حال و روز سازمان های مردم نهاد این روزها خوب نیست. چه آنکه تمرکز سمن ها بر روی اقشار آسیب پذیر جامعه خاصه معلولان باشد. از طرفی ظرفیت خیران نسبت به سال های قبل و توان مالی آنها به علت مشکلات اقتصادی کاهش پیدا کرده از سوی دیگر، تجهیزات و ملزومات مورد نیاز معلولان افزایش چندین برابری داشته است. تمامی این شرایط دست به دست هم داده و اکثر سمن های حوزه معلولان را دچار بحرانهای جدی کرده است.
در این بین، نقش شرکت ها و پایبندی آنها به حوزه مسئولیت اجتماعی سنگین تر شده و می طلبد بنگاه های اقتصادی بزرگ توجه ویژه تری نسبت به این مسئله داشته باشند. حضور آنها در کنار سمن های ویژه معلولان و نابینایان می تواند بسیاری از چالش های پیش روی انجمن های این قشر را برطرف کند. به طور معمول زمانی که سخن از مفهوم شرکت و به ویژه شرکت خصوصی پیش می آید، پیش فرض ذهنی افراد به دغدغه های اقتصادی و سوددهی معطوف می شود. از اساس این ذهنیت درست است، زیرا ماهیت وجودی یک شرکت بر مقوله کسب وکار، معطوف به سودآوری است.
اما فعالیت اقتصادی و کسب سود تنها بعد یک شرکت به شمار می آید. شرکت به عنوان سازمانی مطرح است که دارای عناصر انسانی و فیزیکی، ساختار و نظام روابطی ویژه است که به واسطه آنها فرهنگ سازمانی، ارزش های سازمانی و حتی ساختاری غیررسمی که عمدتا مبین این ارزش هاست، خلق می شود. مفهوم مسئولیت اجتماعی با فرهنگ و ارزش های سازمانی مناسبت دارد. این نوع مسئولیت فراتر از وظایف قانونی امتداد می یابد و در واقع، قانون و وظیفه سازمانی حداقل های مسئولیت اجتماعی شرکت است. از این رو، مسئولیت اجتماعی شرکت در حکم مدلی از کسب وکار است که به شرکت کمک می کند از نظر اجتماعی و به ویژه به خاطر تاثیرات احتمالی خود در جامعه و محیط پاسخگو باشد.
پیتر دراکر، یکی از برجسته ترین نظریه پردازان مدیریت گفته است سود برای شرکت مانند اکسیژن برای انسان است. اگر به قدر کافی از آن نداشته باشی، بیرون از بازی هستی، ولی اگر فکر می کنی که زندگی تو تنها نفس کشیدن است، واقعا چیزی گم کرده ای! این گفته توجیهی است به نوعی منطق اقتصادی که در آن دنیای سود مادی با دنیایی انسانی و اخلاقی پیوند می خورد.
از این نظر، می توان گفت که مسئولیت اجتماعی شرکت مجموعه الزامات یا تعهدات اخلاقی است که یک شرکت یا سازمان با در نظر داشتن موضوع توسعه پایدار در جهت حمایت کارکنان خود، جامعه (جامعه محلی یا فراتر از آن) انجام می دهد.
مطالعات مختلف نشان می دهد که ارتباطی دوطرفه بین شرکت و اجتماع وجود دارد. طبق نتایج این مطالعات، هرگاه شرکت ها در مسیر ارائه کمک و حمایت به جامعه نقش آفرینی کرده اند، جامعه نیز شرایط لازم برای کسب بازده توسط شرکت و توسعه و پیشرفت واحدهای تجاری را فراهم می کند. در نتیجه، مسئولیت شرکت در قبال اجتماع هم برای خود شرکت و هم برای اجتماع سودمند است. ذی نفعان، از شرکت ها انتظار دارند اخلاق را در کسب وکار و فعالیت های خود رعایت کنند و مشتریان ترجیح می دهند از شرکت هایی که نسبت به مسئولیت اجتماعی خود توجه دارند، خرید کنند.
به همین جهت، شرکت های پیشرو همواره کوشیده اند میـان دغدغه اقتصادی خود و اجتمـاع نـوعی تعـادل ایجـاد کنند و مسئولیت اجتماعی خود را جـدی بگیرنـد. این شرکت ها به اهمیت ارتباط میان برند یا علامت تجاری خود با مسئولیت اجتماعی شرکت واقف اند. زیرا مسئولیت اجتماعی شرکت نه تنها در میان جامعه و ذی نفعان نسبت به برند شرکت آگاهی ایجاد می کند، بلکه تصویری مثبت از آن را در اذهان پدید می آورد. این موضوع از یک سو عملکرد مالی شرکت را تحت تاثیر جدی قرار می دهد و آن را بهبود می بخشد و از سوی دیگر، به تقویت ذی نفعان و در شکلی فراگیرتر به حفظ و تقویت جامعه می انجامد. در واقع، سرمایه گذاری در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکت، برخلاف پندار برخی، اقدامی هزینه بر نیست. بلکه، اقدامی مبتنی بر مدیریت استراتژیک، در جهت ایجاد مزیت رقابتی برای شرکت و کمک به توسعه جامعه است. از این رو، جامعه معلولان با جمعیتی میلیونی در کشور، یکی از اقشاری هستند که می توانند به عنوان بخشی از اعضای جامعه، مورد توجه شرکت ها و بنگاه های بزرگ اقتصادی قرار بگیرند.
یکی از اهداف انجمن نابینایان ایران در سالهای اخیر جلب توجه شرکت ها به این حیطه مهم و تأثیرگذار بوده است.
منصور شادکام قائم مقام انجمن نابینایان ایران در این ارتباط می گوید: طبق قانون سازمان های مردم نهاد سهمی از بودجه های دولتی ندارند. از طرفی دیگر قانون آنها را از انجام کارهای تجاری و اقتصادی منع کرده است. در چنین شرایطی تنها راه اداره و مدیریت انجمن ها استفاده از ظرفیت خیرین و حمایت مالی شرکت های تجاری است. انجمن نابینایان ایران نیز در سالهای اخیر سعی کرده تا از این ظرفیت و مسئولیت اجتماعی شرکت ها استفاده کند.
شادکام می افزاید: جا دارد از شرکت هایی که در این سالها در پروژه های مختلف همیار و کمک حال انجمن بوده اند تشکر کنم. بانک مسکن، بانک صادرات و بانک آینده در شبکه بانکی کشور همواره انجمن را حمایت کرده اند. اگر حمایت شبکه بانکی کشور و شرکت های تابعه آن نبود بسیاری از پروژه های انجمن از جمله ماهنامه نسل مانا تداوم پیدا نمی کرد.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران افزود: به جز بانک ها شرکت هایی مانند پیشگامان پویا، پرداخت الکترونیک سداد، موناکو، آبتین سلامت ایرانیان، پکتوس، پالکو، پارس حیان و فناوا کارت از جمله شرکت هایی بودند که همواره در کنار انجمن نابینایان ایران بوده اند. برخی از این شرکت ها در مسئله اشتغال کمک شایان توجهی به انجمن کرده اند. تا آنجا که بسیاری از نیرو های شاغل در انجمن نابینایان ایران استخدام این شرکت ها هستند.
اگر حمایت این شرکت ها نبود، بسیاری از امورات انجمن پیش نمیرفت. مهندس شادکام تصریح کرد: با دسترس پذیر کردن مرکز تماس شرکت های بزرگ می توان ظرفیت های شغلی جدیدی را برای جامعه نابینایان کشور به وجود آورد. توصیه و درخواست من از بنگاه های اقتصادی بزرگ آن است که مسئولیت اجتماعی را تنها در ساخت مدرسه، مسجد راه و سبد کالا نبینند. توجه به مسائل فرهنگی، اشتغال حتی حوزه گردشگری از جمله مواردی است که می طلبد شرکت های بزرگ در راستای مسئولیت اجتماعی به آن ورود کنند
یکی از دغدغه ها و نیاز های حال حاضر انجمن نابینایان ایران نیز همین موضوعات است. جامعه خیران و شرکت ها در راستای مسئولیت اجتماعی دید خود را وسیعتر کرده و به همه ی ابعاد نیازهای اقشار جامعه توجه داشته باشند. همان اندازه که سبد کالا برای جامعه هدف ما دارای اهمیت است، توجه به ورزش همگانی و پرداختن به مسائل تفریحی نیز برای نابینایان مورد نیاز است. چه بسا با انجام ورزش های منظم و روتین بتوان بسیاری از مشکلات جسمانی و از بروز بسیاری از بیماری ها پیشگیری کرد. در این صورت، همان میزانی که برای دارو و درمان فرد باید هزینه شود، در راستای سلامت روحی و روانی و جسمی او هزینه می شود.
مهندس شادکام به نقش رسانه ها در این بین اشاره کرد و افزود: رسانه ها نقش بسیار بزرگ و وظیفه خطیری در این میان دارند. فرهنگ مسئولیت اجتماعی را رسانه ها باید در جامعه گسترش دهند. هر چقدر ما در این ارتباط فریاد بزنیم باز هم کم است. رسانه ها باید به کمک ما بیایند. دولت باید از شرکت هایی که به حوزه مسئولیت اجتماعی توجه می کنند، حمایت کند. معافیت های مالیاتی یکی از راهکارهایی است که دولت می تواند از سهم و حق خود بگذرد تا شرکت ها برای ورود به این عرصه تشویق شوند. برای مثال اگر شرکتی در قبال استخدام 10 فرد معلول و همان حقوقی که به این افراد پرداخت می کند در ازای هزینه های مالیاتی او در نظر گرفته شود، ترجیح آنها بر این است که نیروی انسانی خود را تقویت کنند تا آنکه همان مبلغ را به عنوان مالیات به دولت بدهند.
قائم مقام انجمن نابینایان ایران در پایان گفت: وقتی شرکت سامسونگ که یک شرکت خارجی است در گذشته در راستای مسئولیت اجتماعی 15 کتابخانه دیجیتال گویا و بریل با تمامی امکانات برای ما در استان های کمبرخوردار تأسیس کرد، این انتظار از شرکت های داخلی نیز میرود تا به همان اندازه به جامعه هدف ما توجه کنند و در کنار ما باشند.
در پایان جا دارد مجدداً از شرکت پرداخت الکترونیک سداد که اخیراً با امضای یک تفاهمنامه جدید، ضبط کتاب صوتی برای نابینایان، حمایت از ماهنامه نسل مانا و استخدام یک فرد نابینا در انجمن در کنار ما هستند یا شرکت آبتین سلامت ایرانیان با طرح دارو کارت و استخدام یک نیروی انسانی در انجمن و شرکت پیشگامان پویا که 4 فرد نابینا را در کالسنتر شرکت و دو فرد نابینا را در انجمن نابینایان ایران مشغول به کار کرده اند تشکر کنم. این شرکت ها به همراه بانک صادرات و بانک مسکن در آخرین برنامه انجمن که جشنواره ملی گامینو جشنواره فعالیت های نابینایان در فضای مجازی بود، در کنار انجمن و حامی این رویداد بزرگ ملی بودند. این که از میان بانک های متعدد در کشور و خیل عظیمی از شرکت های تجاری تا کنون تنها این شرکت ها حامی انجمن هستند، نشان دهنده نگاه باز و اهمیت مدیران این شرکت ها به حوزه مسئولیت اجتماعی است. به امید روزی که مسئولیت اجتماعی، به یک فرهنگ عمومی و نهادینه شده در کشور بدل شود.
منبع: انجمن نابینایان ایران.