نویسنده: زهرا همت
منبع: سی و سومین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در دو شماره پیشین ستون آموزش و توانبخشی ماهنامه نسل مانا به اشتغال که همواره از مهم ترین دغدغه های افراد با آسیب بینایی است پرداختیم و مهارت های پیش نیاز اشتغال و چگونگی شرکت در مصاحبه شغلی را مورد بررسی قرار دادیم. اکنون به نکات دیگری در زمینه اشتغال و مهارت های شغلی می پردازیم.
وقتی به جای جدیدی وارد می شویم، شناخت محیط و افراد تازه از مهم ترین کارهایی است که باید انجام شود. پس از استخدام و اشتغال در یک مجموعه باید به عنوان اولین قدم، برای آشنایی با محیط و همکاران تلاش کنید. معمولاً در محیط های کاری، امکاناتی برای رفاه افراد در نظر گرفته می شود که آشنایی با آنها برای آسایش در محل کار ضروری است، برای مثال خوب است که محل سرویس های بهداشتی، آشپزخانه و وسایل و امکانات موجود در آن را به خوبی بشناسید تا به راحتی بتوانید در مواقع نیاز از آن استفاده کنید.
این نکته در نگاه اول، بدیهی به نظر می رسد اما متأسفانه کم نیستند افرادی که به دلیل ناآشنایی با محل کارشان از ابتدای روز، پشت میز کار خود می روند و تا پایان کار همان جا می مانند و حتی از سرویس بهداشتی استفاده نمی کنند و آب نمی نوشند و همه این سختی ها ناشی از شرم بی مورد از سؤال پرسیدن و آشنایی با محیط و درخواست اندکی راهنمایی است. بنا بر این ضروری است که هنگام ورود به یک مجموعه از فردی بخواهید که شما را با ویژگی ها و امکانات محیطی آشنا کند. در این مسیر، قطعاً باید خود را نیز معرفی کنید و به دیگران هم فرصت آشنایی با خود را بدهید.
برخی افراد در این مرحله نیز دچار نوعی شرم می شوند و تلاش می کنند آسیب بینایی و محدودیت های ناشی از آن را تا حد ممکن از دیگران پنهان کنند اما باید به معایب این پنهان کاری و مزایای صداقت در معرفی آسیب بینایی توجه داشت.
پنهان کردن محدودیت های ناشی از آسیب بینایی به توجه مداوم به این مسئله و مدیریت رفتار و حرکات نیازمند است که تبدیل به یک دغدغه جدی و همیشگی برای فرد می شود و او را در بازی نقشی دائمی فرو می برد و از لذت آسایش و استفاده از امکانات محروم می کند و تمام تمرکز فرد را برای ایفای نقش می گیرد و بهره وری را کاهش می دهد.
علاوه بر این، بر شکل گیری تصویر ذهنی دیگران از فرد با آسیب بینایی مؤثر است و با شکل دهی یک تصویر نادرست، گاهی موجب می شود که توقعات بیش از توانایی های فرد باشد و به این شکل به فرد با آسیب بینایی فشار زیادی وارد شود و از برخی کمک ها و توجه مورد نیاز از سوی همکاران محروم بماند.
از سوی دیگر، اغراق در معرفی محدودیت ها نیز مضراتی دارد از جمله این که موجب وابستگی فرد به دیگران برای انجام ساده ترین امور می شود و این به نوبه خود ممکن است برای اطرافیان، آزار دهنده باشد و تمایل اشخاص برای ارتباط با فرد با آسیب بینایی را کاهش دهد. بنا بر این، خوب است در معرفی خود و نیاز ها و محدودیت های ناشی از آسیب بینایی، از افراط و تفریط دوری کنید و خود را صادقانه به دیگران معرفی کنید و به آنها در ایجاد درکی صحیح و واقع بینانه از آسیب بینایی و فرد با این آسیب کمک کنید. همچنین تلاش کنید کار ها را تا حد امکان خودتان انجام دهید و از توانایی ها و ترفند هایتان استفاده کنید و پس از آن در اموری که برای انجام آنها با محدودیت مواجه هستید بدون ناراحتی و خجالت از دیگران کمک بخواهید.
داشتن روحیه کار تیمی و انجام امور به صورت مشترک و با همکاری یکدیگر از ویژگی هایی است که پرورش آن می تواند بسیار مفید باشد. خوب است با در نظر گرفتن ویژگی ها شامل توانایی ها و محدودیت ها، نقش مناسبی را در کار های گروهی بر عهده بگیرید و به فردی مفید برای گروه بدل شوید. این کار موجب ارتقای روحیه و اعتماد به نفس خودتان و افزایش تمایل دیگران برای همکاری با شما می شود و کار را برایتان ساده تر و لذت بخش تر می کند.
برای انجام کار ها برنامه ریزی کنید و زمان انجام هر کار را مشخص کنید. استفاده از برنامه های تقویم در کامپیوتر و موبایل می تواند در این زمینه بسیار کاربردی باشد. استفاده از این شیوه به نظم بخشی امور و انجام آنها در کمترین زمان ممکن و ممانعت از فراموشی کار ها و اتلاف وقت کمک می کند.
یادداشت برداری یکی از مهم ترین مهارت هایی است که با وجود مزایای بسیارش، هیچ جایی در نظام آموزشی ندارد و نه در مدرسه و نه هیچ جای دیگری به این مهارت و مزایای بسیار آن اشاره ای نمی شود. یادداشت برداری به تفکر نظم می بخشد و در انجام امور، بسیار کمک کننده است. در طول روز ایده های بسیاری به ذهن می رسد که اگر آنها را یادداشت کنیم می توانیم در موقع نیاز از آن استفاده کنیم و احتمال فراموش شدن آن در صورت عدم یادداشت، بسیار بالاست. در نتیجه، خوب است این مهارت ساده اما بسیار مفید را همواره در نظر داشته باشید، احتمالاً از مزایای این کار ساده شگفت زده خواهید شد.
حفظ یک موقعیت شغلی چندان ساده تر از یافتن شغل نیست و همواره باید برای پرورش و به روز نگه داشتن مهارت های فردی و شغلی با هدف حفظ و ارتقای موقعیت شغلی تلاش کرد. از جمله مهم ترین این مهارت ها باید به مهارت جهت یابی و حرکت و مهارت های روزمره زندگی و استقلال فردی و مهارت برقراری روابط بین فردی و انجام کار گروهی و… اشاره کرد.
نکات بسیاری در زمینه مهارت های مورد نیاز افراد با آسیب بینایی برای تصدی شغل و حفظ و ارتقای موقعیت شغلی وجود دارد که بیان تمام آنها به صورت نوشتار امکان پذیر نیست و جای خالی برنامه های مهارت آموزی در نظام آموزش عمومی کشور برای افراد با آسیب بینایی به خوبی احساس می شود. این در حالی است که برخلاف تأکید سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر آموزش چند ساحتی در مدارس و لزوم آموزش و پرورش مهارت ها، در حال حاضر هیچ گونه برنامه مهارت آموزی در مدارس افراد با آسیب بینایی اجرا نمی شود و تنها به آموزش دروس بسنده می شود.
امیدواریم که دست اندرکاران آموزش افراد با آسیب بینایی در برنامه ریزی و اجرای آموزش این افراد دست کم اندکی بیش از گذشته به اسناد بالادستی توجه داشته باشند و برگزاری برنامه های آموزش مهارت های روزمره زندگی و مهارت های مورد نیاز اشتغال را در برنامه های سال تحصیلی پیش رو بگنجانند.