دیدن، مقدم بر ابزار در هنر تجسمی به کار گرفته می شود، اما در این میان هنرمندانی از مرزهای چشم، برای خلق اثری هنری عبور کردند. هنرمندانی نابینا که گاه به جای عصای سفید قلم نقاشی دست گرفتند.
استفاده از عصای سفید به ابتکار یک عکاس نابینا باز می گردد؛ سال ۱۹۲۱، جیمز بیگز عکاس انگلیسی که در سانحه ای بینایی خود را از دست داده بود استفاده از عصای سفید را به کار گرفت. او برای تردد در خیابان های اطراف محل زندگی خود از این عصا استفاده کرد، اما تنها مدتی به طول انجامید که استفاده از این عصا فراگیر شود و دو پژوهشگر آمریکایی قانون عصای سفید را نوشتند. بر همین اساس ۱۵ اکتبر به عنوان روز جهانی نابینایان یا قانون عصای سفید تعیین شد.
اگر چه که هنرمندان به خصوص در حوزه تجسمی، نیاز به دیدن دارند اما این بدان معنا نیست که نمی توانند هنرمندان موفقی باشند. با این وجود که هنرهای تجسمی، اغلب هنرهای مبتنی بر حس بینایی اند اما میان آنان نقاشان، خوشنویسان، مجسمه سازان، حتی عکاسانی هستند که با برهم زدن این قاعده، یا بدون بینایی راه به هنرهای تجسمی یافتند یا بخشی از مسیر را بدون دیدن ادامه دادند.
در سرتاسر دنیا هنرمندان نابینایی هستند که نقاشی می کشند.
در واقع بر اساس آنچه پژوهشگران عنوان کردند، تنها ۱۰ درصد از نابینایان قادر به مشاهده هیچ چیز نیستند و بخش قابل توجهی از نابینایان قادر هستند که با تحریکات مغزی برخی از اشکال ساخته شده از نور را با درصد های متفاوتی ببینند. بر همین اساس می توان گفت که هر کدام از نابینایان با شرایط خاصی رو به رو هستند و نابینایی همواره به معنی تاریکی مطلق نیست و بخشی از توانایی نقاشی کشیدن نابینایان به همین موضوع و مقدار دید آن ها نسبت به نور، تشخیص نور و سایه ها باز می گردد. برخی از نابینایان حتی می توانند تا حدود کمی رنگ ها را نیز تشخیص دهند و برخی از آنان با لمس اشیاء در به تصویر کشیدن آن ها دقیق تر عمل می کنند.
از سوی دیگر حتی راه هایی وجود دارد که بتوان توانایی تشخیص افراد را افزایش داد؛ راهکارهایی مانند افزایش نور مکان یا استفاده از تابلوهایی بزرگ تر.
«کیت اسمون» هنرمندی نابینا است. او هنرمندی بریتانیایی است که تصاویری را از مناظر طبیعی اسکاتلند خلق کرده است.
«امجاد مطیری» نیز هنرمند زن نابینایی از عربستان است. او با یک بیماری ژنتیکی که به تدریج بینایی اش را از بین می برد متولد شده و با ابزارهای مختلفی چون خودکار و رنگ های مختلف نقاشی می کند. او همچنین قادر است نقاشی دیجیتالی انجام دهد.
«امجاد مطیری» نقاشی هایش را در فضای مجازی با کاربران به اشتراک می گذارد و اقدام به برپایی نمایشگاهی خصوصی نیز کرده است. امجاد ۲۷ تابلو را در این نمایشگاه به روی دیوار برد. این هنرمند نابینا درباره شیوه طراحی اش گفته بود که تنها می تواند نور و سایه را تشخیص دهد و قادر به تشخیص رنگ ها نیست.
اشرف ارمغان، نقاش ترکیه ای نیز از مشهورترین نقاشان نابینا در جهان است. او که تعداد قابل توجهی نمایشگاه در نقاط مختلفی از جهان برپا کرده است، نابینا متولد شده و نقاشی و نوشتن را با وجود نابینایی آموخته است. او با استفاده از احساس لامسه نقاشی می کند، با انگشتانش رنگ های روغنی را بر صفحه می زند و پس از خشک شدن هر رنگ، رنگ دیگری را اضافه می کند.
اما علاوه بر این، نام نقاش معروفی مانند «کلود مونه» یکی از نامدارترین نقاشان تاریخ، نیز میان هنرمندان نابینا وجود دارد. اگرچه یکی از بزرگترین ترس های یک نقاش این است که روزی امکان دیدن جهان را نداشته باشد اما اوایل قرن بیستم میلادی «مونه» متوجه مشکلی در چشم راستش شد و پس از آن به تدریج بینایی هر دو چشمش ضعیف شد. پزشکان در نهایت مشخص کردند که او به آب مروارید مبتلا شده و با پیشرفت این بیماری، او با تشخیص رنگ به مشخص برخورد.
در این شرایط سفید به زرد نزدیک می شود، سبز به زرد نزدیک می شود و قرمز متمایل به نارنجی و تشخیص جزئیات دشوار می شود. نخستین نشانه های این بیماری را می توان در نقاشی که مونه در سال ۱۹۰۸ در ونیز خلق کرد مشاهده کرد.
«مونه» با وجود پیشرفت بیماری اش همچنان به فعالیت هنری ادامه داد و با بررسی آثارش می توان پیشرفت بیماری را در آثار او دید.
مونه از جراحی سر باز زد چرا که به یاد «اونوره دومیه» نقاش فرانسوی می افتاد که پس از انجام جراحی چشمش، بینایی خود را از دست داد. بر همین اساس مونه برای ۱۴ سال از قطره های چشم و عینک استفاده می کرد. او در نهایت با این حقیقت رو به رو شد که تقریبا نابینا شده است.
«مونه» در نهایت در اکتبر سال ۱۹۲۲ در نامه ای برای یک پزشک نوشت که زمان آن فرارسیده که خودش را به او واگذار کند، اما همچنان نگرانی هایی دارد. او در ژانویه سال ۱۹۲۳ نخستین جراحی را انجام داد. این جراحی بخشی از بینایی او را بازگرداند. با این حال این فرآیند آنقدر برایش سخت بود که از جراحی چشم چپ خود سر باز می زد. او همچنین از نقدهایی که متوجه آثارش می شدند و چون بخش های سفید بوم قابل مشاهده بودند و به عنوان آثار ناتمام یاد می شدند نیز رنج می برد.
او در آوریل سال ۱۹۲۳ در نامه ای برای پزشکش نوشت که روزهای سختی را تجربه کرده، اما خوشبختانه آن روزها به کمک دارو به پایان رسیده اند. علاوه بر آن، دید او با وجود و یا بدون عینک سیاه کمتر و کمتر شده است. نور زیاد هم باعث شده او خود را در تنهایی و تاریکی اتاق محدود کند. اما در سال ۱۹۲۶ «مونه» که در آن زمان ۸۶ سال داشت بالاخره یادداشت امیدوارکننده ای برای پزشکش نوشت. او در این نامه به بازیابی بینایی اش اشاره کرد. این هنرمند ۵ دسامبر همان سال از دنیا رفت.
روز جهانی عصای سفید در ۱۵ اکتبر مصادف با ۲۳ مهر هر سال برگزار می شود. این روز به اطلاع رسانی درباره نابینایی و شرایط آن و برشمردن دستاوردهای این افراد اختصاص پیدا می کند.
منبع: ایسنا