل ملاحظه ای به تمرین و تلاش وابسته است. در این مقاله، خانم لِزلی پاتجایتِر، با پیشنهاد بازیها و فعالیتهایی به بچه ها کمک خواهد کرد تا شنیدن مؤثر و مفید را بیاموزند. لِزلی پاتجایتِر معلم و مادریست که در بریتانیا زندگی می کند. شما می توانید از طریق وبسایت زیر با وی در ارتباط باشید.
awarebears
قدرت شنیداری، به توانایی کودک در حضور و تشخیص اصوات محیطی و گفتاری از یکدیگر اشاره دارد. با هدف کسب سواد آموزی در حد کفایت و همگام شدن با مقتضیات تحصیلی، برای یک کودک، به خصوص اگر آن کودک نابینا باشد، لازم و حیاتیست که مهارتهای شنیداری خود را گسترش دهد. مهارتهای مرتبط با شنوایی یک کودک، شامل موارد ذیل می شود: تشخیص مسیر صدایی که به گوش کودک می خورد، به یاد آوری و یا همان به خاطر سپاری اطلاعات صوتی، تشخیص لحن صدا و آگاهی از الگوهای موسیقایی اصوات. تواناییهای فوق الذکر، زمینه را برای رشد زبان گفتار فراهم کرده و نقش مهمی را در کسب سواد اولیه ایفا می کنند. قدرت شنیداری، جنبه های مختلف بسیار زیاد دیگری را نیز در بر می گیرد که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
هوشیاری: بدین معنا که سطح آگاهی فرزند شما از صدا، در چه مرحله ای قرار دارد؟
حساسیت سمعی: تا چه اندازه کودک می شنود.
ترتیب بندی: آیا کودک قادر است تا ترتیب صداهایی که می شنود را تمیز دهد.
قدرت تفکیک‌گری: آیا فرزند شما می تواند شباهتها و تمایزات میان اصوات شنیده شده را از هم تفکیک کند؟
جدا سازی: آیا فرزند شما قادر است تا صدای خاصی را از میان صداهای در هم و بر هم جدا کند؟
حافظه: آیا فرزند شما این توانایی را دارد تا صدایی را که می شنود، به خاطر بسپارد و وقتی در آینده آن را مجدد شنید، به خاطر بیاورد که قبلاً چنین صدایی را جایی شنیده است؟
نماد گذاری اصوات: آیا کودک شما توانایی برقراری ارتباط میان یک صدا و علامت نوشتاری و یا شکل برجسته ی آن را داراست؟
درک: آیا فرزند شما درکی از آنچه می شنود را دارد؟
رشد و توسعه ی مهارتهای شنیداری در خانه
بازیها و فعالیتهای فراوانی وجود دارد که شما می توانید آن را با کودک خود انجام دهید. از طریق همین فعالیتها و بازیها، تواناییها، مهارتها و مفاهیم ضروری مرتبط با بحث صدا، در کودک شما شروع به رشد و نمو می کند. همین رشد مفاهیم، تواناییها و مهارتهای مرتبط با بحث صدا، ملزومات سمعی ناشی از یک فعالیت مبتنی بر صوت را برای کودک فراهم می آورد.
از مهمترین بازیهایی که می تواند به رشد موارد فوق الذکر کمک شایانی کند می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
انجام بازیهای صوتی به منظور شناسایی صدای حیوانات و یا سایر صداهای مربوط به محیط پیرامون خود: برای مثال، در جهت تحقق چنین هدفی می توانیم از یک cd که حاوی صدای حیوانات و یا سایر صداهاییست که در طول روز و در خانه و مدرسه به گوش ما می خورد، بهره بریم.
انجام بازیهای حدسی: برای نمونه، کیفی را پر از اشیائی کنید که صداهای متفاوتی ایجاد می کنند. برای این کار می توانید از اشیائی مثل زنگ، غلتک، ساعت دیواری و نظایر آن استفاده کنید. از کودک خود بخواهید تا حدس بزند، صدای تولید شده مربوط به کدام شیء است.
برای فرزند خود ساز بنوازید و به او این امکان را بدهید تا وی بتواند از این طریق، ریتمهای مختلف را برای خود نمونه برداری کند.
بازیهای مبتنی بر کوبیدن دستان به همدیگر را انجام دهید و از فرزند خود بخواهید تا مثل شما دست بزند. یعنی با همان ریتمی که شما دست می زنید، دست بزند.
مفاهیمی همچون فراز و فرود صوت در گفتار، تندی و کندی ریتمها و بلندی و آهستگی اصوات را برایش جا بیندازید.
بازیهایی مثل “Simon Says” “معلم میگه” را انجام دهید. می توانید از 3 یا چهار دستور بهره برید. دستورهایی مثل دست بزن، بشکن بزن و نهایتاً پا به کوب.
برای فرزند خود داستان بخوانید و از او بخواهید تا وقتی به کلمات خاصی که شما از قبل برایش مشخص کرده اید رسید، طبق کلمه ای که شنیده، واکنشی از خود نشان دهد. برای مثال: وقتی کلمه ی “سگ” را شنید، باید صدای سگ در بیاورد یا هر وقت شما کلمه ی “شاد” را به زبان آوردید، دست بزند.
یکی از شعرهای رایج در مهد کودک را برای فرزندت بخوان و یک واژه را جا بینداز. فرزند شما باید واژه ی جا افتاده را شناسایی و در جای خودش قرار دهد.
بازیهایی را انتخاب کنید که در آن از چشم‌بند استفاده می شود. این امر به بچه ها کمک می کند تا ردیابی اصوات را در خود تقویت کنند.
2 کلمه به کودک خود بگویید. از او بخواهید تا بگوید که آیا این 2 کلمه صدای یکسانی تولید می کنند؟ برای مثال: بگویید “تیر” “تلنگر” یا “سگ” “اردک”
از کوچکترین زمانهایی که دارید برای خواندن کتاب برای فرزندتان استفاده کنید. در حین داستان، هر از گاهی خواندن را متوقف کرده و از او سؤالاتی بپرسید تا مطمئن شوید او دارد به جزئیات دقت می کند.
به منظور انگیزه دادن به کودک خود برای انجام فعالیتهای مبتنی بر صوت، زمانی که رانندگی می کنید و او نیز همراه شماست، داستانی را پخش کنید که حاوی عکس و سایر عناصر دیداری نباشد. درواقع می خواهم بگویم، داستان صوتی پخش کنید.
زمانی که همراه با کودک خود در ماشین هستید، بازیهای مبتنی بر صدا و البته با رنگ و بوی سنتی را انجام دهید. بازیی مثل “من اول قصه رو میگم، تو بقیش رو ادامه بده” و یا به قول انگلیسیها “My grandmother went to the market, and she bought. . . .” می تواند مناسب باشد. البته شما می توانید شکل و یا به اصطلاح فرمت بازی را تغییر دهید. مثلاً می توانید قوانین بازی را به این شکل در بیاورید. یک جمله بگویید. برای مثال: “من به فروشگاه رفتم و مقداری نان خریدم.” بعد نفر دوم باید همین جمله را تکرار و در ادامه اش چیزی بدان بیفزاید. ببینید چند کلمه را می توانید به خاطر بسپارید.
استراتژیهای داشتن یک شنوایی خوب
به کودک خود بیاموزید تا وقتی حرف می زنید، خوب به صحبتهای شما گوش دهد.
در حین آموزش به کودک خویش، واضح و مختصر صحبت کنید.
زمانی که کودک شما، شما را مورد خطاب قرار می دهد، تمام حواس خود را به او معطوف دارید. انجام هرگونه فعالیتی که در آن لحظه موجب حواس پرتی شما و فرزندتان می شود را به کل کنار بگذارید.
به فرزند خودتان بگویید که از او می خواهید چند کار را همیشه به خاطر بسپارد. برای مثال به او بگویید: “من از تو 3 درخواست دارم. ظرف غذات رو بذار تو اتاقت، کفشات رو بذار تو جا کفشی و ژاکتت رو رو چوب لباسی آویزون کن.”
برای انجام مسأله ی بالا توسط فرزندتان، کلید واژه ها را تکرار کنید تا به مرور زمان در ذهن کودک جا بیفتد. برای مثال: “ظرف غذا، کفش و ژاکت”
در خصوص استراتژی داشتن شنوایی خوب، بعد از هر واکنش مناسبی که فرزند شما به آموزشهای شما می دهد، او را تشویق نموده و بعد از اولین واکنش مناسب به اولین آموزش، به او جایزه بدهید.