نویسنده: میثم امینی
منبع: بیست و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
در سال های اخیر فناوری چاپ سه بعدی در جهان گسترش بسیاری پیدا کرده و بسیار هم محبوب شده است. در چاپ سه بعدی، یک مدل سه بعدی که در واقع یک پروندۀ الکترونیکی است به یک شیءِ سه بعدی، مثلاً یک مجسمه تبدیل می شود که این شیء می تواند از ماده های مختلفی، مثل انواع پلاستیک و حتی فلز تشکیل شده باشد. سه بعدی بودن نتیجۀ این نوع چاپ، این فناوری را برای افراد نابینا و کم بینا بسیار مفید ساخته است، مثلاً یک مدرسۀ ویژۀ نابینایان به جای اینکه مجبور باشد مدل های گران قیمت از عناصر طبیعی، سیاره ها، باکتری ها، ویروس ها و … را با دشواری وارد کشور کند یا به توصیف این موارد بسنده و دانش آموزان خود را از یادگیری کامل و جامع مواد درسی محروم کند، می تواند مدل های سه بعدی مورد نیاز خود را که معمولاً در اینترنت موجود است، دریافت و آنها را با چاپگر سه بعدی خود یا در نزدیک ترین مرکز مجهز به چاپگر سه بعدی، به هر تعداد و با هر موادی که لازم است، چاپ کند و در اختیار دانش آموزان خود قرار دهد، حتی اگر مدل مورد نیاز موجود نبود، مدرسه می تواند یک مدل ساز سه بعدی را استخدام کند تا مدل مورد نیاز را طراحی و پروندۀ مدل آن را برای چاپ در اختیار مدرسه قرار دهد.
همچنین یک موزۀ آثار باستانی می تواند با گرفتن تصاویر سه بعدی از اشیایی که به دلیل قدمت، ظرافت و ارزششان قابل لمس نیستند، یک مدل سه بعدی از آنها ایجاد کند و به بازدیدکنندگان خود، ازجمله بازدیدکنندگان نابینا و کم بینا اجازه دهد این مدل ها را لمس کنند.
اینها فقط دو مورد از کاربردهای چاپ سه بعدی برای نابینایان و کم بینایان است که کارایی این فناوری را برای بهبود زندگی نابینایان، به خصوص در زمینۀ آموزش به نمایش می گذارد.
منابع مختلفی در اینترنت وجود دارد که به صورت رایگان یا با پرداخت هزینه، مدل های سه بعدی مختلفی را برای چاپ سه بعدی در اختیار ما قرار می دهند، مثلاً سازمان ناسا مجموعه ای از مدل های سه بعدی رایگان قابل چاپ را در اختیار همگان قرار داده است که می تواند برای افراد نابینا و کم بینای علاقه مند به فضا، منبع ارزشمندی باشد، مثلاً اگر کنجکاوید که بدانید تلسکوپ جیمز وب چه شکلی است، می توانید مدل سه بعدی آن را از این منبع دریافت و چاپ کنید.
همچنین مؤسسۀ غیر انتفاعی خانۀ چاپ آمریکا که با عنوان «اِی پی اِچ شناخته می شود و بیش از یک و نیم قرن است که خدمات آموزشی را به نابینایان و کم بینایان آمریکایی ارائه می دهد یک کتابخانه تصاویر دارد که در بین تصاویری که در آن ارائه شده است، تعدادی مدل سه بعدی هم موجود است. با ثبت نام در این کتابخانه و ورود به آن می توانید مدل های سه بعدی موجود را دریافت و آنها را چاپ کنید، البته در حال حاضر تعداد مدل های سه بعدی در این کتابخانه بسیار کم است و بیشتر آنها مدل های مفیدی نیستند، اما امیدواریم که در آینده مدل های بیشتر و بهتری در این کتابخانه ارائه شود.
علاوه بر ایجاد امکان استفاده از منابع موجود، فناوری سه بعدی راه را برای افراد خلاق باز کرده است تا با استفاده از آن زندگی نابینایان و کم بینایان را بهبود ببخشند، مثلاً اخیراً یک دانشجوی ایرلندی با استفادۀ خلاقانه از فناوری چاپ سه بعدی، عکاسی را به دنیای نابینایان و کم بینایان آورده است. در ادامۀ این مطلب با پروژۀ عکاسی سه بعدی مک اووی آشنا می شویم.
مدرسۀ هنر بِلفاست دانشگاه اُولستِر، دانشگاهی در ایرلند شمالی، اخیراً نمایشگاه سالانۀ خود را برگزار کرد که در آن دانشجویان سال آخر فرصت به نمایش گذاشتن آثار خود را داشتند. در میان آثار برجستۀ این نمایشگاه، یک سری عکس های سه بعدی نوآورانه با عنوان «فضای میان» دیده می شد که دانشجوی عکاسی، امیلی مک اووی، آنها را طراحی کرده بود.
مک اووی از والدینش که یکی کم بینا و دیگری نابینا است، الهام گرفت تا عکس های قابل لمسی را طراحی کند که با ارائۀ روشی جدید و همه شمول برای تجربۀ عکس ها، این امکان را ایجاد کند که افراد نابینا و کم بینا هم بتوانند از آنها لذت ببرند.
مک اووی در طراحی عکس های سه بعدی خود از ماده ای به نام «لیتوفان» استفاده کرده است؛ ماده ای شفاف که در قرن نوزدهم میلادی محبوب بود و می توان آن را در ضخامت های مختلف قالب گیری کرد. وقتی از پشت به لیتوفان نور تابانده می شود، یک تصویر تشکیل داده می شود، البته فرایندی که مک اووی از آن استفاده می کند، بسیار مدرن تر از آن چیزی است که در قرن نوزدهم مورد استفاده قرار می گرفت. او یک پرونده با قالب جِی پی ای جی را با استفاده از یک نرم افزار تولید لیتوفان به یک پرونده با قالب اِس تی اِل تبدیل می کند و آن را برای چاپ سه بعدی می فرستد. مک اووی با استفاده از ضخامت های مختلف، در عکس های خود بافت ایجاد کرده است که افراد نابینا و کم بینا را قادر می سازد از طریق لمس این عکس ها را کاوش و تفسیر کنند.
هنر مک اووی به عنوان هنری انقلابی ستایش شده است و او اخیراً جایزۀ معتبر عکاسی «جیل تاد» را دریافت کرده است که برای آثار او توجه و اثربخشی بیشتری را به ارمغان می آورد.
مک اووی در دورۀ کارشناسی ارشد عکاسی هنرهای زیبا در دانشگاه اولستر پذیرفته شده است؛ جایی که او قصد دارد طرح خود را بیشتر توسعه دهد. هدف نهایی او ایجاد عکس های سه بعدی است که به کمترین توصیف ممکن نیاز داشته باشند و به افراد با آسیب بینایی این اجازه را بدهند که به طور مستقل از این رسانه لذت ببرند.
عکس های سه بعدی انقلابی مک اووی فرصت های جدیدی را برای افراد نابینا و کم بینا برای تجربه و تعامل با عکاسی ایجاد کرده است. با بهره گیری از لیتوفان و عناصر لمسی، مک اووی مجموعه ای از آثار هنری را ایجاد کرده است که شکاف بین ادراک دیداری و لمسی را پر می کند. مک اووی که به خاطر رویکرد نوآورانه اش شناخته شده است، به گسترش پروژه اش و دستیابی به مخاطبین بیشتر متعهد است تا زندگی افراد دارای آسیب بینایی را از طریق هنر خود غنی کند