وقتی یکی از درهای خوشبختی بسته میشود، در دیگری باز میشود. اما اکثر افراد آنقدر به آن در بسته خیره می‌مانند که دری را که باز شده است را نمی‌‌بینند.
هلن کلر
بی‌تردید، خط بریل همان دریست که به گفته هلن کلر بر روی ما گشوده شده است چرا که وقتی دست تقدیر راه دیدن را برای افراد نابینا مسدود می‌کند، امکانی برای خواندن و نوشتن با کاغذ و جوهر و مداد باقی نمی‌ماند.
اینجاست که می‌بایست حس لامسه تقویت شود تا فرد نابینا آموختن این خط را فرا بگیرد.
با دستهایش کتاب بخواند در حالی که موسیقی ملایمی در فضای اتاق به گوش می‌رسد.
در خانه و آشپزخانه، در محل کار و یا در هر مکان دیگری به کمک نقطه‌ها ابهامات را برطرف نماید.
در این نوشتار به نکاتی پرداخته‌ایم که توجه به آنها می‌تواند در بهبود کیفی و همچنین هدفمندی آموزش خط بریل مؤثر باشد.
این نکات عبارتند از: نحوه آموزش آموزگاران،
تقویت مهارت‌های غیر بصری،
اولویت خواندن بر نوشتن،
ایجاد شرایط مناسب در مدارس.
۱ نحوه آموزش به آموزگاران و والدین
در بخش آموزشی با مسائلی در زمینه آموزش خط بریل مواجه هستیم که کندی روند آموزش خط بریل را موجب میشود.
برخی از آموزگاران و دبیران آموختن خط بریل را بسیار دشوار می‌پندارند، بنابرین از حضور در کارگاه‌های آموزش بریل خودداری می‌نمایند.
از طرفی چنین آموزشی بسیار فرار است و اگر در پی این آموزش، آموزگاران دانش‌آموزی با آسیب بینایی جهت انتقال و تثبیت آموخته‌های خط بریل نداشته باشند، آنچه آموخته‌اند به سرعت به دست فراموشی سپرده میشود.
همواره می‌بایست نیروهای انسانی توانمندی در امر آموزش خط بریل در دستگاه آموزشی حضور داشته باشند تا در صورت لزوم، این خط را به واجدین شرایط یعنی معلمانی که به دانش‌آموز آسیب دیده بینایی درس می‌دهند، آموزش داده و در طول سال پاسخ‌گوی سؤالهای آنها و همچنین تأمین کننده نیازمندی‌هایشان باشد.
تجربه ثابت کرده است روشی که در آن آموزگاران به صورت فردی یا در گروه‌های کوچک آموزش می‌بینند، گرچه از نظر کمی تعداد چشمگیری را در بر نمی‌گیرد اما بسیار اثربخش و مفید است
در برخی مدارس، والدین نیز خط بریل را هم زمان با فرزندشان نزد معلم مدرسه آموزش می‌بینند.
این آموزش‌ها و همچنین توزیع راهنما‌های خط بریل در میان والدین و آموزگاران ضمن ایجاد شرایطی دسترس‌پذیر، به تسریع و تثبیت آموزش خط بریل کمک می‌کند.
۲ تقویت مهارت‌های غیر بصری به ویژه حس لامسه
در دوره پیش از دبستان آن کودکی آمادگی آموختن خط بریل را دارد که دستهایش در سال‌های گذشته کاویدن هدفمند را آموخته باشد.
فرق بین لباس و موی عروسک را بداند و همچنین چرخ یک ماشین اسباب‌بازی را از بدنه آن باز شناسد.
حواس بویایی، چشایی و شنوایی لازمه انجام بسیاری از فعالیت‌ها از جمله تحرک و جهت‌یابی هستند اما در اینجا صحبت از خط بریل است و حس لامسه که تربیت و تقویت آن با انجام حرکات دست از حرکات درشت به سمت حرکات ریز امکان پذیر میشود.
کودکان از سنین بسیار پایین توسط معلمان مدارس ویژه از این آموزش‌ها بهره‌مند می‌شوند و خوب است که خانواده آنها نیز همسو با اهداف مدرسه به تقویت این مهارت‌ها بپردازند تا در آینده‌ای نه چندان دور کودکی مستقل و آزاد داشته باشند.
۳ اولویت خواندن بر نوشتن
در برخی موارد با دانش‌آموزانی رو به رو می‌شویم که با توجه به آسیب چند گانه، قادر هستند به وسیله ماشین بریل بنویسند اما وقتی کتابی را پیش روی آنها باز می‌کنیم، حتی نمی‌تواند خطوط آن را دنبال کند چه رسد به آنکه کلمه‌ای را بخواند.
گاهی وقتها ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا دانش‌آموزی قادر به دنبال کردن خط و در پی آن قادر به خواندن نوشته‌های بریل شود
نقطه‌ها یادت هست؟ و چه صبری کردی تا که جادوی سر انگشتانم به تحقق پیوست. نقطه را فهمیدند.
تو به من می‌گفتی: نقطه‌ها راه شکوفایی افکار تو‌اند.
مربیان و والدین به روش‌های مختلف مانند راه رفتن در مسیری مستقیم و همچنین استفاده از ابزار‌هایی در مقیاسهایی بزرگ‌تر از نوشته‌های کتاب مانند صفحه‌های بریل خط راست را به دانش‌آموز تفهیم می‌کنند.
در پی این تربیت لامسه، با استفاده از کتاب لمسی آمادگی۱ به تقویت این حس پرداخته و با استفاده از کتابچه بریل آمادگی۲ خواندن را تثبیت می‌کنند.
۴ ایجاد شرایط مناسب با موقعیت دانش‌آموز در تمام مدارس.
همان‌طور که یک دانش‌آموز پایه اول دبستان پس از آموختن هر یک از حروف الفبای فارسی بر در و دیوار شهر به دنبال آن حرف یا کلمه می‌گردد تا آن را با صدایی بلند و کشیده بخواند،
یک دانش‌آموز با آسیب بینایی نیز در و دیوار مدرسه را لمس می‌کند و بی آن که چیزی بگوید به دنبال نشانی از آموخته‌هایش می‌گردد.
حال اگر نام هر یک از اتاق‌ها و کلاس‌های مدرسه به خط بریل در تابلویی کوچک در نقطه‌ای دسترس‌پذیر کنار در نصب شده باشد، دانش‌آموز انگیزه بیشتری برای آموختن این خط خواهد داشت.
با نگاهی به مطالب ذکر شده به راحتی در خواهیم یافت کودکانی که از خردسالی با خط بریل چه از طریق نوشته‌هایی بر در و دیوار و چه لمس کتاب‌های کودکانه آشنا می‌شوند، با توجه به اشتیاق بیشتری با این خط ارتباط برقرار می‌کنند.
همچنین افراد کم بینا نیز با آموختن خط بریل ضمن محافظت از باقی مانده میزان بینایی خود در آینده، در مدارس تلفیقی، دانشگاه‌ها و سایر مراسم رسمی و غیره با استفاده از یادداشت‌های بریل به ارائه مطالب خود می‌پردازند در حالی که چهره‌شان رو به مخاطبان است.
در پایان گرامی می‌داریم یاد لویی بریل آن معلم پر تلاش را.
او که با فهمیدن راز نقطه‌ها، در زندگی نابینایان تحولی بزرگ ایجاد نمود.
نویسنده: فاطمه جوادیان کارشناس کودکان و دانش‌آموزان دارای اختلال بینایی
منبع: محله نابینایان