معرفی لوازم توانبخشی غیر الکترونیکی ویژه ی نابینایان

نویسنده: مسعود طاهریان

منبع: هفدهمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا

دانلود نسخه ی صوتی نوشته

دانلود پادکست

مقدمه

امروزه لوازم متنوعی وجود دارد که به افراد نابینا و کم بینا کمک می کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند و کار هایشان را مستقل و راحت انجام دهند. وسایل توانبخشی غیر الکترونیکی دسته ای از این سخت افزار ها هستند که ابزاری ساده یا مکانیکی محسوب می شوند و به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرند. آنها مدار الکترونیکی ندارند و به برق یا باتری وابسته نیستند. مؤسسات و انجمن های مردم نهاد و سازمان بهزیستی بر اساس ضوابط قانونی و توان مالی شان، تسهیلات و خدماتی در اختیار افراد نابینا و کم بینا قرار می دهند تا بتوانند برخی از این وسایل توانبخشی را برای خود تهیه کنند یا گاهی اوقات امکان استفاده کردن از آنها را در زمان و فضای مشخصی فراهم می کنند. در ادامه انواع این سخت افزار ها معرفی می شود.

عینک طبی و فیلتر رنگی نور

افرادی که میزان بینایی شان بین هفت دهم تا سه دهم است، کم بینا محسوب می شوند و می توانند برای بهبود دید خود از انواع وسایل کمک بینایی استفاده کنند. اولین وسیله کمکی، عینک طبی است که عدسی هایش شعاع های نور عبور یافته را به هم نزدیک یا از هم دور می سازد (عینک واگرا یا همگرا) یا برای محافظت از چشم مانع عبور پرتوی مضر نور می شود (عینک آفتابی).

عینک طبی بیشتر برای اصلاح دید در عیوب انکساری چشم به کار می رود. نوع خاصی از عینک طبی وجود دارد که به عینک تلسکوپی معروف است. در این عینک امکان نصب دو عدسی برای هر چشم وجود دارد که مشابه لنز دوربین می توانند از یکدیگر دور یا به هم نزدیک شوند و بدون نیاز به تعویض عینک، به طور همزمان به افراد کم بینا در دیدن اشیای مختلف در فواصل دور و نزدیک کمک می کند. همچنین اخیراً فرضیه پژوهشی جدیدی مطرح شده  است که فیلتر کردن بخشی از طیف رنگی نور، می تواند دید برخی از بیماران چشمی را بهبود ببخشد که رد یا تأیید این فرضیه نیاز به بررسی علمی بیشتر دارد. افراد کم بینا برای تشخیص ضرورت و انتخاب مناسب عینک طبی و فیلتر نوری باید به چشم پزشک و بینایی سنج مراجعه کنند.

ذره بین

انواع مختلفی از ذره بین وجود دارد که افراد کم بینا با توجه به نیاز و شرایطشان می توانند از آن برای دیدن اشیا، تصاویر و نوشته های ریز استفاده کنند. ذره بین معمولی تنها یک عدسی همگرا و یک دسته دارد. ذره بین کروی، شکل نیم کره دارد که قسمت تخت آن بر روی کاغذ قرار می گیرد و برای درشت کردن نوشته ها استفاده می شود. ذره بین تخت در بزرگ کردن نوشته های چاپی مورد استفاده قرار می گیرد که به اندازه برگه A4 است و افراد کم بینا آن را روی کتاب و دفتر می گذارند. ذره بین جیبی قابلیت تا شدن دارد که می توان آن را در محفظه ای که در دسته طراحی شده  است، بدون آسیب جا به جا کرد. ذره بین رومیزی هم یک پایه دارد که  پیدا کردن فاصله کانونی و نگه داشتنش راحت تر است. برای تهیه ذره بین لازم است افراد با چشم پزشک و بینایی سنج مشورت کنند.

عصای سفید

میزان دید افراد نابینا کم تر از سه دهم است و برای رفت و آمد ایمن محیطی می توانند از عصای سفید استفاده کنند؛ به این صورت که با تکان دادن عصا موانع جلوی پایشان را تشخیص می دهند و از برخورد با آنها پرهیز می کنند. همچنین در این روز ها عصای سفید به یک نماد اجتماعی برای شناخت افراد دارای آسیب بینایی تبدیل شده  است. افراد نابینا می توانند این عصا را با سه جنس کائوچویی، آلومینیومی و کربن و همچنین به شکل تاشو یا یک تکه تهیه کنند. استفاده اصولی از عصای سفید نیاز به فراگیری مهارت های جهت یابی و حرکت دارد که مؤسسه حمایت از بیماران چشمی آرپی ویدیوی آموزشی این مهارت ها را تهیه و منتشر کرده  است.

لوازم حساب و نوشت افزار

افراد نابینا برای نوشتن مطالب و حساب کردن به وسایل خاص نیاز دارند؛ چراکه نمی توانند از اشیای بصری استفاده کنند. لوح حساب، اولین ابزاری است که شکلی مشبک دارد که با کمک آن افراد نابینا می توانند اعمال ریاضی را انجام دهند. هر خانه آن یک ستاره هشت پر است و این حساب افزار دارای دو نوع مهره چهار گوش می باشد: یک نوع عددی و یک نوع جبری که دارای سر و انتهای متفاوت هستند. اگر این دو نوع مهره چهار گوش، با زاویه 45 درجه در خانه های هشت گوش لوح حساب گردش کند، اعداد و علائم مختلفی را پدید می آورد. لوح جبر ابزار دیگری است که صفحه ای با حفره های چهار گوش و مهره های تاس مانند دارد. روی هر شش سطح مهره ها، علائم و اعداد با خط بریل نوشته  شده  است و در حل مسائل ریاضی با چرخاندن مهره ها و قرار دادن آنها در حفره های صفحه، مورد استفاده قرار می گیرد. متر، خط کش و نقاله برجسته هم ابزار هایی هستند که اعداد با خطوط بریل روی شان نوشته شده  است یا در آنها نقطه های مختلف به صورت لمسی مشخص هستند.

لوح و قلم سبک ترین و کوچک ترین نوشت افزار افراد نابیناست. لوح، صفحه ای پلاستیکی و تاشو است که در اندازه های مختلف وجود دارد. باید کاغذ را بین دو بخش تخت و شبکه دار لوح قرار داد و حروف بریل را روی کاغذ با قلم که شبیه به سوزن درفش است، سوراخ کرد. همچنین ماشین تحریر بریل دستگاه مکانیکی قابل حملی است که افراد نابینا می توانند در آن کاغذ بگذارند و کلیۀ حروف الفبا، اعداد و علائم ریاضی را روی آن سوراخ کنند. این دستگاه شش کلید دارد که هر یک به سوزنی مکانیکی متصل هستند. اگر آنها فشار داده  شوند، نقطه بریل مربوط بر روی کاغذ سوراخ می شود. در این دستگاه یک کلید برای برگشت قلم، یک کلید برای بالا رفتن کاغذ و یک کلید هم برای فاصله انداختن وجود دارد.

لوازم بازی

امروزه بازی های مختلفی برای افراد نابینا مناسب سازی شده اند. شطرنج افراد نابینا ویژگی های خاصی دارد. مثلاً روی سر مهره های سیاه دگمه ای وجود دارد که روی مهره های سفید نیست. خانه های سیاه صفحه آن بالا تر از خانه های سفید است و در هر خانه سوراخی وجود دارد که مهره در آن محکم می شود تا با لمس از جایش خارج نشود. در تخته نرد افراد نابینا، مهره های سیاه و سفید با بودن و نبودن یک حفره یا برجستگی، قابل تشخیص هستند و ردیف های بازی با استفاده از شیارهای برجسته مشخص می شوند. نقطه های تاس بازی هم در هر وجه برجسته هستند و گاهی اوقات زنگوله ای در دل آن گذاشته شده  است. افراد نابینا در منچ مناسب سازی شده، رنگ را از طریق حس لامسه می فهمند. در این بازی هر مهره و خانه رنگی تعداد مشخصی حلقه و نقطه برجسته دارد. مهره ها پایه دار هستند، یعنی به صفحه متصل می شوند تا با برخورد چیزی جا به جا نشوند. مسیر بازی روی صفحه با فلش های برجسته مشخص شده  است. تاس هم سوراخ هایی دارد که عدد هایش را می توان با کمک لمس شناسایی کرد. مهره های مارپله افراد نابینا پایه دار هستند و در سوراخ های صفحه فرو می روند. می توان رنگ مهره ها را با لمس تعداد حلقه های برجسته تشخیص داد. شماره هر خانه صفحه از یک تا صد، با خط بریل نوشته شده  است. مار ها و نردبان های بازی برجسته هستند و عدد های تاس را هم می توان لمس کرد. به همین شکل رنگ مهره های دوز و عدد مهره های دومینو مناسب سازی شده هم برجسته هستند. همچنین در پاسور مخصوص، نوع و عدد هر ورق به خط بریل نوشته شده  است که افراد نابینا می توانند این نوشته ها را بخوانند. علاوه بر این در حال حاضر توپ سه بازی گلبال، فوتبال و شودان برای افراد نابینا مناسب سازی شده  است. یعنی در درون آنها  زنگوله هایی گذاشته شده  است و با حرکت آنها صدا تولید می شود.

لوازم غیر برقی آشپزخانه

تنها ابزار اختصاصی افراد نابینا در فضای آشپزخانه، دستگاه مایع سنج است که به لبه ظرف وصل می شود. وقتی این افراد می خواهند مایعی را در ظرفی بریزند، این وسیله قبل از این که مایع از ظرف سر ریز شود، هشدار صوتی می دهد. علاوه بر این، لوازم عمومی دیگری وجود دارد که مخصوص افراد نابینا نیست ولی فرایند آشپزی را برای آنها ساده و ایمن می کند. اولین وسیله عمومی پوست کن دستی است که می توان با کمک آن مواد غذایی مانند سیبزمینی و بادمجان را منظم پوست کرد. ماهی تابه دو طرفه هم وسیله غیر برقی دیگری است که پشت و رو کردن مواد سرخ کردنی را راحت می کند.

سخن آخر

لوازم توان بخشی افراد نابینا و کم بینا تنها محدود به موارد بالا نیستند. دسته دیگر مربوط به تجهیزات الکترونیکی و فناوری اطلاعات است که در قسمت بعدی «زندگی با چشمان بسته» به آنها پرداخته خواهد شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

15 − دوازده =

لطفا پاسخ عبارت امنیتی را در کادر بنویسید. *