سیما میرلو پزشک و روانشناس بالینی: تفریح یکی از پنج نیاز اصلی انسان است که باعث ایجاد حس لذت در او می شود. کودک و بزرگسال با تفریح حال بهتری پیدا می کند. یکی از تفریحات بازی کردن است. در بازی این حس یادگیری است که ایجاد لذت می کند پس هر چه بازی آموزنده تر باشد حس بهتری پیدا می کنیم. کودک در بستر بازی شرایط مختلف زندگی را درک می کند. و اتفاقات زندگی را در بازی تجربه می کند. کودک در بازی فکر می کند و افکار، تصورات و تخیلاتش را در محیطی امن پیاده می سازد این در حالیست که مادر او هنگام بازی چیزی را جدی نمی گیرد و تنها با او بازی می کند.بچه در خاله بازی، خرید و دکتربازی مسائلی که در زندگی روزمره می بیند و اتفاقاتی که بین پدر و مادرش می افتد را بازسازی می کند. پس بازی راهی برای پرورش فکر، احساس، جسم و روابط اجتماعی او ایجاد می کند. بهتر است وقتی می خواهیم بازی را با بچه شروع کنیم در ذهن خود هدفمان از بازی را بدانیم مثلا به این خاطر با فرزندم بازی می کنم که دستورزی او را قوی کنم. چون در این حال از اسباب بازیهایی استفاده می کنم که دستش را قوی کند یا می خواهم روابط اجتماعی را به او آموزش دهم. که برای این منظور می توانم در بازی با او قهر کنم تا یاد بگیرد چگونه با کسی که قهر کرده ارتباط بگیرد. یا می خواهم احساسات را بروز بدهم مثلا در بازی سعی می کنم کمی عصبانی شوم تا ببینم واکنش او نسبت به احساسات طرف مقابلش چیست و چگونه آن را بروز می دهد؟ پس بچه در بازی خود را می شناسد و می تواند احساسات خودش را درک کند. حتی می تواند احساسات طرف مقابل را هم درک کند و با او همدلی کند.پس بازی خیلی فراتر از لذت بردن و تفریح است. البته برخی از مادران بازی را خیلی جدی می گیرند و آنقدر جنبه آموزشی آن را قوی می کنند که یادشان می رود اولین هدف در بازی، تفریح کردن است و هدف دوم آموزش است. پس اگر بچه از بازی لذت نبرد مطمئن باشید آموزش را هم فرا نمی گیرد. ما در پرورش بچه دو هدف داریم حفاظت و رشد کودک. اما گاه بین بچه و والدین تعارض به وجود می آید مادر می خواهد بچه رشد کند ولی بچه می خواهد محیط امنی داشته باشد. وقتی این تعارض به وجود می آید بچه و مادر نمی توانند با هم به خوبی بازی کنند.حالاکه بازی را به مثابه بستری برای رشد بچه دانستیم اگر این بستر را با وسایل مختلف که همان اسباب بازیها هستند غنی کنیم، خیلی بهتر می توانیم به هدف خودمان برسیم. در انتخاب اسباب بازیها باید به نکاتی توجه کنیم. اول اینکه بهتر است اسباب بازی بر اساس شخصیت کودک انتخاب شود.مثلا کودکان شخصیتی خجالتی، زودرنج، کنجکاو، خونسرد، پر هیجان و پر شوردارند. همچنین در انتخاب اسباب بازی بهتر است تواناییهای کودک را در نظر بگیریم. مثلا برای بچه نابینا نباید اسباب بازیهایی انتخاب شود که نیاز به دیدن دارند مثل تفنگ که باید با آن هدفی زده شود. یا برای بچه ای که کم جان است نباید اسباب بازی یک ماشین بزرگ و سنگین را بگیرید که نتواند بلندش کند و راحت با آن بازی کند یا برای بچه نابینا نباید اسباب بازی نوک تیز گرفته شود که ممکن است به او آسیب بزند. اسباب بازی بهتر است بر اساس میزان هوش کودک انتخاب شود گاه مادران این اشتباه را مرتکب می شوند و فرزندشان را بیش از حد باهوش می بینند و نوعی از بازی فکری را برای او می گیرند که در توان و مناسب سن بچه نیست و آن وقت که کلمه من نمی توانم در ذهن بچه برده می شود این بر اعتماد به نفس بچه تاثیر می گذارد.نکته دیگر این است که بچه باید با اسباب بازی ارتباط برقرار کند وقتی می بینید بچه ای از یک اسباب بازی خوشش نمی آید اصرار نکنید و مرتب نگویید ما پول زیادی برای این اسباب بازی داده ایم و باید حتما با این بازی بکنی. چون اگر بچه از چیزی لذت نبرد آن را کنار می گذارد و نمی تواند مانند بزرگسالان عاقلانه فکر کند. حالا برای انتخاب اسباب بازی برای کودکی نابینا ، بهتر است اسباب بازی صدا داشته باشد. مثلا زنگوله داشته باشد که بچه بتواند با اسباب بازی ارتباط بگیرد برای اینکه بچه با اسباب بازی آشنا شود اسباب بازی را به دستش بدهید تا لمس کند و آن را به او معرفی کنید مثلا این ماشین است این چرخهایش است این لامپ و این درش است یا این کاپوتش است. باید وارد دنیای فرزندتان شوید حتی می توانید خودتان چشمهایتان را ببندید و اسباب بازی را لمس کنید و بعد به دست بچه بدهید. تا متوجه شوید فرزندتان چه حسی را دریافت می کند. به خصوص برای بچه های کم بینا بهتر است اسباب بازی روشن باشد و در آن از رنگهای شاد استفاده شده باشد حتی نورانی باشد مثل اسباب بازیهایی که باطری دارند و نورانی هستند یا اسباب بازیهایی که شبرنگ هستند .. دیگر اینکه بهتر است اسباب بازی سطوحی برجسته داشته باشد مانند تلفن که دکمه دکمه است. یا توپهایی که رویشان زبر است. مثل توپ بسکتبال . که بچه آن را لمس کند و کاملا جزئیات را حس کند. توجه داشته باشید که فرزند شما قرار است در آینده خط بریل را بخواند. پس تا می توانید نوک انگشتان او را تقویت کنید. نکته دیگر اینکه بهتر است اسباب بازی متحرک باشد. شاید بگویید اگر اسباب بازی مثل توپ متحرک باشد بچه باید دنبالش این طرف و آن طرف بدود و به در و دیوار برخورد می کند. این درست است اما می توانید در مواقعی که خودتان مواظبش هستید در اتاقی که وسایل زیادی ندارد که به آنها برخورد کند به او اجازه بازی با توپ را بدهید یا به او بگویید بنشینیم و پاهایتان را از روبرو به هم بچسبانید و بگویید توپ را به سمت هم بیندازیم. بچه باید تحرک را بفهمد. بعضی از مادران چون نگران هستند فرزندشان آسیب ببیند جلوی رشد فرزندشان را می گیرند. یعنی نه اجازه می دهند از پله ها بالا و پایین برود و نه می گذارند با توپ بازی کند و نه اینکه بدود . این رفتارها باعث می شود بچه کم کم گوشه گیر شود. در حالیکه هدف ما این است که فرزندمان را وارد جامعه کنیم. پس باید از کودکی او را حمایت کنیم تا کم کم با محیط بیرون آشنا شود. بهتر است اسباب بازی به شکل وسایل خانه باشد مثل کارد، کاسه و بشقاب اسباب بازی و با آنها خاله بازی کنید. یا وسایل دیگر خانه که مدل اسباب بازی آن وجود دارد. چون می خواهیم با کمک اسباب بازی بچه وارد اجتماع شود و باید با آنها دنیا را در ابعادی کوچکتر به او نشان دهیم. پس بهتر است اول اسباب بازی را به او نشان دهیم تا آشنا شود بعد ببینید آن اسباب بازی را می پذیرد و در مرحله بعد خودتان با آن اسباب بازی با او بازی کنید و به او آموزش دهید تا کم کم احساس امنیت کند. آن وقت خواهید دید این بچه ها چه کارهای خلاقانه ای با اسباب بازیهای خود انجام می دهند. بچه ها استفاده هایی از اسباب بازی می کنند که اصلا به ذهن شما نمی آید. مثلا ما فکر می کنیم توپ فقط برای قل خوردن است ولی بچه شما توپ را از دور توی سبد می اندازد. یا مثلا می توانید توپ را به دستش بدهید و شما به او آدرس دهید برو چپ، راست حالا سبد آنجاست و توپ را توی سبد بینداز و کودک ذوق می کند. شما با اسباب بازی می توانید کاری کنید که کودکتان به کلمه من می توانم، برسد و اعتماد به نفسش بالا برود. شما با کمک اسباب بازی می توانید یک بار زندگی کردن را به او نشان بدهید و برای این کار اصلا نیاز ندارید اسباب بازی گران تهیه کنید. هر چند اسباب بازیهایی داریم که برای کودکان نابینا تهیه شده اند ولی اگر مادر بداند هدفش از بازی با کودک چیست؟ می تواند به خوبی خلاقیت نشان بدهد. پس اسباب بازی کودک نابینا باید مناسب سازی شده، بر اساس توانایی فکری ، شخصیت او مثل درون گرا یا برون گرا بودن و همچنین بر اساس توانایی، هوش و علاقه کودک انتخاب شود.
منبع: ایران سپید
pactos.net